انتخابات مجلس ایران (۱۳۲۸) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

انتخابات شانزدهمین دورهٔ مجلس شورای ملی و نخستین دوره سنا
همه ۱۳۶ کرسی مجلس شورای ملی و ۳۰ کرسی مجلس سنا
	;
رهبر	محمد مصدق
اتحاد	جبههٔ ملی
کرسی‌های پیش	۲۵
کرسی‌های به‌دست‌آمده	۸
درصد کرسی
نخست‌وزیر پیش از انتخابات; محمد ساعد; حزب دموکرات ایران	نخست‌وزیر برگزیده; محمد ساعد; حزب دموکرات ایران

انتخابات پارلمانی ایران در اوایل تابستان سال ۱۳۲۸ برگزار شد.

پیش زمینه[ویرایش]

انتخابات برای مجلس ایران در اوایل تیر ماه ۱۳۲۸ آغاز شد که شامل انتخابات برای شانزدهمین مجلس شورای ملی و نخستین مجلس سنا می‌شد. پیرو چارچوب پیشبینی در قانون اساسی مشروطه (قانون ۱۲۸۵) مجموعه را در سال ۱۹۰۶ قانون اساسی شاه انتصاب ۳۰ سناتور از ۶۰ سناتور مجلس سنا را آغاز کرد. در واکنش به انتخاب سلطنت طلبان و دوستان خود توسط شاه و نگرانی از تقلب در انتخابات عمومی، محمد مصدق فراخوانی برای اعتراض در ۲۱ مهر ۱۳۲۸ صادر کرد. هزاران نفر در این راهپیمایی از عمارت مصدق به سمت باغهای کاخ سلطنتی حرکت کردند. آنجا در دیدار با وزیر دربار عبدالحسین هژیر، ۲۰ نفر از مخالفان و سیاستمداران که به وسیله مصدق رهبری می‌شدند خواستار توقف ایجاد موانع توسط شاه بر سر راه انتخابات آزاد شدند. آنها پس از سه روز تحصن برای اعتراض هژیر به برگزاری منصفانه انتخابات متعهد شد. مستقیماً پس از آن کمیته‌ای متشکل از ۲۰ تن اتحاد جبهه ملی را تشکیل دادند. در چند هفته آینده انتخابات به دلیل تقلب به چالش کشیده شد. در اولین واکنش‌ها عبدالحسین هژیر وزیر دربار در ۱۳ آبان ۱۳۲۸ توسط فداییان اسلام ترور شد. در ماه بهمن سال ۱۳۲۸ در نتیجه انتخابات برای شانزدهمین مجلس، جبهه ملی موفق به کسب هشت کرسی در مجلس شورای ملی گشت و کاشانی و مصدق هر کدام یک کرسی بدست آوردند و بر اساس این زمینه در چند سال آینده همچنان به تماس با یکدیگر برای کاهش قدرت سلطنت و بازگشت به قانون اساسی سال ۱۲۸۵ اقدام کردند. با حمایت از منظم روحانیت و فداییان اسلام و مردم طبقه متوسط و وجود آن اقلیت در مجلس، جبهه ملی تبدیل به اصلی‌ترین حرکت اپوزیسیون ایران شد. تغییر قانون اساسی به نحوی که باعث تقویت شاه می‌گشت باعث ایجاد واکنش شدید در برابر شاه گشته بود.^[۱]

مبارزات انتخاباتی[ویرایش]

در ۶ مرداد ۱۳۲۸ دوره پانزدهم مجلس به پایان رسید.^[۲] عبدالحسین هژیر وزیر دربار مشغول آماده‌سازی برای برگزاری انتخابات برای شانزدهمین مجلس شورای ملی و همچنین نخستین انتخابات سنا شد. شاه نیز انتخاب ۳۰ سناتور که سناتورهای انتصابی را تشکیل می‌دادند شروع کرد. انتخابات برگزار شد و مشخص شد که در مناطق روستایی ایران رای به نفع سلطنت طلبان حامیان شاه داده شده است. مصدق و دیگران در واکنش به آنچه که آنها به عنوان تقلب در نتیجه انتخابات روستایی می‌دیدند دست سازماندهی یک اعتراض زدند. مصدق مردم تهران برای پیوستن به او را در راهپیمایی به سمت کاخ سلطنتی در تاریخ ۲۱ مهر سال ۱۳۲۸ فراخواند. هزاران نفر از کارگران و دانشجویان و طبقه متوسط مردم را در املاک خود گرد آورد و با هم به سمت قصر سلطنتی دست به راهپیمایی زدند در کنار دروازه‌های کاخ به بست نشستند. پس از پیام‌های رد و بدل شده بین مردم و کاخ ۲۰ تن از جمعیت به عنوان رهبران به همراهی مصدق رهبر اصلی انتخاب شدند. به این ۲۰ تن اجازه داده شد در داخل باغ سلطنتی به بست نشینی برای اعتراض بپردازند.^[۳]^[۴] آنها یک پیام را به شاه فرستادند که وزیر دربار عبدالحسین هژیر در حال تقلب در انتخابات در مناطق روستایی ایران است. مصدق یک یادداشت به هژیر نوشت که: «توجه داشته باشید دلیل اصلی ما برای بست نشستن در این است که در این دوره از تعطیلات مجلس که در هنگام انتصاب نخست وزیر نیاز به رأی تمایل توسط مجلس نیست، ما امیدواریم که اعلیحضرت به تعیین یک دولت که هدف آن حفظ منافع سلطنت و ملت است اقدام کند.» معترضان چند روز را در بست و دو روز در اعتصاب غذا سپری کردند. در نهایت هژیر در ملاقات با ۲۰ تن خود و وعده داد که انتخابات برای عدالت مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اگر بی عدالتی و تخلفی دیده شد نتایج را باطل و انتخابات جدید برگزار خواهد شد. این در جواب نگرانی معترضان کافی بود و آنها اعلام موفقیت کردند؛ و آن ۲۰ تن در بازگشت به عمارت مصدق اتحادی ایجاد کردند و نام جبههٔ ملی را برگزیدند در ادامه هفته تحقیق و تفحص از انتخابات شروع شد، بسیاری از ایرانیان فکر می‌کردند عده‌ای در حال سرپوش گذاری بر تخلفات سلطنتی هستند. در ۱۳ آبان هژیر توسط فداییان اسلام به ضرب گلوله کشته شد. شاه پس از فهمیدن عمق احساس مردم نسبت به تقلب، در ۲۰ آبان انتخابات را باطل اعلام کرد. انتخابات جدید در بهمن ۱۳۲۸ برگزار شد.^[۵] فداییان اسلام به محافظت از صندوق‌های رای برای توقف دخالت سلطنتی پرداختند.^[۶]

