تعیّن‌گرایی یا دترمنیسم (به انگلیسی: Determinism) یک نظریه فلسفی است که بر طبق آن هر رویدادی از جمله رفتارها و کنش‌های انسان، به صورت عِلّی (علت و معلول)...

تجربه‌گرایی (به انگلیسی: Empiricism) یکی از گرایش‌های اصلی در معرفت‌شناسی و نقطهٔ مقابل خردگرایی است. بر اساس این دیدگاه همهٔ معرفت‌های بشری مستقیم یا...

در شناخت‌شناسی و علوم، تقلیل‌گرایی یا فروکاست‌گرایی (به انگلیسی: Reductionism) مفهومی‌ست مربوط به تقلیل و فروکاهی طبیعت اشیاء و رفتار پیچیدهٔ پدیده‌ها...

راسیونالیسم یا عقل‌گرایی یا خِرَدگرایی یا مکتب اصالت عقل (به انگلیسی: Rationalism)، به معنی تکیه بر اصول عقلی ]، باروخ اسپینوزا، و گوتفرید لایبنیتس به...

عینی‌گرایی (به فرانسوی: Objectivité) بی‌طرفی محقق در فرایند تحقیق و دوری از ارزش‌ها و گرایش‌های فردی در بازگویی و واکاوی رویدادها است. ناظر عینیت‌گرا کوشش...

مسائل و احساسات درونی انسان‌ها و جنبه‌های رمانتیک، خیال‌پردازانه یا عاطفهٔ انسان‌ها ندارد. در حالی که در نظر افلاطون شعر و هنر با عالم تخیل، احساسات و عواطف...

کل‌نگری، کل‌گرایی، یا اصالت کل (Holism) به نگرش و طریقهٔ تفکری گفته می‌شود که بر اساس آن تعیین و تبیین تمامی صفات و ویژگی‌های سامانه‌ها تنها و تنها با مطالعهٔ...

ذهن ما؟ درونی‌گرایی در حوزهٔ شناخت، دیدگاهی است که معمولاً می‌گوید که همه، یا بیشتر عواملی که باعث معرفت‌بخشی باورهای درست می‌شود، عوامل درونی هستند. از...

کمینه‌گرایی (مینیمالیسم یا ساده‌گرایی یا هنر کمینه) (به انگلیسی: Minimalism) در هنرهای تجسمی، موسیقی، ادبیات و سایر گونه‌های هنری، مکتبی است که اساس آثار و...

زمینه‌گرایی به سازگاری با زمینه‌های کالبدی تاریخی و اجتماعی فرهنگی گفته می‌شود و هر پدیده‌ای در محیط پیرامون خود تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌گیرد و در...

(ایده‌آلیسم در مقابل ماده‌گرایی، اعتقاد به وجود روح قبل از بدن...)؛ معرفت‌شناسی (عقل‌گرایی در مقابل تجربه‌گرایی)؛ اخلاق (قبول یا رد حسن و قبح عقلی افعال)، زبان‌شناسی...

جمع‌آوری می‌کند و الگو بین داده‌ها و متغیرها کشف می‌کند سپس فرضیه می‌سازد و فرضیه را آزمون می‌کند و در نهایت نظریه می‌دهد. روش‌های جز به کل و کل به جز از...

به عنوان نظریهٔ توجیهی و هم نظریهٔ دانش مورد بررسی قرار گرفته‌است. همچنین از فرایند اعتمادگرایی به عنوان استدلالی علیه شک‌گرایی فلسفی، مانند آزمایش ذهنی...

لاک از مهم‌ترین شارحان نظریه قرارداد اجتماعی و پیروان مکتب تجربه‌گرایی است. نظرات او بر پیشرفت شناخت‌شناسی و فلسفه سیاسی مؤثر بود. او از تأثیرگذارترین اندیشمندان...

چیست و چگونگی ارتباطش با ماده چیست؟ بدین ترتیب تئوری ماده و فرم که با نام امروزی هایلومورفیسم زاده می‌شود. نظریهٔ مُثُل را بی‌تردید می‌توان نقطهٔ ثقل و اتکای...

