Əliyar bəy Haşımbəyov — Vikipediya

Əliyar bəy Haşımbəyov
Əliyar bəy Haşımbəyov
Cənub-Qərbi Azərbaycan general-qubernatoru
	16 mart 1919 – Avqust 1919
Əvvəlki	Bəhram xan Naxçıvanski
Sonrakı	Səməd bəy Cəmillinski
Zaqatala qubernatoru
	26 iyun 1918 – 16 mart 1919
Əvvəlki	vəzifə təsis olundu
Sonrakı	Məhəmməd bəy Şahmalıyev
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	8 mart 1856
Doğum yeri	Bakı, Bakı qəzası, Şamaxı quberniyası, Rusiya imperiyası;
Vəfat tarixi	29 may 1920 (64 yaşında)
Vəfat yeri	Nargin adası, Abşeron rayonu, Azərbaycan SSR;
Vəfat səbəbi	siyasi repressiya
Fəaliyyəti	zabit
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti	Rusiya imperiyası
Qoşun növü	artilleriya[d]
Rütbəsi	general-mayor
Təltifləri

Əliyar bəy Haşımbəyov (8 mart 1856, Bakı – 29 may 1920, Nargin adası, Abşeron rayonu) — Rusiya imperator ordusunda general-mayor (6.12.1908),^[1] Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti mövcud olduğu illərdə daxili işlər nazirinin müavini, Zaqatalanın 1-ci qubernatoru (1918–1919). Qars vilayəti qubernatorunun köməkçisi.^[2]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ailəsi XIX əsrin əvvəllərində Dərbənddən Bakıya köçmüşdür. 1856-cı il, 8 mart tarixində Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk təhsilini ədadiyə (realnı) məktəbində alan Əliyar bəy 1871-ci ildə Tiflisdəki hərbi-piyada məktəbinə daxil olmuşdur.

Rus orudusunda xidməti[redaktə | mənbəni redaktə et]

1918-ci ildən artilleriya qoşunlarının piyada hissələrində xidmətə başlamışdır. Hərbi xidmətinin otuzuncu ilində — 1908-ci il dekabrın 6-da general-mayor kimi yüksək rütbəyə layiq görülmüşdür. Həmin il Qars vilayətinin hərbi rəisi təyin olunmuşdur.

Birinci dünya müharibəsində[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əliyar bəy Birinci dünya müharibəsində üçüncü Qafqaz araba-kravan briqadasının komandiri olmuşdur. 1917-ci ildə istefaya çıxmışdır.

AXC dövründə xidməti[redaktə | mənbəni redaktə et]

1918-ci ildə Əliyar bəy Azərbaycan Milli ordusunda könüllü xidmətə başlamış, bir müddət Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirinin müavini vəzifəsində işləmişdir. O, 1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cumhiriyyətinin Hərbi İndendant İdarəsinin rəisi vəzifəsində xidmət göstərmiş, 1919-cu ildə Zaqatala quberniyasının general-qubernatoru olmuşdur.

16 mart 1919-cu il tarixində Azərbaycan hökuməti tərəfindən alınan qərarla Zaqatalanın qubernatoru general Əliyar bəy Haşımbəyov general-qubernator, Kərim xan İrəvanski hərbi, Bəhram xan Naxçıvanski isə mülki işlər üzrə general-qubernatorun müavin təyin edildilər. Hacı Mehdi Bağırov isə vəzifəsindən azad edilmiş sayıldı.^[3]

Azərbaycanın 1920-ci il 28 aprel tarixində işğalından sonra təqib olunmuş, sovet hakimiyyətinin əsas cəza orqanlarından biri-XI ordunun Xüsusi şöbəsinin rəisi, cəllad Semyon Andreyeviç Pankratovun rəhbərlik etdiyi Fövqəladə Komissiya (FK-ÇK) tərəfindən həbs olunmuş, istintaq işgəncələrinə məruz qalaraq Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin bir qrup xadimi sırasında respublika Ali İnqilabi Tribunalının (sədri Teymur Əliyev idi) hökmü ilə 1920-ci il mayın 29-da gecə saat 2-də Nargin adasında güllələnmişdi.^[4]^[5]

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Onun babası general Hacı Yusif xan Tahir bəy oğlu Yusifxanov Kürə nahiyəsinin hakimi, atası Mehdiqulu bəy Qərbi Tabasaran naibi olmuşdur.

Mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ordudakı qüsursuz xidmətinə görə aşağıda qeyd olunan orden və medallarla təltif edilmişdir:

1889-cu ildə üçüncü dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni.
1894-cü ildə üçüncü dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni.
1895-ci ildə ikinci dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni.
1898-ci ildə ikinci dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni.
1904-cü ildə “Müqəddəs Vladimir” ordeni.^[6]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Азербайджанская Демократическая Республика: 1918–1920: законодательные акты. Azərbaycan Nəşriyyatı. 1998. 560.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ "Гашим-Беков Алиар Мехтиевич" Arxivləşdirilib 2011-12-10 at the Wayback Machine — regiment.ru . Retrieved 29 July 2013.
↑ "Кавказоведческие разыскания. Ш. М. Хапизов. Закатальский округ 1917–1921 гг.: между Дагестаном, Грузией и Азербайджаном. C. 223. Тбилиси. 2011/" (PDF). 2016-04-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-04-09.
↑ Qanunverici aktlar, 1998. səh. 472
↑ Şəmistan Nəzirli — Arxivlərin sirri açılır. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 1999. Arxivləşdirilib 2022-05-25 at the Wayback Machine
↑ ""Azadlıq" radiosunda "Güllələnmiş generallar" dastanı — Əlyar bəy Haşımbəyov". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-09.
↑ "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. İki cildə. I cild. Bakı: Lider nəşriyyatı, 2004, s. 418" (PDF). 2020-10-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-03-03.

[regiment-1] "Гашим-Беков Алиар Мехтиевич" Arxivləşdirilib 2011-12-10 at the Wayback Machine — regiment.ru . Retrieved 29 July 2013.

[2] "Кавказоведческие разыскания. Ш. М. Хапизов. Закатальский округ 1917–1921 гг.: между Дагестаном, Грузией и Азербайджаном. C. 223. Тбилиси. 2011/" (PDF). 2016-04-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-04-09.

[FOOTNOTEQanunverici_aktlar1998472-3] Qanunverici aktlar, 1998. səh. 472

[4] Şəmistan Nəzirli — Arxivlərin sirri açılır. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 1999. Arxivləşdirilib 2022-05-25 at the Wayback Machine

[5] ""Azadlıq" radiosunda "Güllələnmiş generallar" dastanı — Əlyar bəy Haşımbəyov". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-09.

[6] "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. İki cildə. I cild. Bakı: Lider nəşriyyatı, 2004, s. 418" (PDF). 2020-10-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-03-03.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin general-qubernatorları
Cənub-Qərbi Azərbaycan	Bəhram xan Naxçıvanski (18 fevral 1919 - 16 mart 1919) Əliyar bəy Haşımbəyov (16 mart 1919 - avqust 1919) Səməd bəy Cəmillinski (16 yanvar 1920 - mart 1920)
Qarabağ	Xosrov bəy Sultanov (15 yanvar 1919 - 28 aprel 1920)
Qeyd 1: Qarabağ general-qubernatorluğu 15 yanvar 1919-cu il tarixində, Cənub-Qərbi Azərbaycan general-qubernatorluğu isə 28 fevral 1919-ci il tarixində təşkil edilmişdir. Hər iki general-qubernatorluq Aprel işğalından sonra ləğv olunmuşdur.

