حبیب ساهر - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

حبیب ساهر
زادهٔ۱۲۸۲ خورشیدی
ترک میانه
درگذشت۱۳۶۴ خورشیدی
تهران
پیشهشاعر

حبیب ساهر یا میر حبیب قوامی (۱۸۹۵، تبریز - ۱۳۶۴، تهران) شاعر، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ادبی آذربایجانی و‌ بنیانگذار شعر آزاد ترکی در ایران.

او پس از تأسیس دولت خودمختار آذربایجان، کتاب درسی «زبان مادری» را برای دانش‌آموزان تالیف کرد. وی در مقالاتی در مطبوعات به اسم هایی چون «آیدین»، «اولکر»، «آغ» معروف بود.

او بارها به دلیل فعالیت هایش تبعید شد. پس از انقلاب اسلامی ایران با حلق آویز کردن خود دست به خودکشی زد.

زندگی[ویرایش]

میر حبیب قوامی در سال 1903 در محله سرخاب تبریز به دنیا آمد[۱][۲].ابتدا خواندن و نوشتن به زبان عربی را درمدرسه «سردابه‌ اوستو» آموخت. بعدها تحصیلات ابتدایی را در مدارس «مدرسه‌ی معتمده» و «رشدیه» گذراند. پس از پایان تحصیلات ابتدایی وارد دبیرستان «مدرسه مبارک محمدیه» شد[۳]. در اینجا او با محمدحسین شهریار همکلاسیب ود [۴].

میرزا تقی خان رفعت تبریزی در دوران تحصیل وی در دبیرستان معلم زبان و ادبیات فرانسه‌ی او بود [۵]. حبیب ساهر تحت تأثیر میرزا تقی خان رفعت به ادبیات غرب علاقه مند شد. او با نشریات «رسیم‌لی آی» و «ثروت فنون» که در ترکیه منتشر می شد ، آشنا شد[۶] در اینجا او تخلص «ساهر» را انتخاب کرد چون به کارهای جلال ساهر ، شاهر اهل ترکیه علاقه پیدا کرد. در این هنگام ساهر همراه با هم کلاسی های خود روزنامه های «انجمن رفعت» و «ادب» را چاپ و منتشر میکردند [۷]. پس از ترور شیخ محمد خیابانی و فروپاشی دولت آزادیستان، چاپ هر دو روزنامه متوقف شد[۸].

پس از پایان تحصیل مدتی به شغل معلمی مشغول شد. بخشی از درآمد خود را برای خانواده اش در تبریز می فرستاد و بقیه را برای تحصیلات عالی در ترکیه جمع آوری می کرد[۹].

حبیب ساهر در سال 1927 به ترکیه رفت. او به مدت دو سال در مدرسه «دبستان ایرانیان» که برای ایرانیان مقیم این شهر افتتاح شده بود، به عنوان معلم زبان و ادبیات فارسی مشغول به کار شد[۱۰]. در سال 1929 در دانشکده تاریخ و جغرافیا دانشگاه استانبول پذیرفته شد[۱۱][۳]. در اینجا با شعر معاصر ترکی و فرانسه آشنا شده و زبان فرانسه را فرا گرفت.

او در دوران تحصیل، اشعار جدید شارل بودلر شاعر فرانسوی مثل «دشمن» و شعر معروف لامارتین «دریاچه»، گلستان سعدی و غزلیات حافظ شیرازی را به ترکی آذربایجانی ترجمه کرد[۱۲]. او پایان نامه خود را با عنوان «جغرافیای طبیعی آذربایجان ایران» نوشت و از آن دفاع کرد. او به توصیه استادش سعدی بیگ، کار دیپلم خود را به صورت زنجیره در مجله«آذربایجان یورد بیلگیسی» منتشر کرد[۱۰].

پس از اتمام تحصیلات در سال 1933 به تبریز بازگشت. با انتصاب اداره آموزش و پرورش، به عنوان معلم جغرافیا دریکی از مدارس تبریز شروع به کار کرد. علاوه بر این، او کتاب های درسی نیز برای دانش آموزان نوشته بود. در سال1936 با تصمیم اداره آموزش و پرورش تبریز، کتاب درسی «جغرافیای خمسه» او در زنجان منتشر شد و جایزه دریافت کرد [۱۳]. ساهر بعداً برای کار معلمی به زنجان فرستاده شد [۱۳][۱۴].

