French
Deutschایالت بلوچستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
بلوچستان بلوچستان | |
|---|---|
تقسیمات کشوری پاکستان | |
 پرچم  مهر | |
| لقب(ها): Baluchestan | |
| شعار(ها): کرباں پَ ؤتے ڈیھٰ | |
.svg) ایالت بلوچستان | |
| مختصات: ۳۰°۰۷′شمالی ۶۷°۰۱′شرقی / ۳۰٫۱۲°شمالی ۶۷٫۰۱°شرقی | |
| کشور | الگو:BAL |
| نواحی | ۳۰ |
| شهرها | - |
| بزرگترین شهر | کویته |
| بنیانگذاری | ۱ ژوئیه ۱۹۷۰ |
| مدیریت | |
| • فرماندار | امان‌الله خان یاسینزئی |
| مساحت | |
| • کل | ۳۴۷۱۹۰ کیلومتر مربع (۱۳۴۰۵۰ مایل مربع) |
| جمعیت (۲۰۱۷)[۱] | |
| • کل | ۱۷٬۳۴۴٬۴۰۸ |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی ۵+ (PST) |
| زبان‌های رسمی | زبان بلوچی، زبان اردو |
| وبگاه | |
| پرچم ایالتی | ||
|---|---|---|
| مهر ایالتی | ||
| حیوان ایالتی | ||
| پرنده ایالتی | ||
| درخت ایالتی | ||
| گل ایالتی |
ایالت بَلوچستان بزرگترین ایالت پاکستان است و حدود ۴۴٪ از خاک این کشور را دربرمی‌گیرد. مرکز این ایالت، شهر کویته است. بلوچستان با وجود گستردگی، کم‌جمعیت‌ترین ایالت پاکستان است. آمار دقیقی از جمعیت این ایالت با توجه به سیاست‌های ضد قومی دولت مرکزی پاکستان علیه قوم بلوچ در دست نیست.
این ایالت تا سال ۱۸۷۱ بخشی از ایران بود که بر اساس قرارداد گلدسمید در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار از ایران جدا شده و تا پیش از استقلال پاکستان به بلوچستان انگلیس شناخته می‌شد.
بلوچستان از سوی جنوب به دریای مکران محدود می‌شود و بندر مهم این ایالت در کنار این دریا بندر گوادر است.
اقوام اصلی و بومی ساکن بلوچستان بلوچ‌ها هستند که با ۷۵٪ جمعیت بخش میانه و جنوبی آن را بلوچ ها تشکیل می‌دهند. در بخش شمالی آن پشتون‌ها قرار دارند که ۲۵٪ جمعیت آن را تشکیل می‌دهند که به صورت خود مختاری اداره می‌شوند.
مناطق جنوبی بلوچستان مکران نامیده می‌شوند. امروزه مناطق مرکزی بلوچستان پاکستان را سنتاً کلات می‌نامند.
با وجود برخورداری از منابع طبیعی زیاد، بلوچستان فقیرترین منطقه پاکستان است.[۲] منابع گازی و نفتی در ایالت بلوچستان نزدیک به مرز ایران کشف شده‌است[۳] که به گفته پژوهشگران می‌تواند چندین برابر منبع نفتی کویت باشد.
جغرافیا[ویرایش]
بلوچستان در جنوب غرب پاکستان واقع شده و مساحت آن ۳۴۷ هزار و ۱۹۰ مترمربع است. بلوچستان بزرگترین ایالت پاکستان است و ۴۴ درصد از خاک این کشور را در بر می‌گیرد. منطقه بلوچستان پاکستان به همراه بلوچستان ایران از تنگه هرمز تا شبه قاره هند ادامه دارد و بدین طریق کوتاه‌ترین مسیر برای آسیای مرکزی به دریاهای آزاد است.
این ایالت از غرب با ایران، از شمال با افغانستان و مناطق ایلی پاکستان، از شرق با پنجاب و سند و از جنوب با دریای مکران (عمان) هم‌مرز است.
بلوچستان پاکستان در جنوب شرق فلات ایران قرار گرفته و جزئی از این فلات است. این ایالت با چند منطقه مهم ژئوپلیتیکی یعنی خاورمیانه، جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، و جنوب آسیا هم‌مرز است.
