Niyazi Hacıbeyov - Vikipedi

Niyazi Tağızâde Hacıbeyov, (Azerice: Niyazi Zülfüqar bəy oğlu Tağızadə Hacıbəyov), (d. 20 Ağustos 1912, Tiflis, Gürcistan - ö. 2 Ağustos 1984, Bakü, Azerbaycan), Azerî orkestra şefi ve besteci.

Müzik hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1929-30 yıllarında Leningrad'daki Merkezi Müzik Teknik Okulu'na kabul edildi, ancak sağlık sorunları nedeniyle okulu bırakmak zorunda kaldı.

Niyazi Hacıbeyov, Moskova'da bulunduğu dönemde Michail Gnessin, Gavriil Popov ve Pyotr Ryazanov'un, daha sonra Erivan Konservatuvarı'nda ve Bakü Müzik Akademisi'nde ise Leopold Rudolf'un öğrencisi oldu. 1937'den 1965'e kadar orkestra şefliği, ardından Azerbaycan Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu'nun baş şefliği ve sanat yönetmenliği, 1938'den 1984'e kadar da Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası'nın baş şefliği görevlerini yürüttü. 1979'dan itibaren Azerbaycan Devlet Filarmoni Orkestrası'nın müdürü olarak da görev yaptı.^[1]

Klasik müzik alanındaki çalışmalarının yanı sıra Azerbaycan'da caz müziğinin öncülerindendi ve 1930'ların sonunda Tevfik Guliyev ile birlikte ülkedeki ilk caz orkestrası olan Estraden Devlet Caz Orkestrası'nı kurdu.^[2]

Azerbaycan sınırları dışında da ünlüydü. Orkestra şefi olarak Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Magomayev, Kara Karayev, Fikret Emirov, Arif Melikov gibi tanınmış Azerî bestecilerin eserlerinin (opera, bale ve senfoni) sayısız prömiyerini yönetti ve Svyatoslav Richter, Heinrich Neuhaus, David Oystrah ve Mstislav Rostropoviç gibi solistlerle çalıştı.^[3]

En önemli besteleri arasında Nezami'nin bir hikâyesine dayanan 1942 tarihli Hüsrev ilə Şirin operası, aynı adı taşıyan muğam makamını ele alan 1949 tarihli Rast senfonik süiti ve Rabindranath Tagore'dan uyarladığı 1960 tarihli Çitra balesi yer almaktadır.

Niyazi Hacıbeyov, Prag, Berlin, Budapeşte, Bükreş, New York, Paris, İstanbul, Londra, Tahran, Pekin ve Ulan-Bator'da birçok önemli senfoni orkestrasını yönetti ve Azerî klasik müziğinin dünyaya tanıtılmasında önemli rol oynadı.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Niyazi Hacıbeyov, besteci Zülfükar Hacıbeyov'un oğlu, besteci Üzeyir Hacıbeyov'un da yeğenidir.^[4] Merkezi Müzik Teknik Okulu'ndan ayrıldıktan sonra 1931'de Bakü'ye geri döndü. Hemen ardından Dağıstan'a tayin edildi ve burada müstakbel eşi Hacer Hanım'la tanıştı. Hacer Hanım'ın ailesi evliliklerini onaylamadı. Genç çift kaçarak gizlice evlendi. Çok zor, ama mutlu bir hayat yaşadılar. Eşine duyduğu büyük sevgi, Azerbaycan'ın ve dünyanın geri kalanının müzik hazinesine katkıda bulunan başyapıtlarının çoğunu üretmesi için ona güç verdi.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Niyazi 1967 yılında Üzeyir Hacıbeyov adına Azerbaycan SSC Devlet Ödülü, 1972 yılında Azerbaycan Lenin Komsomol'u ödülünü almıştır. Niyazi, ünlü Hint filozofu Rabindranath Tagore'un Chitrangada dramasını uyarlayarak Çitra Balesi'ni besteledi. 1974 yılında Hindistan'da Uluslararası Nehru Ödülü'ne layık görüldü. Niyazi Azerbaycan müziğinin yorumculuk sorunlarına dair birçok makalenin yazmıştır. Ayrıca Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi'nin redaksiyon kurulu üyesi olmuştur. 1979 yılında Niyazi Azerbaycan Devlet Filarmoni Müdürü olan, 1982 yılında Sosyalist Emeği Kahramanı adına layık görülmüştür. Etkinliği döneminde Niyazi 2 kez Lenin Nişanı, Ekim Devrimi, Kızıl Emek Bayrağı, "Şeref Nişanı" madalyaları Bulgaristan'ın Kiril ve Mefodi nişanı, Macaristan'ın Bela Bartok Madalyasıyla taltif edilmiş, 1982 yılında Tiflis'in fahri vatandaşı seçilmiştir. Avrupa ve Asya'nın çeşitli ülkelerinde çok sayıda şef olarak başarılı çıkışlarına göre 1959 yılında SSCB halk sanatçısı ödülünü almıştır.

Ölümünden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

1994 yılında, Niyazi Hacıbeyov'un Bakü'deki Bülbül Prospekti'nde bulunan eski konutu, daha üst düzeydeki Azerbaycan Devlet Müzik Kültürü Müzesi'nin bir parçası olarak müze hâline getirildi. Müzede el yazmaları, kitaplar, notalar, plaklar, fotoğraflar ve kişisel eşyalar yer almaktadır.^[5]

Niyazi Hacıbeyov'un hatırasına Bakü'de 2017 yılında tamamlanan bir anıt dikilmiştir.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]