در سال 1941، روشنفکران آذربایجانی که به عنوان بخشی از هیئت نمایندگی اتحاد جماهیر شوروی آذربایجان به تبریز آمدند، تغییرات مثبتی در فضای ادبی و فرهنگی شهر ایجاد کردند[۱۵]. در این دوره اشعار، ترجمه ها و مقالات حبیب ساهر در روزنامه ها و مجلاتی چون «آذربایجان»، «در راه وطن»، «شفق»، «ملت آزاد»، «شرق جدید» منتشرشد[۱۶][۱۷].در سال‌های اقامت وی در تبریز، ‌آثار فارسی او «شقایق»، «سایه‌ها»، «افسانه شب»، «گزیده‌ اشعار» منتشر ش[۱۸]]. پس از تأسیس حکومت خودمختار آذربایجان در سالهای 1945-1946 کتاب درسی «زبان مادری» را برای دانش آموزان نوشت و با تخلص و امضای «آیدین» در مطبوعات ظاهر شد[۸].

پس از فروپاشی حکومت خودمختار آذربایجان به تدریس ادامه داد. او همچنان به زبان مادری‌اش شعر و داستان با امضاهای مخفیانه‌ای چون «آیدین»، «اولکر»، «آغ» می نوشت. پس از آشکار شدن فعالیت وی، به اردبیل تبعید شد[۱۹]. در آنجا او به عنوان معلم در مدرسه «صفویه» مشغول به کار شد. در دوران تدریس در مدرسه به دلیل اینکه کلاس هایشبه زبان ترکی آذربایجانی برگزار می شد، مدام تذکر می گرفت. در نتیجه پس از 3 سال از اردبیل اخراج و به قزوین تبعید شد. از آنجایی که در قزوین نیز تغییری در فعالیت های وی ایجاد نشد، به شهر ساری در استان مازندران تبعید شد[۲۰]. در آنجا او به مالاریا مبتلا شد و به همین دلیل به قزوین بازگردانده شد و 13 سال در آنجا زندگی کرد[۸]. وی بعدها به تهران نقل مکان کرد.

در سال 1965 اولین کتاب شعر او که به زبان مادری اش سروده شده بود به اسم «غزلیات» منتشر شد[۲۱]. کتاب‌های وی به نام های «سحر ایشیقلانیر»، «سؤنمه‌یه‌ن ایشیقلار»، « داغینیق خاطیره‌لر»، «کؤوشن» پس از انقلاب اسلامی ایران منتشر شد[۲۲][۲۳]. علاوه بر این، شعرهایی به زبان فرانسه و داستان های کوتاه به زبان عربی نیز نوشته است[۲۴].

زندگی[ویرایش]

پدربزرگ حبیب ساهر از شهر ترک میانه به تبریز نقل مکان کرد[۲۵][۲۶]. پدرش میر قوام در سال 1908 در جریانجنبش مشروطه ربوده و کشته شد [۲۷]. مادرش از ایل بیات بود. در خانواده 4 برادر و 1 خواهر بودند [۱].

در سال 1946 در 43 سالگی با خانم نصرت الملک نوری ازدواج کرد [۸]. از این ازدواج پسرانی به نام‌ های حمید و سعید و دخترانی به نام‌های منیژه و ثریا به دنیا آمدند[۲۸].

مرگ[ویرایش]

پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1988 ساهر بعد از دریافت خبر دستگیری مجدد وی [۲۹][۳۰] با حلق آویز کردن خود از پنجره آپارتمان خود در آریاشهر نزدیک تهران (صادقیه کنونی) خودکشی کرد.[۳۱] او در قبرستان «بهشت زهرا» تهران به خاک سپرده شده است.[۳۲][۳۳]

کتاب‌شناسی[ویرایش]

مجموعه آثار فارسی ساهر:

