پوزیتیویسم یا اثبات‌گرایی (یافت‌باوری)(به فرانسوی: Positivisme) بر اساس این دیدگاه است که در علوم طبیعی و اجتماعی، داده‌های برگرفته شده از «تجربه حسّی»...

راسیونالیسم یا عقل‌گرایی یا خِرَدگرایی یا مکتب اصالت عقل (به انگلیسی: Rationalism)، به معنی تکیه بر اصول عقلی ]، باروخ اسپینوزا، و گوتفرید لایبنیتس به...

اثبات‌گرایی منطقی یا پوزیتیویسم منطقی نوعی از پوزیتیویسم جدید است که اثبات‌گرایی را می‌پذیرد. پوزیتیویسم منطقی نظریه‌ای است معرفت‌شناسانه که تجربه‌گرایی...

مکتب اتم‌گرایی یا ذره‌گرایی یکی از مکاتب فلسفی پیشاسقراطی بود که با ناکام دانستن موضع چندگانه‌گرایان در حلّ اختلافات متافیزیک هراکلیتوس و پارمنیدس؛ درصدد...

متافیزیکی کوفته شده بود. تجربه‌گرایی با استفاده از حسیات در مقابل خردگرایی می‌باشد. تجربیات عقلی از علم حصولی است و روش اثبات غیر شهودی دارد. طبق نظر دکارت...

جهان و انسان دارد نقد می‌کنند. این مکتب بر دین‌شناسی تطبیقی در دوره معاصر بسیار اثرگذار بوده‌است. در جهان اسلام، این مکتب با پیوند با تصوف جای پایی میان مردم...

طراز اول مکتب رئالیسم می‌باشند. بابا گوریو، اوژنی گرانده، آرزوهای بزرگ، رستاخیز، جنگ و صلح نیز از آثار مشهور این مکتب به‌شمار می‌روند. طبیعت‌گرایی یا ناتورالیسم...

همجنس‌گرایی به تمایل عاشقانه، تمایل جنسی، یا رفتار جنسی اشخاص همجنس گفته می‌شود. همجنس‌گرایی در کنار دگرجنس‌گرایی و دوجنس‌گرایی، سه ردهٔ اصلی را در طیف...

دفاع از براهین اثبات وجود خدا پرداختند و آن را مایهٔ تنبه و توجه بیشتر دانستند. فهرست کامل براهین اثبات خدا را اینجا ببینید برهان‌های اثبات وجود خدا در مباحث...

شکاکیت، نوعی ندانم‌گری به‌شمار می‌روند. هیوم نیز، از فلاسفه باورمند به این مکتب است. ندانم‌گرایان حقیقت نهایی را نامعلوم می‌دانند و معتقد به جمله معروف دانم...

شدند. علوم طبیعی که براساس قوانین عمومی و اصل تکرار پذیری مشاهدات به دنیا اثبات وقایع بودند. علوم انسانی که به شکل سنتی حوزه‌های مانند تاریخ، ادبیات، موسیقی...

روش‌شناسی دانش آموزش و پرورش. علیرضا محمدی علی پایا، شباهت‌ها و تفاوت‌های مکتب عقلانیّت انتقادی پوپری و رئالیسم انتقادی باسکار در مفهوم علیّت. محمدی، عبدالحمید،...

جستجوییِ انسانی می‌داند. علم گرایی به معنای اعتقاد به لزوم محوریت علوم تجربی و روش تجربی در همه شئون زندگی است. علم‌گرایی، تنها روش‌های تجربی و استدلالی...

گسترده به کار برده می‌شد. اندیشه‌های فردینان دو سوسور را می‌توان آغازگاه این مکتب دانست. هرچند پس از وی ساختارگرایی تنها به زبان‌شناسی محدود نشد و در راه‌های...

نوگرایی یا مدرنیسم (به انگلیسی: Modernism) که از آن به نام‌های نوین‌گرایی یا تجددگرایی نیز یاد می‌شود، یک جنبش فلسفی و هنری است که از دگرگونی‌های گسترده...

دوگانه تحقیقات اثبات‌گرایی و ضد اثبات‌گرایی را زیر سؤال می‌برند. به معنی فلسفه اصالت عمل است؛ ولی در سیاست بیشتر واقع‌گرایی و مصلحت‌گرایی معنی می‌دهد. پراگماتیسم...