(منطقی) و حقایق حادث (واقعی) تمایز روشنی قائل شد. بعد از جدا شدن راسل و جی.ای. مور از ایده‌آلیست‌ها و با پیگیری ویتگنشتاین که شاگرد راسل بود، اثبات‌گرایی شکل...

شک‌گرایی فلسفی (به یونانی: σκέψις، به معنی تحقیق) یک مکتب فکری فلسفی و همچنین یک روش است که فرهنگ‌ها و روش‌های مختلف را دربرمی‌گیرد. بسیاری شک‌گرایان...

نباشد، و تغییرش موجب تغییر y شود. علت را به اقسام دیگری نیز تقسیم کرده‌اند: درونی (ماهُوی) و برونی (وجودی)؛ حقیقی و اعدادی؛ مقتضی و شرط؛ انحصاری و بدیل‌پذیر؛...

اجتماعی و دسته‌بندی رفتار مردم به‌شمار می‌آید. این نظریه رفتار مردم را ترکیبی از نیروهای بیرونی (مانند بخت و محیط) و نیروهای درونی (مانند توانایی، کوشش و دانش)...

و جستارنویس اسکاتلندی بوده‌ است. هیوم به دلیل اختلاف نظر فلسفی با اکثر فیلسوفان و ذهنیت متفاوت خود در حوزه‌های فلسفی از قبیل تجربه‌گرایی، شک‌گرایی و طبیعت‌گرایی...

(آنگونه که در شک‌گرایی فلسفی فرض شده‌است). بی‌نهایت‌گرایانی چون پیتر دی. کلاین، این اتفاق نظر را با ارجاع به آثار پاول موسر (1984 میلادی) و جان پُست (1987)...

اساس، جهان‌های بیرونی و دیگر اذهان فهمیده نمی‌شوند یا اصلاً خلق ناشده قلمداد می‌گردند. در تاریخ فلسفه، نفس‌گرایی نظریه‌ای همیشه مشکوک و پر ابهام بوده‌است...

رفتار در ذهن می‌پروراند و نسبت دادن رفتار به علل درونی یا بیرونی است که بسیار مهم است. بر پایه این نظریه افراد رفتار را می‌بینند و آنگاه علت‌ها را به آن...

واقع‌گرایی خام یا رئالیسم خام یا واقع گرایی همانی نِگَر (به انگلیسی: Naïve realism) یک نظر در معرفت‌شناسی و فلسفه علم است که مدعی است دریافت ذهن ما از...

دامت آن را «تقلیل گرایی بی‌رنگ» می‌دانست. در ضد رئالیسم، صدق یک گزاره بر اثبات پذیری آن از طریق مکانیسم‌های منطق درونی، مانند اصل بافت و زمینه (context principle)...

نرمی، شیرینی و غیره) وابسته به زمان و فضا هستند. بالاخص، بعضی از انواع پدیده‌گرایی، گفتمان‌ها در مورد اجسام فیزیکی موجود در دنیای بیرونی را به گفتمان...

حسانی و مرحله اخلاقی. شیوهٔ حسانی زندگی عبارت است از یک لذت گرایی پالوده. و مشتمل است بر جستجوی لذت و حالتی از تهذیب. فرد حسانی دائماً در جستجوی تنوع و تازگی...

ساختار دو نوع گزاره (حملی) و (شرطی) وجود دارد. در گزاره حملی اِخبار بدون هیچ شرطی صورت می‌گیرد اما در گزاره شرطی با شرط و توأم با ادات شرط همراه است....

زهدان‌راه یا نیامه، در پستانداران، بخش انعطاف‌پذیر و عضلانی مجرای دستگاه تناسلی زنانه است که مدخلی به بخش بیرونی دستگاه تناسلی (فَرْج یا وولوا یا کُس) دارد....

تریاندیس و همکارانش، به مشاهده ی درجاتِ مختلفِ فرد گرایی و جمع گرایی در فرهنگ‌های مختلف پرداختند. یافتهٔ کلیدی آن‌ها این بود که فرد گرایی و جمع گرایی اساساً...

مشخصی وجود ندارد. هنجارهای بیرونی، هنجارهایی هستند که برای اعضای یک جامعه از پیش تعیین شده‌اند. ترس از مجازات و میل درونی، اعضای جامعه را به پیروی از...