  • شقایق (مجموعه شعر نو و کهن) ۱۳۲۲ – تبریز
  • سابه‌ها (مجموعه شعر نو و کهن) ۱۳۲۴ – تبریز
  • اشعار برگزیده (مجموعه شعر) ۱۳۲۶ – اردبیل
  • افسانه شب (مجموعه شعر) ۱۳۲۵ – تبریز
  • خوشه‌ها (مجموعه شعر) ۱۳۳۳ – قزوین
  • جغرافیای ایالت خمسه، ۱۳۳۷ – قزوین (اثر علمی – تحقیقی دربارهٔ جغرافیا)
  • اساطیر (مجموعه شعر) ۱۳۴۵ – قزوین
  • اشعار برگزیده (مجموعه شعر) ۱۳۴۷ – قزوین
  • کتاب شعر ساهر (۱) ۱۳۵۳ – انتشارات نبی تهران
  • کتاب شعر ساهر ۲ – ۱۳۵۴ – انتشارات گوتنبرگ تهران
  • میوه‌گس (مجموعه حکایات و خاطرات) ۱۳۵۴ – انتشارات گوتنبرگ تهران
  • ادبیات منظوم ترکی (آنتالوژی، مشتمل بر شرح حال بیش از صد شاعر ترک‌زبان اهل ترکیه، ۱۳۵۶ – انتشارات دنیای دانش تهران)
  • کتاب شعر ساهر (۳)
  • ترجمه اشعار شارل بودلر فرانسوی به فارسی

مجموعه آثار ترکی ساهر:

  • لیریک شعر (مجموعه شعر)، قزوین، ۱۳۴۴
  • کوءشن (مجموعه شعر)، تهران، ۱۳۵۸
  • سحر ایشیقلانیر (مجموعه شعر) تهران، ۱۳۵۸
  • سوءنمین گونشلر (ترجمه‌هایی منتخب از آثار کلاسیک فارسی به ترکی)، تهران – ۱۳۶۱
  • داغینیق خاطره لر (مجموعه خاطرات)، تهران، ۱۳۶۱
  • قیزسسی، قیزیل سسی، قازان سسی (رمان)
  • خاطره لر یا حیاتین یئددی بوروقلاری (خاطره‌های یا هفت خوان حیات)
  • خاطره لر، باشاگلن چیکیلیر
  • ترجمه جزء آخر قرآن کریم، بخشی از غزلیات حافظ، شصت رباعی اصیل و ناب از خیام، گلستان سعدی و بسیاری آثار دیگر را به‌صورت منظوم به زبان ترکی معاصر.