نتایج[ویرایش]

جبهه ملی توانست با به دست آوردن ۸ کرسی از ۱۳۶ کرسی مجلس یک اقلیت بانفوذ را تشکیل دهد.^[۷]^[۸] مصدق به همراه هفت تن دیگر از رهبران جبهه به مجلس راه یافتند؛ در تهران مصدق توانست بیشترین تعداد رای را به خود اختصاص دهد.

منابع[ویرایش]

↑ Abrahamian, Ervand (March–April 1979). "Iran in Revolution: The Opposition Forces". Middle East Research and Information Project (MERIP): 3–8. JSTOR 3012310. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)Check date values in: |date= (help)
↑ Marsh, Steve (1 July 2003). "The United States, Iran and Operation 'Ajax': inverting interpretative orthodoxy". Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 26 May 2017. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
↑ Milani 2012, p. 170
↑ Poulson, Stephen C. (2006). Social Movements in Twentieth-Century Iran: Culture, Ideology, and Mobilizing Frameworks. Lexington Books. p. 167. ISBN 0-7391-1757-2.
↑ Cottam, Richard W. (1979). Nationalism in Iran: Updated Through 1978. University of Pittsburgh Press. pp. 260–261. ISBN 0-8229-5299-8.
↑ Azimi 2008, p. 140
↑ Penner Angrist, Michele (2011), Party Building in the Modern Middle East, Publications on the Near East, University of Washington Press, p. 131, ISBN 0-295-80112-3 {{citation}}: More than one of |ISBN= و |isbn= specified (help)More than one of |ISBN= and |isbn= specified (help)
↑ Limbert, John W. (2009), Negotiating with Iran: Wrestling the Ghosts of History, Cross-Cultural Negotiation Bks, US Institute of Peace Press, p. 65, ISBN 1-60127-043-7 {{citation}}: More than one of |ISBN= و |isbn= specified (help); More than one of |authorlink= و |author-link= specified (help)More than one of |authorlink=, |authorlink=, and |author-link= specified (help); More than one of |ISBN= and |isbn= specified (help)

جستارهای وابسته[ویرایش]

سیاست‌های پارلمانی در انقلاب ایران: نهادینه شدن سیاست جناحی (گالینگور) (ناشر: گینسویل: انتشارات دانشگاه فلوریدا ©1996.) شابک ‎۹۷۸−۰−۸۱۳۰−۱۴۶۱−۶

[1] Abrahamian, Ervand (March–April 1979). "Iran in Revolution: The Opposition Forces". Middle East Research and Information Project (MERIP): 3–8. JSTOR 3012310. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)Check date values in: |date= (help)

[2] Marsh, Steve (1 July 2003). "The United States, Iran and Operation 'Ajax': inverting interpretative orthodoxy". Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 26 May 2017. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)

[Milani170-3] Milani 2012, p. 170

[Poulson167-4] Poulson, Stephen C. (2006). Social Movements in Twentieth-Century Iran: Culture, Ideology, and Mobilizing Frameworks. Lexington Books. p. 167. ISBN 0-7391-1757-2.

[5] Cottam, Richard W. (1979). Nationalism in Iran: Updated Through 1978. University of Pittsburgh Press. pp. 260–261. ISBN 0-8229-5299-8.

[A-6] Azimi 2008, p. 140

[7] Penner Angrist, Michele (2011), Party Building in the Modern Middle East, Publications on the Near East, University of Washington Press, p. 131, ISBN 0-295-80112-3 {{citation}}: More than one of |ISBN= و |isbn= specified (help)More than one of |ISBN= and |isbn= specified (help)

[8] Limbert, John W. (2009), Negotiating with Iran: Wrestling the Ghosts of History, Cross-Cultural Negotiation Bks, US Institute of Peace Press, p. 65, ISBN 1-60127-043-7 {{citation}}: More than one of |ISBN= و |isbn= specified (help); More than one of |authorlink= و |author-link= specified (help)More than one of |authorlink=, |authorlink=, and |author-link= specified (help); More than one of |ISBN= and |isbn= specified (help)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]