افشاگر - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

«افشاگر» و «افشاگری» به اینجا تغییر مسیر دارند. برای دیگر کاربردها، افشاگر (ابهام‌زدایی) و افشاگری (ابهام‌زدایی) را ببینید.
نماد اداره افشاگری کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا[پانویس ۱][۱]

افشاگر یا خبرده یا خبربر[۲] (به انگلیسی: whistle-blower) به کسی گفته می‌شود که افکار عمومی یا مقامات صلاحیت‌دار را از وجود فرد (یا افراد) نادرست‌کار یا فعالیت‌های نادرست‌کارانه در بخش دولتی، عمومی، یا خصوصی آگاه می‌کند.[۳][۴][۵][۶][۷] فعالیت‌های نادرست‌کارانه طیف گسترده‌ای از کارهای غیرقانونی، زیر پا گذاشتن مقررات، و تهدید منافع عمومی یا خصوصی، مثل، تقلب و فساد مالی را در بر می‌گیرد.

ریشه اصطلاح افشاگری[ویرایش]

ورود این اصطلاح[پانویس ۲] در ادبیات ضد تقلب و ضدفساد جهان از روش مورد استفاده توسط پلیس‌های گشتی انگلستان در باخبر کردن دیگر پلیس‌های گشتی از وجود افراد خلاف‌کار در شهر برگرفته شده‌است. پلیس‌های انگلستان بر پایه یک سنت قدیمی هنگام برخورد با یک فرد خلاف‌کار در شهر، هم‌زمان با تعقیب وی، در سوت (وسیله)[پانویس ۳] خود می‌دمیدند[پانویس ۴] تا با اطلاع‌دادن به دیگر هم‌کاران خود آن خلاف‌کار را دستگیر کنند.[۸]

اهمیت افشاگری[ویرایش]

طبق گزارش انجمن بازرسان تقلب گواهی شده (ACFE) دربارهٔ تقلب‌ها و سوءاستفاده‌های شغلی (۲۰۱۲)[۹] به رغم وجود سازوکارهای گوناگون برای پیش‌گیری و کشف تقلب - مثل، حسابرسی داخلی، حسابرسی مستقل، کنترل داخلی، و… - باز هم متداول‌ترین روش کشف تقلب در سازمان‌ها از راه افشاگری است. نزدیک به نیمی از موارد تقلب‌هایی که کشف می‌شوند از راه خبررسانی یک کارمند، فروشنده، یا دیگر افشاگران برملا می‌شوند. همچنین، در سازمان‌هایی که دوره‌های آموزشی آگاهی از تقلب در سطح سازمان اجراء می‌شوند، ۵۲ درصد از زیان‌های تقلب کاهش می‌یابند. در واقع، کارشناسان ضد تقلب با تکیه بر آمار موجود بر این باورند که بیش‌تر کارکنان آموزش‌دیده در ارتباط با تقلب، هنگام روبرو شدن با موارد تردید برانگیز، چنانچه مسیرهای مناسبی برای افشاگری وجود داشته باشد، این موارد را گزارش می‌کنند.

محافظت از افشاگران[ویرایش]

طبق گزارش انجمن بازرسان تقلب گواهی شده (ACFE) دربارهٔ تقلب‌ها و سوءاستفاده‌های شغلی (۲۰۱۲)[۱۰] سازمان‌ها در هر سال ۷ درصد درآمد خود را در اثر تقلب از دست می‌دهند. این مبلغ نزدیک به یک تریلیون دلار اعلام شده‌است. برای آن که هنگفتی این مبلغ را در ذهن‌تان مجسم شود، کافی است بدانید مبلغی نزدیک به مجموع درآمد صادرات نفت ایران در ۱۰۰ سال گذشته‌است!
پس با توجه به این که پای مبالغی هنگفت و منافعی سرشار در میان است، تقلب و فساد مالی را می‌توان در هیبت یکی از پرگردش‌ترین و سودآورترین تجارتهای بزرگ جهان - مثل تجارت جنگ‌افزار، نفت و مواد مخدر - دانست. از این رو، بسیاری از کارشناسان ضد تقلب ورود به عرصه مبارزه با تقلب و فساد مالی را به جنگی تمام‌عیار تشبیه کرده‌اند که سربازان و سرداران حاضر در هر دو جبهه این نبرد جانانه با یکدیگر پیکار می‌کنند؛ بنابراین، افشاگران در هر جای دنیا که دست به افشاگری و خبررسانی بزنند ممکن است با واکنش‌های تلافی‌جویانه گوناگون و گاهی مرگ‌بار روبرو شوند.[۱۱] از این رو، در بعضی از کشورها قوانین و سازوکارهایی برای محافظت از افشاگران وجود دارد. برای مثال (ویکی‌پدیا انگلیسی):

آگهی اداره مشورتی ویژه آمریکا[پانویس ۵] برای تشویق مردم به افشاگری
 ایالات متحده آمریکا

