French
Deutschاوپانیشادهای موکیه - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
اوپانیشادهای موکیه (انگلیسی: Mukhya Upanishads) یا اوپانیشادهای اصلی معروف‌ترین و مهم‌ترین اوپانیشادهای آیین هندو هستند. برخی محققان ده اوپانیشاد را با عنوان موکیه‌های اصلی دسته‌بندی می‌کنند، ولی نظر غالب محققان بر ۱۲ یا ۱۳ اوپانیشاد موکیه اصلی است.
هر یک از اوپانیشادهای اصلی را می‌توان با یکی از مکاتب تفسیر یکی از چهار ودا (شاکهاها) مرتبط دانست.[۱] گفته می‌شود که شاکهاهای بسیار وجود داشته‌اند که تنها کسری از آنها باقی مانده است. در قیاس با اوپانیشادهای اصلی، اوپانیشادهای جدید ارتباطی با متون اصیل ودایی ندارند، فلاسفهٔ مهم ویدانته بر آنها شرحی ننوشته‌اند، و زبان آنها با زبان اوپانیشادهای اصلی متفاوت است، رسمی‌تر است و مکنونات کمتری دارد، و در نتیجه خواندن و درک آنها برای خوانندهٔ امروزی سهل‌تر است.[۲]
| ودا | نسخ | شاکها | اوپانیشاد اصلی |
|---|---|---|---|
| ودای ریگ | تنها یک نسخه | شاکالا | اوپانیشاد آیتریه |
| ودای ساما | تنها یک نسخه | کائوتوما | اوپانیشاد چاندوگیه |
| جایمینیا | اوپانیشاد کنه | ||
| رانایانیه | |||
| ودای یجور | ودای کریشنا یجور | کته | اوپانیشاد کته |
| تیتریه | اوپانیشاد تیتریه | ||
| میتری | |||
| هیرانیاکشی (کاپیشتاهالا) | |||
| کته‌که | |||
| ودای شوکله یجور | واجاسانیی مادهیاندینا | اوپانیشاد ایشا و اوپانیشاد بریهدآرنیکه | |
| شاکهای کانوا | |||
| آرتاروا | دو نسخه | شائوناکا | اوپانیشاد ماندوکیه و اوپانیشاد موندکه |
| پایپالادا | اوپانیشاد پرشنه |
زمان‌شناسی[ویرایش]
پاترین آلیول تاریخ‌شناسی ذیل را برای اوپانیشادهای نخستین (یا اوپانیشادهای اصلی) پیشنهاد می‌کند:[۳][۴]
- اوپانیشاد بریهدآرنیکه و چاندوگیه متونی پیشابودایی و قدیمی‌ترین اوپانیشادهایند و می‌شود تاریخ تألیف آنها را در قرون هفتم یا ششم قبل از میلاد (یک قرن این‌ور یا آن‌ورتر) دانست.[۵][۶]
- سه اوپانیشاد دیگر نثر (تیتریه، آیتریه، و کوشیتکی) نیز احتمالاً پیشابودایی‌اند و می‌توان آنها در قرن ششم تا پنجم قبل از میلاد گذاشت.[نیازمند منبع]
- اوپانیشاد کنه قدیمی‌ترین اوپانیشاد منظوم است و پس از آن کته، ایشا، شوتاشوتره، و موندکه سروده شده‌اند. زمان سرایش این اوپانیشادها احتمالاً در چند قرن آخر قبل از میلاد بوده است.[۷]
- دو اوپانیشاد جدیدتر منثور، پرشنه و ماندوکیه، نمی‌توانند مدت زمان بسیاری پس از میلاد مسیح تألیف شده‌باشند.[۳][۴]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ Joshi 1994, pp. 90–92.
- ↑ Heehs 2002, p. 85.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Olivelle 1998, pp. 12-13.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامolivelleintroوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Olivelle 1998, p. xxxvi.
- ↑ King 1995, p. 52.
- ↑ Hindu religious text - Encyclopedia Britannica
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Mukhya Upanishads». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.