با وجود دورافتادگی و خشکی بلوچستان این موقعیت جغرافیایی باعث رقابت‌های جهانی برای عبور دادن مسیرهای مهم راه‌گذر شمال-جنوب از طریق این منطقه شده‌است.
مرکز ایالت بلوچستان پاکستان یعنی شهر کویته در پرجمعیت‌ترین بخش رشته‌کوه سلیمان در شمال شرقی این ایالت قرار گرفته‌است. کویته در دره رودخانه‌ای نزدیک به تنگه بولان جای گرفته‌است. این مسیر یکی از مسیرهای آسیای میانه به ساحل دریاست که از قندهار در افغانستان به اینجا می‌رسد. امپراتوری‌های قدیم و جدید مانند امپراتوری بریتانیا از این مسیر برای تهاجم به افغانستان استفاده می‌کردند.[۴]
جدایی‌طلبی[ویرایش]
بلوچستان منابع زیرزمینی و تجدیدپذیر مختلفی دارد و دومین تأمین‌کننده مهم گاز طبیعی در پاکستان است. اما این ایالت همواره با بهره‌کشی گسترده از منابع خود روبرو بوده و همین دلیل اصلی شورش و ناآرامی در این منطقه بوده است. مردم محلی، به ویژه مردم بلوچ دولت مرکزی در اسلام‌آباد را دلیل اصلی بهره‌کشی و سودجویی از منابع بلوچستان، بدون تلاش برای توسعه این منطقه می‌دانند. به خاطر مسائل سیاسی و فعالیت گروه‌های جدایی‌طلب در این منطقه، منابع طبیعی آن هنوز به‌طور کافی شناسایی و بهره‌برداری نشده‌اند.[۳]
مقاومت در برابر دولت پاکستان و شورش‌های گروه‌های مسلح با هدف تشکیل یک کشور مستقل برای مردم بلوچ از سال ۱۹۴۸ و پس از استقلال پاکستان آغاز شد. این جنبش، دوره‌هایی گوناگونی را پشت سر گذاشته است. اما جنگ مسلحانه در سال ۲۰۰۳ با روی کار آمدن پرویز مشرف به شدت افزایش یافته است. پرویز مشرف دستور چندین عملیات ضد شورش در بلوچستان را داد که نواب اکبر خان بوگتی (از رهبران بلوچ) در یکی از این عملیات‌ها کشته شد. گفته می‌شود در جریان این درگیری‌ها ده‌ها هزار نفر ناپدید شدند که بیشتر آنها را ماموران امنیتی پاکستان شکنجه کرده‌اند و کشته‌اند. اما تا ماه اکتبر ۲۰۲۳ تنها ۴۵۴ پرونده مستند برای افراد گمشده وجود داشته است. دولت پاکستان این اتهامات را به شدت رد می‌کند و همزمان دولت ایران را به پناه دادن به این جدایی‌طلبان و هند را به پشتیبانی مالی از آنها متهم می‌کند.[۳]
مهم‌ترین گروه جدایی‌طلب ارتش آزادی‌بخش بلوچستان است. این گروه در سال‌های اخیر بر شدت حملات خود افزوده و بجای هدف گرفتن نیروهای امنیتی پاکستان در ایالت بلوچستان، به حمله به چینی‌هایی تغییر داده که در پروژه‌های این منطقه حضور دارند.[۳]
تاریخ[ویرایش]
