Barselona — Vikipediya

Şəhər
Barselona
kat. və isp. Barcelona
Bayraq[d] Gerb[d]
41°23′ şm. e. 2°11′ ş. u.
Ölkə	İspaniya
Muxtar birlik	[[Kataloniya]]
Mer	Ada Kolau Ballano
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	100.4 km²
Mərkəzin hündürlüyü	12 m
Saat qurşağı	UTC+1 , yayda UTC+2
Əhalisi
Əhalisi	1 608 680 nəfər (2016)
Sıxlığı	16 095 nəf./km²
Aqlomerasiya	3 186 461
Rəsmi dili	ispan dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+34 93
Poçt indeksi	08001–08042
Nəqliyyat kodu	B
Digər
barcelona.cat
Barselona
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Barselona — İspaniyanın şimal-şərqində yerləşən liman şəhəri. Kataloniya əyalətinin inzibati mərkəzi sayılır. Barselona adı qədim yunan dilindən götürülmüşdür: "Βαρκινών", "Barcino", "Barcelo", "Barceno". İspaniyanın ikinci ən böyük şəhəri olan Barselona həmçinin Kataloniya əyalətinin paytaxtıdır. Əməvi fəthləri zamanı bu şəhər Bərşəlunə (برشلونة) adı ilə tanınırdı^[1].

Orta əsrlərdə şəhər "Barchinona", "Barçalona", "Barchelona" və "Barchenona" adları ilə tanınmışdır.

Ümumi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əhalisi 1,57 milyon (2005) nəfər olan şəhər Beqos və Lyübreqant çayları arasındakı ərazidə yerləşir. Şəhərin əsası bizim eradan əvvəl II əsrdə Karfagendən gələnlər tərəfindən qoyulub. II əsrdə romalılar buranı işğal edərək, şəhərə Barsina (Barsilo) adını veriblər. 713-cü ildə ərəblər, ardınca 801-ci ildə franklar bu şəhərə sahib çıxıblar. 877-ci ildə isə şəhər Barselona qraflığının paytaxtına çevrilib. 1479-cu ildə isə Barselona şəhəri Birləşmiş İspaniya Krallığının tərkibinə daxil olub.^[2]

XIII-XV əsrlərdə Barselona Aralıq dənizində mühüm ticarət-kommersiya rolunu oynayıb. 1932-ci ildən isə Kataloniya Muxtar Vilayətinin paytaxtıdır.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkədə vətəndaş müharibəsi gedən zaman (iyul,1936-mart,1939) Barselona İspaniyanın müvəqqəti paytaxtı sayılırdı. Kosmopolit şəhər olan Barselona bir çox dövrlərin və xalqların mədəniyyət nümunələrini özündə qoruyub-saxlaya bilib.

Nəqliyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhər Aralıq dənizində ən iri nəqliyyat qovşağıdır. Beynəlxalq təyyarə limanına malik olan Barselona ildə 20 milyon ton yük dövriyyəsinə malikdir.

İqtisadiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkənin vacib iqtisadi və mədəni mərkəzidir. Burada sənayenin maşınqayırma, gəmiqayırma, elektrotexnika, radioelektronika, toxuculuq, kimya, poliqrafiya, dəri məmulatları və ərzaq məhsulları hazırlayan müəssisələr işləyir. Həmçinin bu şəhər ilin ən təmiz 2 ci (Reykyavikdən sonra) və ilin ən nizamlı 1ci şəhəri seçilib.

Mədəniyyət və idman[redaktə | mənbəni redaktə et]

1888 və 1929-cu illərdə burada Ümumdünya sərgisi keçirilib. 1992-ci ildə isə Barselona möhtəşəm Olimpiya oyunlarına ev sahibliyi etmişdi.