منابع[ویرایش]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 26. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  2. ↑ Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası. Vol. II. باکو: Elm nəşriyyatı. 1983. p. 225. Archived from the original on 2023-04-20. Retrieved 2023-04-20.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Ali Kafkasyalı (2002). İran Türk Edebiyatı Antolojisi. Vol. V. Ərzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. p. 15. Archived from the original on 2023-04-11. Retrieved 2023-04-11.
  4. ↑ يحيي مرتضايي (2014-12-24). "حبيب ساهر، از نوگرايي درشعر فارسي تا سبك آفريني در ادبيات تركي". irna.ir. Archived from the original on 2023-04-12. Retrieved 2023-04-12.
  5. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri (PDF). باکو: Sabah. p. 212. Archived (PDF) from the original on 2022-03-19. Retrieved 2023-04-28.
  6. ↑ Vəfa Xanoğlan (2022-03-17). "Həbib Sahir yaradıcılığı və Türkiyə ədəbi mühiti, şəxsiyyəti və poeziyası haqqında düşüncələr - Vəfa XANOĞLAN". Ədəbiyyat qəzeti. باکو. Archived from the original on 2022-06-29. Retrieved 2023-04-12.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  7. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 27. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ Esmira Fuad (2020-07-02). "Mən əsir ellərin şairiyəm - Həbib Sahir" (به ترکی آذربایجانی). Xalq Cəbhəsi. Archived from the original on 2023-04-10. Retrieved 2023-04-10.
  9. ↑ Həbib Sahir (2005). Seçilmiş əsərləri (PDF). باکو: Lider nəşriyyatı. p. 4. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2021-01-08.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 28. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  11. ↑ Rəsul Yunan (2008). Yanan Yaşıl - Həbib Sahirin seçilmiş əsərləri. Tehran: Nashreafkar. p. 21. ISBN 978-964-8910-82-7. Archived from the original on 2023-04-12. Retrieved 2023-04-12.
  12. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 37. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 30. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  14. ↑ Həbib Sahir (2005). Seçilmiş əsərləri (PDF). باکو: Lider nəşriyyatı. p. 5. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2021-01-08.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  15. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 33. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  16. ↑ Vəfa Əliyev (2000). Hüriyyət fədaisi (Həbib Sahirin taleyi və ədəbi irsi). باکو: Ozan nəşriyyatı. p. 35. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  17. ↑ Həbib Sahir (2005). Seçilmiş əsərləri (PDF). باکو: Lider nəşriyyatı. p. 8. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2021-01-08.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  18. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). باکو: Sabah. p. 34. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  19. ↑ Savalan Fərəcov (2023-01-11). "Cənublu soydaşlarımıza mübarizə ruhu aşılayan şair" (به ترکی آذربایجانی). medeniyyet.az. Archived from the original on 2023-04-12. Retrieved 2023-04-12.
  20. ↑ Vəfa Əliyev (2000). Hüriyyət fədaisi (Həbib Sahirin taleyi və ədəbi irsi). Bakı: Ozan nəşriyyatı. p. 21. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  21. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). Bakı: Sabah. p. 32. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  22. ↑ Bəkir Nəbiyev (1984). Söz ürəkdən gələndə. Bakı: Yazıçı nəşriyyatı. p. 200. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  23. ↑ Həbib Sahir (2005). Seçilmiş əsərləri (PDF). Bakı: Lider nəşriyyatı. p. 6. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2021-01-08.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  24. ↑ Vəfa Əliyev (2000). Hüriyyət fədaisi (Həbib Sahirin taleyi və ədəbi irsi). Bakı: Ozan nəşriyyatı. p. 29. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  25. ↑ "Həbib Sahirin həyatı", Peyk e Azər, Zəncan, p. 6, 2001, archived from the original on 2016-10-21
  26. ↑ Əlirza Quluncu (2013-01-09). "Təbrizdə Həbib Sahirin xatirəsi anılıb" (به ترکی آذربایجانی). Amerikanın Səsi. Archived from the original on 2023-04-11. Retrieved 2023-04-11.
  27. ↑ Guləddin İsmayilov (2021-07-16). "Həbib Sahir (Ülkər)" (به ترکی آذربایجانی). aze.adfmk.com. Archived from the original on 2021-07-31. Retrieved 2023-04-07.
  28. ↑ Vəfa Əliyev (2000). Hüriyyət fədaisi (Həbib Sahirin taleyi və ədəbi irsi). Bakı: Ozan nəşriyyatı. p. 25. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  29. ↑ Əkbər Ənvərian Ağdam (2012), "Güney Azerbaycanlı Habib Sâhir", Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi 33. Sayı, Ankara, p. 28, ISSN 2651-5091, archived from the original on 2023-04-17, retrieved 2023-04-12
  30. ↑ Vəfa Əliyev (2000). Hüriyyət fədaisi (Həbib Sahirin taleyi və ədəbi irsi). Bakı: Ozan nəşriyyatı. p. 27. Archived from the original on 2023-04-17. Retrieved 2023-04-12.
  31. ↑ Pərvanə Məmmədli (2015). Cәnubi Azәrbaycan: әdәbi şәxsiyyәtlәr, portretlәr (PDF). Bakı: Sabah. p. 40. Archived (PDF) from the original on 2023-04-06. Retrieved 2023-04-06.
  32. ↑ Vaqif Sultanlı, İrəc İsmayıl (2017). Güney Azərbaycan nəsri. Antologiya (PDF). Bakı. p. 155. ISBN 978-9952-507-16-4. Archived (PDF) from the original on 2019-07-28. Retrieved 2021-01-08.
  33. ↑ Rəsul Yunan (2008). Yanan Yaşıl - Həbib Sahirin seçilmiş əsərləri. Tehran: Nashreafkar. p. 26. ISBN 978-964-8910-82-7. Archived from the original on 2023-04-12. Retrieved 2023-04-12.

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حبیب_ساهر&oldid=39361884»