در سده شانزدهم میلادی براهویی‌ها حکومتی را در کلات تشکیل داده و میر احمد خان را حکمفرمای آزاد آن سامان تلقی کردند. او با گشودن نواحی مستونگ، سبی، کچی، شلکوت (کویته کنونی) و کرخ، حکمرانی خود را گسترش داد. جانشین وی میر عبداللّه خان خانات کلات را گسترش بیشتری داد.[۵] او حکام کلهاری سند را شکست داد و مکران و شوروک را تحت سلطهٔ خود آورد. در نتیجه حمله نادرشاه افشار پادشاه ایران در سال ۱۷۴۸ به شبه‌قاره هند و جنگ او با محمدشاه گورکانی این ناحیه نیز به ایران ملحق شد. میر محبت خان پسر میر عبدالله خان در جریان حمله نادر به هندوستان با لشکریان بلوچ به سرداری برادرش امیر نصیر خان نوری به او کمک کرد و نادرشاه به او لقب بیگلربیگی داد. اما او در جریان کودتای برادرش میر نصیرخان که از سوی نادر شاه افشار حمایت می‌شد از حکومت خلع شد. نادرشاه حکومت میرنصیر خان بر بلوچستان را تأیید کرد و دست او را در تصرف مناطق مجاور و توسعه قلمرو خانات کلات باز گذاشت. میر نصیر خان در دوره حکومت خود کلیه مناطق بلوچستان شرقی و غربی و بمپور را تا حدود گمبرون و سرحدات کرمان به تصرف خود درآورده و کلیه امرای بلوچ را به اطاعت خود واداشت. میر نصیر خان پس از مرگ نادر شاه با احمدشاه درانی وارد جنگی شدید و خونین شد که به صلح طرفین انجامید. پس این این جنگ ضمن اتحاد با احمدشاه درانی با بیست هزار سپاهی جنگجو و کارآزموده بلوچ با احمدشاه درانی در نبرد پانی پت با پادشاهی سیک‌های مرهته وارد جنگ شد که به شکست قطعی مرهته انجامید.[۶]
پیش از تأسیس پاکستان، بلوچستان کنونی این کشور دو قسمت داشت. واحدی را ریاست‌های کلات (قلات)، خاران، لسبیله و مکران شامل بود و قسمت کویته و نواحی آن «بلوچستان انگلیسی» نامیده می‌شد. بلوچستان انگلیسی تحت نظارت امپراتوری بریتانیا بود و ریاست‌های مزبور بوسیله رؤسای محلی اداره می‌شدند. از سال ۱۹۵۴ میلادی هردو قسمت یادشده به صورت یک واحد تقسیمات کشوری درآمدند.[۶]
یکی از دلایل تلاش مضاعف اسلام‌آباد برای برقراری امنیت در بلوچستان از سال ۲۰۱۶ میلادی به بعد، هشدار چین به این کشور به دلیل سرمایه‌گذاری گسترده‌ای است که پکن در زمینه جاده‌سازی و راه‌آهن بین دو کشور کرده که از منطقه بلوچستان می‌گذرد. از رهگذر این تلاش‌ها در آذر ۱۳۹۶ خورشیدی ۳۱۳ شبه‌نظامی از سه گروه جدایی‌طلب مختلف، در مراسمی در فرمانداری ایالت بلوچستان در شهر کویته، سلاح‌های خود را به نواب ثناءالله زهری، سروزیر این ایالت تحویل دادند.[۷]
لازم است ذکر شود که مردم بلوچ در تاریخ همواره حضور داشته‌اند و در جنگ‌های مهمی مانند فتح اصفهان توسط افغان‌های غلزائی، نبرد کرنال (فتح هندوستان)، فتح مومباسا توسط سپاه عمان و … حضور زیادی داشته‌اند.
زبان‌ها[ویرایش]
زبان‌های رایج در این ایالت به ترتیب زبان بلوچی، براهوئی، و اردو هستند. زبان فارسی زبان مادری قوم دهوار است که بیشتر ساکن قلعه لادگشت هستند.در مورد زبان بلوچی تلاش‌های زیادی صورت گرفته‌است. چندین کتاب زبان بلوچی از جمله کتاب بلوچی لبزبلد نوشته اسحاق خاموش، کتاب بلوچی لبزبلد نوشته جان محمد دشتی، کتاب فرهنگ بلوچی-فارسی نوشته عبدالغفور جهاندیده، کتاب زبان بلوچی نوشته ظهورشاه هاشمی به چاپ رسیده‌اند.