Şəhərdə saysız-hesabsız muzeylər, teatrlar, müxtəlif əyləncə mərkəzləri, bahalı mağaza və restoranlar var. Müasir və işgüzar şəhərdə tarixi qotik üslubda tikilmiş qədim binalar qorunur. Burada memarlıq abidələrindən 82 kilsə, 18 qadın monastırı, 18 kişi monastırı saxlanılır. Barselonanın rəmzini isə əlbəttə ki, Qaudinin layihəsi üzrə ucaldılan möhtəşəm Müqəddəs Ailə qəsrini göstərmək lazımdır. Qəsrin xarici görünüşü nəhəng Evangeliya ensiklopediyasını xatırladır – süjet və obrazlar toplusu binanın fasadı üzərində həkk olunub. Antonio Qaudi memarlıq formalarını fantastik şəkildə birləşdirərək, təkcə uzun ömürlü, təzə estetik modalı əşya yox, eyni zamanda çox fərqli yaşayış məkanını kəşf etmiş olub.

Tanınmış sənədli filmlər rejissoru Tofiq Şahverdiyev məşhur ispan memarının həyat və yaradıcılığından bəhs edən "Antonio Qaudinin xatirəsinə" adlı bir sənədli film (2002) çəkib. Mütəxəssislərin fikrincə, film dahi kataloniyalının ucaltdığı binalar kimi fantasmaqorik təsir bağışlayır. T.Şahverdiyev foto və videokameraları ilə Qaudinin yaratdığı parkları, binaları, kino və konsert zallarını addım-addım gəzərək, gördüklərini lentə köçürüb.

Modernizmin dahisi sayılan Qaudi çox maraqlı və orijinal layihələrin müəllifidir. Onun şəxsiyyəti heç bir təsnifata sığışmır. Layihələrinin unikallığı və sənətkarlığının qəribəliyi Qaudini müasirlərindən xeyli fərqləndirir.

Antonio Qaudi 1852-ci ildə Tarraqona əyalətinin Reus şəhərində misgər ailəsində doğulub. Atasının gördüyü işlərlə daim maraqlanması gələcək memarın yaradıcılıq istedadına öz təsirini göstərmişdi. Qaudinin işləri təkcə müəllifin sərhədbilməyən zəkasının yox, həmçinin yaradıcılıq axtarışlarının və müxtəlif materiallarla apardığı eksperimentlərin məhsuludur. Məhz buna görə Qaudiyə, o vaxta qədər heç kimə məlum olmayan inşaat strukturlarını və heykəltəraşlıq formalarını yaratmaq müyəssər olub.

Antonio Qaudu 1926-cı ildə Barselonada ilk dəfə işləməyə başlayan tramvayın çarxları altında qalaraq, faciəli surətdə həlak olub. Deyirlər, sənətkar yolun ortasında dayanıb, özünün layihələşdirdiyi məbədə baxarkən yavaş sürətlə hərəkət edən tramvayın altına düşüb. Sonra faciələrin sayı çoxalmasın deyə, həmin tramvay xəttini ləğv ediblər. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən Barselonaya gələn çoxsaylı turistlər hər gün məbədin ətrafına toplaşaraq başlarını qaldırıb, təəccüblə məbədə baxırlar.

Artıq Qaudini Barselonasız, eyni ilə də Barselonanı Qaudisiz təsəvvür etmək çətindir. Dahi memarın 1884-cü ildə inşasına başladığı, Saqrada Familia kilsəsinin tikintisi onun ölümündən sonra könüllü olaraq Kataloniya vətəndaşlarının maliyyə yardımı ilə davam etdirilir. Tikintinin 2030-cu ildə başa çatdırılması nəzərdə tutulub.

İki min illik tarixi, özünəməxsus mədəniyyəti və Kataloniya dili olan Barselona şəhəri son illər dünyada yüksək səviyyəli turizm məkanı kimi şöhrət qazanıb. İlboyu mülayim iqlimi (havanın hərarəti il ərzində orta hesabla +17 dərəcə C), zəngin memarlıq və sənət irsi, inkişaf edən iqtisadiyyat və mədəni tərəqqisi ildə üç milyondan artıq turistin bu qədim şəhərə gəlməsinə səbəb olur. Barselona modernizmin paytaxtı sayılır. YUNESKO-nun qərarı ilə memarlıq şedevrləri hesab olunan şəhərin beş binası bəşəriyyətin sərvəti sayılır: Quel sarayı, Quel parkı, Kaza Mila (Pedrera) binası, Kataloniya Musiqi sarayı, Santa Kreu və San Pau xəstəxanası. Barselonaya təşrif buyuran qonaqlara istirahətlərini şən və mənalı keçirmək üçün hər cürə xidmət göstərilir. Burada gəzməli və görməli yerlər olduqca çoxdur; muzey və meydanlar, tarixi binalar və abidələr. Şəhərə gələnlər Antonio Qaudinin yaradıcılıq fantaziyasının məhsulu olan binaları görəndə özlərini sanki nağıllar aləmində hiss edirlər. Bütün bunları görüb, zövq almaq üçün isə şəhəri piyada gəzməyi məsləhət edirlər.