تاریخ‌گرایی (به انگلیسی: Historicism) یک رویکرد به تبیین وجود پدیده‌های به‌ویژه اجتماعی و فرهنگی (از جمله ایده‌ها و باورها) است که با مطالعه تاریخ آن‌ها...

پسااثبات‌گرایی یا پساتجربه‌گرایی، یک فرانظریه است که اثبات‌گرایی را نقد و اصلاح می‌کند و بر نظریه‌ها و عملکردها در سراسر فلسفه، علوم اجتماعی و مدل‌های...

کنفوسیوس‌گرایی، کنفوسیانیسم یا روئیسم مکتب فکری و رفتاری است که از چین باستان منشأ می‌گیرد. کنفوسیانیسم در صد مکتب فکری که از آموزه‌های فیلسوف چینی کنفوسیوس...

مکتب چندگانه‌گرایی یکی از مکاتب فلسفی پیشاسقراطی بود که درصدد وحدت‌بخشی به پاسخ‌های افراط‌گرایانهٔ هراکلیتوس و الئاییان به مسئلهٔ ثبات و تغییر برآمد. وجه...

آدورنو پل فایرابند توماس کوهن ایمره لاکاتوش هربرت مارکوزه شبه علم اثبات‌گرایی منطقی مکتب فرانکفورت حلقه وین بریجانیان، ماری. فرهنگ اصطلاحات علوم اجتماعی...

نپایید که مارکسیسم بر آنارشیسم غلبه کرد و به مکتب اصلی در میان سوسیالیست‌های اروپا تبدیل شد. مهم‌ترین مکتب سوسیالیستی حاصل همکاری میان کارل مارکس (۱۸۱۸–۱۸۸۳)...

انگلیسی: Intuition) دریافت بی‌میانجی یک چیز یا فراگیری دانش بی‌نیاز از اثبات و استدلال است. شهود به معنی:دریافت، کشف، گواهان و ناظران است. تعریف شهود...

این مکتب با هدف دستیابی به آرامش (ataraxia) یا ذهن آسوده، از شک‌گرایی فلسفی دربارهٔ جهان دفاع می‌کند و مدعی می‌شود که درستی هیچ چیزی نمی‌تواند اثبات شود...

کلبیّه، مکتب فلسفی کَلبی‌ها (منسوب به کَلب به عربی به معنای سگ)، فرقه‌ای از فلاسفهٔ یونان بود که توسّط «آنتیستنس» یکی از شاگردان سقراط پایه‌گذاری و سپس...

کل‌نگری، کل‌گرایی، یا اصالت کل (Holism) به نگرش و طریقهٔ تفکری گفته می‌شود که بر اساس آن تعیین و تبیین تمامی صفات و ویژگی‌های سامانه‌ها تنها و تنها با...

را مثل این‌که مترادف باشند، به کار می‌برند. ماتریالیسم یک مکتب فلسفی است که در مقابل مکتب ایدئالیسم مطرح شده‌است. شاخه‌های مهم آن ماده‌باوری مکانیکی...

تداعی های ایدئولوژی سوسیالیسم و جمع گرایی را برمی انگیزد؛ بنابراین، رهبران عمومی - و برخی از دانشگاهیانی که از این مکتب فکری حمایت می کنند - معمولاً از اصطلاح...

بزرگ‌ترین تئوریسین‌های مکتب ناسیونالیسم بودند قد علم کردند. ویکتور هوگو در فرانسه و بیسمارک در آلمان از پرچمداران بنام ملی‌گرایی بودند. جنگ‌های یگانگی...

یا آموزه‌های یک آیین باشد، مانند کلیسای کاتولیک، یا مواضع یک فیلسوف یا یک مکتب فلسفی مانند رواقی‌گری. جزم‌باوری - از دید فلسفی - بیان‌گر اندیشهٔ غیردیالکتیکی،...

نقشی ندارد و دیدگاه‌های ماوراء طبیعی از واقعیت را نمی‌پذیرد. انسان گرایی به یک مکتب فکری گفته می‌شود که پیروان آن معتقدند موجود انسانی با سایر گونه‌های...