جمعیت‌شناسی[ویرایش]
| جمعیت‌ها طی سال‌ها | ||
|---|---|---|
| سال سرشماری | جمعیت | درصد شهرنشین |
| ۱۹۵۱ | ۱٬۱۶۷٬۱۶۷ | ۱۲٫۳۸٪ |
| ۱۹۶۱ | ۱٬۳۵۳٬۴۸۴ | ۱۶٫۸۷٪ |
| ۱۹۷۲ | ۲٬۴۲۸٬۶۷۸ | ۱۶٫۴۵٪ |
| ۱۹۸۱ | ۴٬۳۳۲٬۳۷۶ | ۱۵٫۶۲٪ |
| ۱۹۹۸ | ۶٬۵۶۵٬۸۸۵ | ۲۳٫۸۹٪ |
| ۲۰۰۵ | ۱۲٬۳۴۴٬۴۰۸ | ۲۳٫۸۹٪ |
تراکم جمعیت جمعیت بلوچستان به علت کوهستانی بودن و کمبود آب، کم است و تنها ۶٪ جمعیت پاکستان را در بر می‌گیرد.[۳] ارقام اولیه سرشماری مارس ۲۰۱۲ نشان داد که جمعیت بلوچستان بدون نظر گرفتن ناحیه‌های خضدار، کچهی و پنجگور ۱۵٬۱۶۲٬۲۲۲ نفر است. این رقم یک افزایش ۱۴۰٫۳ درصدی از ۵٬۵۰۱٬۱۶۴ سال ۱۹۹۸ را نشان می‌دهد و ۶٫۸۵ درصد از کل جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهد.[۸][۹] در این بازه زمانی این افزایش بزرگترین افزایش در میان همه استان‌های پاکستان است. برآورد رسمی جمعیت بلوچستان نشان داده که جمعیت آن از حدود ۷٫۴۵ میلیون در سال ۲۰۰۳ به ۷٫۸ میلیون در سال ۲۰۰۵ رسیده‌است.[۱۰]
زبان[ویرایش]
در سرشماری ۱۹۹۸ بلوچی با ۵۷٫۸٪ زبان اصلی بلوچستان بود. بعد از آن پشتو با ۲۶٫۶٪، سندی با ۵٫۶٪، پنجابی با ۲٫۵٪، سرائیکی با ۲٫۴٪، اردو با ۱٪ و زبان‌های دیگر با ۴٫۱٪ کل گویشوران را تشکیل می‌دادند.[۱۲]
بر پایه اتنولوگ، گویش‌های بلوچی مکرانی ۱۳٪، رخشانی ۱۰٪، سلیمانی ۷٪ و خترانی ۳٪ از کل جمعیت ایالت بلوچستان را تشکیل می‌دهند. زبان‌های دیگر شامل براهویی، لَسی، اردو، پنجابی، فارسی (هزارگی، تاجیکی، و دهواری)، سندی، سرائیکی، هندکو، هندکی می‌شوند. در ناحیه لس بیله بیشتر مردم به لَسی که یکی از گویش‌های سندی است صحبت می‌کنند.[۱۳][۱۴] بلوچی زبان اکثریت ۲۱ ناحیه و پشتو زبان اکثریت ۹ ناحیه را تشکیل می‌دهد.[۱۵]
ناحیه‌ها[ویرایش]
 |
شهرهای بلوچستان پاکستان[ویرایش]
فرهنگ[ویرایش]
بلوچستان از دو منطقه وسیع تشکیل شده‌است. این دو منطقه با وجود داشتن مشترکات زیاد در برخی موارد تفاوت‌هایی در فرهنگ عامه، زبان و گویش محلی، آداب و رسوم، موسیقی، مسکن عشایری، آب‌وهوا، و پوشش گیاهی دارند.