Nou de la Rambla küçəsində 1886-88-ci illərdə tikilən möhtəşəm Quel sarayı ucalır. Qaudinin ilk şedevrlərindən olan bu saray qraf Eusebio Quelin sifarişi ilə inşa edilib. "Trenkadis" texnikası ilə tikilən bu saray memarın sonrakı iş üslubunun davamı olacaq. Sarayın inşasında sütun və arkalar, günbəzlər qurulub. Bunun üçün isə müxtəlif materiallardan istifadə edilib. Hazırda dövlət mülkiyyəti sayılan bu saray həmişə yerli və xarici turistlər üçün açıq olur.

Quel parkı başlanğıcda yaşayış üçün ingilis üslubunda tikiləcək şəhər-bağ olmalı idi. Lakin bu ideya uğursuz nəticələnib. Buna baxmayaraq, nümunə üçün bir neçə ev tikilib. Qaudinin yaşadığı bina buna misal ola bilər. İndi bu tikili memarın ev-muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Bütövlükdə Quel parkı bələdiyyənin nəzdindədir. Memarlıq elementləri ilə canlı təbiətin birləşməsi seyrçilərdə xoş əhvali-ruhiyyə yaradır.

Müqəddəs Ailə kilsəsi (Saqrada Familia) yuxarıda deyildiyi kimi, dünyada unikal tikili hesab edilir. Qaudi həyatının 40 ilini, 1883-cü ildən başlayaraq ömrünün sonuna qədər bu kilsənin tikintisinə həsr edib. Tikinti indiyə kimi davam etsə də, artıq kilsə şəhərin parlaq simvoluna çevrilib. Memar özü bu barədə demişdi: "Barselonanı bu kilsə ilə tanıyacaqlar".

Səyahət həvəskarlarını müxtəlif növ əyləncələrlə zəngin olan Attraksionlar Parkı çox təəccübləndirəcək. Ənənəvi və ən yeni əyləncə obyektlərinin sayı parkda ildən-ilə çoxalır. Əbəs yerə bu istirahət mərkəzini "Hisslər parkı" adlandırmırlar.

Domenik və Muntanerin zəkasının canlı abidəsi olan Kataloniya Musiqi sarayı modernizmin xəzinəsi hesab edilir. Burada ildə 300-ə qədər simfonik musiqidən tutmuş pop musiqisinə kimi müxtəlif konsertlər verilir. Sarayda janrından asılı olmayaraq, rəngarəng musiqi və digər ədəbi bədii tədbirlər keçirilir.

Santa Mariya de Pedrolbes monastırı sanki zamanın dayandığı bir vahədə, canlılardan uzaq bir məkanda qotik üslubda tikilmiş, öz füsunkarlığı və qeyri-adi gözəlliyi ilə hamını valeh edir. Kraliça Elisenda de Monkadanın təşəbbüsü və sifarişi ilə 1326-cı ildə böyük daş karxanasının yerində ucaldılan monastırın inşasında yonulmuş ağ daşlardan istifadə edilib. Pedrelbes rayonunun adı da buradan yaranıb.

Barselonadakı muzeylərin sayı o qədər çoxdur ki, onlar haqqında ayrıca qəzet səhifəsi hazırlamaq olar.

Şəhərin ən uca nöqtəsindən Barselonanın panoramasına və limanına baxıb, zövq almaq istəyənlər isə Xristofor Kolumbun heykəlinin içində quraşdırılmış liftdən istifadə etməlidirlər.

Sənət nəzəriyyəçiləri yazırlar: "İspaniya ifratçılığı qəbul etmir. Həm dahi sənətkarlar, həm də az istedadlılar bu prinsipi əsas tuturlar" yaradırıq, sonda baxarıq, nə alınacaq".

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]