Azərbaycanlı generallar
Rusiya İmperiyası	Abdulla ağa Bakıxanov • Ağası bəy Avşarov • Balakişi bəy Ərəblinski • Cavad xan Şirvanski • Cəfərqulu ağa Bakıxanov • Cəfərqulu xan Xoyski • Cəmşid Naxçıvanski • Daniyal sultan • Ehsan xan Kəngərli • Əliağa Şıxlinski • Əliyar bəy Haşımbəyov • Əmənulla mirzə Qovanlı-Qacar • Əmir Kazım mirzə Qovanlı-Qacar • Əsəd bəy Talışxanov • Fərəc bəy Ağayev • Feyzulla mirzə Qovanlı-Qacar • Firudin bəy Vəzirov • Həsən ağa Bakıxanov • Həsən bəy Ağalarov • Hüseyn xan Naxçıvanski • İbrahim ağa Usubov • İbrahimxəlil xan • İskəndər xan Xoyski • İsmayıl bəy Qutqaşınlı • İsmayıl xan Naxçıvanski • İsrafil bəy Yadigarov • Kəlbəli xan Xoyski • Mehdiqulu xan Cavanşir • Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir • Məmməd bəy Sulkeviç • Mir İbrahim bəy Talışinski • Mir Mustafa xan • Mirkazım bəy Talışxanov • Qalib bəy Vəkilov • Rzaqulu mirzə Qovanlı-Qacar • Sadıq bəy Ağabəyzadə • Səməd bəy Mehmandarov • Xəlil bəy Talışxanov
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Cavad bəy Məlik-Yeqanov • Cavad bəy Şıxlinski • Davud bəy Yadigarov • Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı • Əhməd bəy Dibirov • Əmir Kazım mirzə Qovanlı-Qacar • Əmiraslan xan Xoyski • Həbib bəy Səlimov • Xosrov bəy Sultanov • İbrahim ağa Vəkilov • Kəlbəli xan Naxçıvanski • Mirkazım bəy Talışxanov • Murad Gəray bəy Tlexas • Süleyman bəy Əfəndiyev • Teymur bəy Novruzov
Sovet İttifaqı	Abbas Zamanov • Tərlan Əliyarbəyov • Akim Abbasov • Arif Heydərov • Bahadur Hüseynov • Cəfər Vəliyev • Hacıbaba Zeynalov • Heybət Heybətov • Həzi Aslanov • Hüseyn Rəsulbəyov • Mahmud Əbilov • Teymur bəy Novruzov • Yaqub Quliyev
Türkiyə Respublikası	Cahangir bəy Novruzov • Firudin bəy Daryalı • Məhəmməd Sarıkərimli • Səməd bəy Rəfibəyli • Hüseyn xan Turqut
İran	Abbas Qarabaği • Abdulla xan Qaragözlü • Cavad Fakuri • Cəfər Şəfqət • Əhməd xan Naxçıvani • Əmənulla mirzə Cahanbani • Əsədulla xan Əbülfətzadə • Həsən Pakrəvan • Həsən xan Ərfə • Mahmud xan Poladen • Məhəmmədhüseyn xan Ayrım • Məhəmməd xan Naxçıvani • Paşa xan Ayrım • Nadir mirzə Cahanbani
Azərbaycan Respublikası	Abbasəli Novruzov • Arif Salahov • Aydın Əliyev • Cavanşir Məmmədov • Ceyhun Həsənov
Digər	Cəfər Kavian
Qruplaşdırma general rütbələrinin verildiyi ölkələrə/dövlətlərə görə icra olunmuşdur.

Zaqatala quberniyasının qubernatorları
Əliyar bəy Haşımbəyov (26 iyun 1918 - 16 mart 1919) Məhəmməd bəy Şahmalıyev (16 mart 1919 - 16 yanvar 1920) Bahadur xan Mallaçixanov (16 yanvar 1920 - 28 aprel 1920)
Qeyd 1: Zaqatala quberniyası 26 iyun 1918-ci il tarixində Zaqatala dairəsinin əvəzinə təşkil edilmişdir. Zaqatala quberniyası Aprel işğalından sonra ləğv olunmuşdur.