در این کشور قوانین گوناگون و چندپاره و بعضاً متناقضی در ارتباط با افشاگری وجود دارد. بعضی از این قوانین فقط در یک یا چند ایالت لازم‌الاجرا هستند و بعضی دیگر در همه کشور اجرا می‌شوند. نخستین قانونی که در آمریکا به موضوع محافظت از افشاگران پرداخت قانون ادعاهای نادرست (مصوب ۱۸۶۳و بازنگری‌شده در ۱۹۸۶)[پانویس ۶] است. در این قانون برای تشویق افشاگران درصدی از مبلغ پول بازیافت‌شده یا زیان پیش‌گیری‌شده از سوی دولت به آنان پرداخت می‌شود. دولت نیز موظف است از این افراد محافظت کند (ویکی‌پدیا انگلیسی).
یکی دیگر از قوانین آمریکا که به تازگی (۲۰۱۰) در این زمینه به تصویب رسید، قانون اصلاح وال‌استریت و حفاظت مصرف‌کننده ۲۰۱۰ (قانون داد- فرانک)[پانویس ۷] است. در این قانون نیز در راستای برنامه افشاگری کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)[پانویس ۸] مشوق‌ها و محافظت‌هایی برای افشاگران در حوزه اوراق بهادار آمریکا تصویب شد.[۱۲]

 انگلستان

در این کشور نیز قانون افشای نفع عمومی (۱۹۹۸)[پانویس ۹] چارچوبی از محافظت قانونی را برای افشاگران فراهم کرده‌است.[۱۳]

 ایران

در سالهای اخیر بحث افشاگری در ایران نیز مطرح شده و مجلس یازدهم نیز قصد تصویب قانونی دارد که از افشاگران حمایت و به فردی که افشاگری می‌کند، درصدی از مبلغ فساد را به عنوان جایزه اهدا می‌کند. همچنین وزیر اقتصاد نیر بر راه اندازی سامانه افشاگری[۱۴] و حمایت قانونی از افشاگری و دادن جایزه به افشاکنندگان تخلفات تأکید داشته‌است. این وزارتخانه نسبت به راه اندازی سامانه سراسری برای این مسئله نیز اقدام کرده‌است.

پانویس[ویرایش]

  1. ↑ U.S. SEC: The Office of the Whistleblower
  2. ↑ whistle-blowing
  3. ↑ whistle
  4. ↑ blowing
  5. ↑ U.S. OFFICE OF SPECIAL COUNSEL
  6. ↑ United States False Claims Act
  7. ↑ Dodd–Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act
  8. ↑ U.S. Securities and Exchange Commission
  9. ↑ Public Interest Disclosure Act

منابع[ویرایش]

  • ویکی‌پدیا انگلیسی، مقاله Whistleblower
  1. ↑ وبگاه رسمی اداره افشاگری کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا
  2. ↑ باطنی، محمدرضا (۱۳۸۷). فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات انگلیسی-فارسی. تهران: فرهنگ معاصر. ص. ۷۴۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۶۳۷-۸۲-۳.
  3. ↑ https://www.fundeu.es/recomendacion/denunciante-mejor-que-whistleblower/. {{cite news}}: Missing or empty |title= (help); Unknown parameter |fechaacceso= ignored (|access-date= suggested) (help); Unknown parameter |idioma= ignored (|language= suggested) (help); Unknown parameter |título= ignored (|title= suggested) (help)
  4. ↑ «El Robin Hood de Football Leaks» (en es) (4 de abril de 2019). Consultado el 4 de abril de 2019.
  5. ↑ Ramírez, Begoña P. (28 de marzo de 2019). «#FootballLeaks: Rui Pinto se ofrece a las autoridades europeas para impulsar la lucha contra el fraude en el fútbol» (en es). Consultado el 4 de abril de 2019.
  6. ↑ (PDF) https://www.congreso.es/public_oficiales/L14/CONG/BOCG/B/BOCG-14-B-27-1.PDF. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help); Unknown parameter |publicación= ignored (help); Unknown parameter |título= ignored (|title= suggested) (help)
  7. ↑ Capital, Control. «La UE articula un fuerte régimen de canales de denuncia y protección del delator o whistleblower en las empresas» (en es). Consultado el 4 de abril de 2019.
  8. ↑ قاسمی، محسن، افشاگران نامدار تقلب، ماهنامه حسابدار (انجمن حسابداران خبره ایران)، شماره ۲۴۰، اسفند ۱۳۹۰، صص ۴۷–۴۴(نظارت).
  9. ↑ «دانلود نسخه کامل (۷۶ صفحه، ۸ مگا بایت) گزارش به ملت‌ها دربارهٔ تقلب‌ها و سوءاستفاده‌های شغلی، انجمن بازرسان تقلب گواهی شده، ۲۰۱۲» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۳.
  10. ↑ «همان منبع» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۳.
  11. ↑ راهنمای کاربردی ریسکهای تقلب و کنترلهای ضد تقلب (کتاب)، نوشته پیتر دی. گلدمن با هم‌کاری هیلتون کافمن، ۲۰۰۹، انتشارات جان وایلی، ترجمه امیر پوریانسب، و محسن قاسمی، 1390.
  12. ↑ «Legislación sobre canales de denuncia y compliance en América Latina» (en español) (Digital). Centro de recursos para compliance officers. https://compliance.lat.
  13. ↑ «Ley 2/2023, de 20 de febrero, reguladora de la protección de las personas que informen sobre infracciones normativas y de lucha contra la corrupción.» (en español) (Digital). Legislación consolidada. España: Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado (20 de febrero de 2023).
  14. ↑ «سامانه افشاگری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۲۳.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=افشاگر&oldid=38941467»