این منطقه یعنی بلوچستان در ایران و پاکستان متناسب با محیط طبیعی و جغرافیایی از تنوع آب‌وهوا برخوردارند. منطقه بلوچستان ایران شامل شهرستان‌های زاهدان، سراوان، سیب و سوران، مهرستان، ایرانشهر، دلگان، نیک‌شهر، سرباز، چابهار، کنارک، فنوج، و خاش هستند. وجود آثار تاریخی و باستانی همچون کوه مهرگان در سراوان، قلعه سیب سوران در سیب و سوران، و نیز آثار بجا مانده از تمدن‌های باستانی دامن و اسپیدژ ایرانشهر، و سایر کاوش‌های باستان‌شناسی و نظریه بسیاری از مورخین حکایت از آن دارد که قوم بلوچ یکی از اقوام اصیل آریایی و ایرانی است. هر چند در بین طوایف بلوچ بعضی از آنها در ادوار مختلف از مناطقی به بلوچستان مهاجرت کرده‌اند و شاید آریایی نباشند. اما پس از سکونت در بلوچستان و خویشاوندی و آمیختگی با قوم بلوچ آنچنان در فرهنگ اصیل آریایی و فرهنگ بلوچ تنیده شده‌اند که جدا نمودن آنها امکان‌پذیر نیست و امروز نیز همچون بلوچ‌های اصیل در آداب و رسوم، پوشش، زبان، و سایر اجزای فرهنگی مشترک هستند. یکی از آئین‌ها و مراسم بجامانده از ایران باستان، مراسم جشن بهارگاه و عید نوروز است که در بین همه اقوام ایرانی به عنوان آئین کهن ملی و باستانی با اندک تفاوت‌هایی رواج دارد. بلوچ‌ها نیز همچون سایر اقوام ایرانی بهار طبیعت و شکوفایی غنچه‌های بهاری را گرامی می‌دارند و دراین ایام علاوه بر جشن و سرور و شادی و برپایی مراسم عید نوروز و عید طبیعت، آداب و رسوم ویژه و خاصی را در این ایام خجسته برگزار می‌کنند.
روز فرهنگ بلوچ[ویرایش]
روز فرهنگ بلوچ (بلوچ دودءربیدگی روچ): روز دوم مارس هرسال بلوچ‌ها در گوشه و کنار نقاط مختلف بلوچستان روز فرهنگ قوم خود را جشن می‌گیرند. در این روز خاص برای قوم بلوچ، مردم بلوچ به اجرای رقص‌های محلی نظیر رقص بلوچانه، دوچاپی بلوچی و … پرداخته و جوانان کلاه بلوچی (با پوست شتر) به سر می‌بندند.
کتابخانههای مهم[ویرایش]
کتابخانههای مهم بلوچستان:[۱۶]
|
|
|
افزون بر این در دانشکده‌های شهرهای مستونگ، ژوب، بهاگ، چمن، قلات، لورالائی، پشین، سبی، هرنائی، تربت، پنجگور، دیره‌بگتی، کوهلو، گوادر، نوشکی، خضدار، و لسبیله و بیشتر مدارس بلوچستان نیز کتابخانه‌هایی وجود دارند.
منابع[ویرایش]
 | در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایالت بلوچستان موجود است. |
- ↑ "DISTRICT WISE CENSUS RESULTS CENSUS 2017" (PDF). pbscensus.gov.pk. Archived from the original (PDF) on 29 August 2017.
- ↑ Kemp, Geoffrey (2010). The East Moves West: India, China, and Asia's Growing Presence in the Middle East (1st ed.). Brookings Institution. p. 116. ISBN 978-0-8157-0388-4.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ فرحت جاوید (بی‌بی‌سی اردو، بلوچستان) (۲ بهمن ۱۴۰۲). «ایالت بلوچستان کجاست و چرا هدف قرار گرفت؟». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ Bolan Pass – Encyclopædia Britannica Eleventh Edition
- ↑ یوسف عطا، م. بلوچ‌های غیور و بلوچستان. مترجم: ملک، اشرف. در نشریه: «هلال» آذر ۱۳۴۸ - شماره ۹۵. (در مالکیت عمومی به خاطر قدمت).
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ یوسف عطا، م. بلوچ‌های غیور و بلوچستان.
- ↑ "تسلیم ۳۰۰ شبه‌نظامی جدایی‌طلب بلوچ در پاکستان". 2017. رادیو فردا. Accessed December 16 2017. [۱].
- ↑ "Population, Area and Density by Region/Province" (PDF). Federal Bureau of Statistics, Government of Pakistan. 1998. Archived from the original (PDF) on 18 November 2008. Retrieved 20 July 2009.
- ↑ "Population shoots up by 47 percent since 1998". Thenews.com.pk. 29 March 2012. Archived from the original on 1 July 2012. Retrieved 14 August 2012.
- ↑ Pakistan Balochistan Economic Report: From Periphery to Core (In Two Volumes) – Volume II: Full Report. بایگانی‌شده در ۱ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine The World Bank. May 2008. "The Balochistan population totalled 4.5 million in 1981/82 and 7.8 million in 2004/05..." "NIPS estimates that Balochistan's population growth will slow down to 1.3 percent by 2025..."
- ↑ "CCI defers approval of census results until elections". Retrieved 2 April 2020.
- ↑ "Percentage Distribution of Households by Language Usually Spoken and Region/Province, 1998 Census" (PDF). Pakistan Statistical Year Book 2008. Federal Bureau of Statistics – Government of Pakistan. Archived (PDF) from the original on 2 April 2020. Retrieved 2 April 2020.
- ↑ "Balochistān". Encyclopædia Britannica. 2009. Archived from the original on 25 December 2009. Retrieved 15 December 2009.
- ↑ Cf. (Grierson 1919، ص. 158) and (Scholz 2002، ص. 29)
- ↑ "Number of Balochi-speaking people in Balochistan falls". Retrieved 17 April 2020.
- ↑ رایزنی فرهنگی ایران، کویته بایگانی‌شده در ۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
| شهرهای اصلی پاکستان برآورد ۲۰۱۰[۱] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 کراچی | |||||||||||
| رتبه | شهر | ایالت | جمعیت | رتبه | شهر | ایالت | جمعیت | ||||
| ۱ | کراچی | سند | ۱۳٬۲۰۵٬۳۳۹ | ۱۱ | سرگودها | پنجاب | ۶۰۰٬۵۰۱ | ||||
| ۲ | لاهور | پنجاب | ۷٬۱۲۹٬۶۰۹ | ۱۲ | بهاولپور | پنجاب | ۵۴۳٬۹۲۹ | ||||
| ۳ | فیصل‌آباد | پنجاب | ۲٬۸۸۰٬۶۷۵ | ۱۳ | سیالکوت | پنجاب | ۵۱۰٬۸۶۳ | ||||
| ۴ | راولپندی | پنجاب | ۱٬۹۹۱٬۶۵۶ | ۱۴ | سکهر | سند | ۴۹۳٬۴۳۸ | ||||
| ۵ | مولتان | پنجاب | ۱٬۶۰۶٬۴۸۱ | ۱۵ | لارکانه | سند | ۴۵۶٬۵۴۴ | ||||
| ۶ | حیدرآباد | سند | ۱٬۵۷۸٬۳۶۷ | ۱۶ | شیخوپوره | پنجاب | ۴۲۶٬۹۸۰ | ||||
| ۷ | گوجرانواله | پنجاب | ۱٬۵۶۹٬۰۹۰ | ۱۷ | جهنگ | پنجاب | ۳۷۲٬۶۴۵ | ||||
| ۸ | پیشاور | خیبر پختونخوا | ۱٬۴۳۹٬۲۰۵ | ۱۸ | رحیم یار خان | پنجاب | ۳۵۳٬۱۱۲ | ||||
| ۹ | کویته | بلوچستان | ۸۹۶٬۰۹۰ | ۱۹ | مردان (پاکستان) | خیبر پختونخوا | ۳۵۲٬۱۳۵ | ||||
| ۱۰ | اسلام‌آباد | ناحیه پایتختی | ۶۸۹٬۲۴۹ | ۲۰ | گجرات (شهر) | پنجاب | ۳۳۶٬۷۲۷ | ||||
مناطق بلوچ زبان | ||
|---|---|---|
 | ||
کشورها و مناطق ایرانی زبان | |
|---|---|
(۱) بخش خودگردان تاجیک تاشکورگان، در جمهوری خلق چین به رسمیت شناخته شده است. |
| فدرال/ملی |  | |
|---|---|---|
| فدرال/ملی سابق | ||
| استانی | ||
| منطقه‌ای | ||
بلوچستان پاکستان بایگانی‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine