شهرداری تهران - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

پیشینه شهرداری تهران به دوره قاجاریه و انتخاب تهران به عنوان پایتخت (دارالخلافه) بازمی‌گردد.^[۹] نخستین نظام‌نامه بلدیه (شهرداری) در تهران سال ۱۲۸۶ تصویب شده‌است. طی سه دوره حکمرانی قاجاریان، پهلوی و جمهوری اسلامی، شهرداری تهران به عنوان پایتخت ایران دست‌خوش فراز و فرودهای متعددی شده‌است. نخستین طرح جامع شهر تهران سال ۱۳۴۹ در دوره مدیریت غلامرضا نیک‌پی تدوین شد.^[۹] سه طرح جامع شهر دیگر تهران بنا به ضرورت و اقتضاء بسط و گسترش کلان‌شهر تهران در سال‌های طرح «ساماندهی جامع تهران» در سال ۱۳۷۰، طرح مجموع شهری تهران سال ۱۳۸۱ و سرانجام طرح جامع جدید تهران سال ۱۲۸۵ تدوین شده‌است.^[۱۰] هدف از تدوین نظامنامه بلدیه کاهش نقش دولت و افزایش نقش مردم، در مدیریت شهری عنوان شده‌است. این نظام‌نامه پس از طرح در صحن علنی مجلس شورای ملی با ۶۹ رای موافق تصویب شد در نهایت پانزدهم خرداد سال ۱۲۸۶ به امضای محمدعلی شاه رسید.^[۱۱] مطابق این نظام‌نامه انجمن بلدیه و اداره بلدیه شهرداری نهادی مستقل از دولت و مجلس برای اداره بهینه امور محلی مانند بهداشت آبادانی و تنزیل و تسعیر نرخ اجناس و روی هم رفته برای آسایش مردم بنیانگذاری شد.^[۱۲]

انجمن به جهت مشارکت عمومی و نقش شهروند در امور محلی دارای ماهیت حقوقی و استقلال مالی بود. به‌طور کلی می‌توان گفت نقش انجمن بلدی در شهر به این همان حکم مجلس شورای ملی در امور مملکتی را داشت. از نظامنامه بلدیه به عنوان اولین و مترقی‌ترین قانون اداره شهر در ایران معاصر یاد شده‌است. در جای جای نظام‌نامه بلدیه تلاش برای تمرکز زدایی اداری و جداکردن اداره شهرها از قدرت حاکم و دولت و دولت نمایان است. نخستین انتخابات انجمن بلدیه درد هفتم تیرماه ۱۲۸۶ در شش محله تهران برگزار شد.^[۱۲]

شهرداران[ویرایش]

از آغاز تأسیس نهاد مدیریت شهری در تهران ده‌ها نفر مدیریت شهرداری تهران را بر عهده داشتند.

فهرست ده تن از آخرین شهرداران و سرپرستان شهرداری تهران به شرح زیر است:

• سازمان بازرسی شهرداری تهران نهاد عالی نظارتی و بازرسی شهرداری تهران است،^[۴۳] که ذیل چارت سازمانی دفتر شهرداری تهران و مستقل از دیگر معاونت‌های شهرداری فعالیت می‌کند.^[۴۴] سازمان بازرسی به منظور رسیدگی به شکایات مردمی از طریق دو امکان ارتباطی سامانه مدیریت شهری ۱۳۷ و سامانه نظارت همگانی سازمان بازرسی شهرداری تهران ۱۸۸۸ فعالیت می‌کند.^[۴۵] سامانه تلفنی و ارتباطی ۱۳۷ سال ۱۳۷۹ با میانگین ده تماس روزانه فعالیتش را آغاز کرد. بر اساس گزارش همشهری آن‌لاین در نیمه دهه هشتاد به‌طور میانگین این سامانه هفت هزار تماس روزانه شهروندان دربارهٔ مسائل مختلف شهری را پاسخ می‌داده‌است. .^[۴۴] سامانه ۱۳۷ در هشتصد موضوع مختلف شهر، شهروندی، مدیریت شهر و … پاسخگوی نیاز و مطالبات شهروندان است.^[۴۶] برخی از پربسامدترین مطالبات و پیگیری‌های شهروندان در حوزه‌های «خدمات شهری و عمرانی»، «حمل و نقل عمومی و ترافیک شهری»، «امور اجتماعی و مزاحمت‌های شهری» و… عنوان شده‌است.^[۴۴]
• دیگر سامانه نظارتی شهرداری تهران، سامانه ۱۸۸۸ است که مانند سامانه ۱۳۷ زیر نظر سازمان بازرسی شهرداری تهران فعالیت می‌کند. سابقه راه‌اندازی این سامانه نیز به سال ۱۳۸۵ بازمی‌گردد.^[۴۷] هدف از راه‌اندازی این سامانه جدید هم «نظارت بر عملکرد مدیریت شهری» و مبارزه با فساد اداری و تحقق اتقاء سلامت نظام اداری و مدیریت شهری عنوان شده‌است. سامانه ۱۸۸۸ به‌طور اختصاصی مسئولیت رسیدگی شکایات شهروندان از مدیریت شهری را دارد؛ برخلاف سامانه ۱۳۷ که امکان ارتباطی فراگیرتر در حوزه‌های مختلف چالش‌ها و مطالبات شهری و شهروندی تعریف شده‌است.^[۴۸] این سامانه که از آن به عنوان سامانه نظارت همگانی نیز یاد می‌شود از اوائل دهه نود خورشیدی ذیل سازمان بازرسی شهرداری تهران فعالیت می‌کند.^[۴۸]
• حراست کل، شهرداری تهران مسئولیت و مأموریت رصد، کشف و پیگرد تخلفات، فسادهای اداری و سوءاستفاده مدیران شهری از موقعیت اداری‌شان را بر عهده دارد. این نهاد مانند دیگر نهادهای حراستی در سازمان‌های عمومی و دولتی مأموریت تأمین امنیت مالی - اقتصادی و نیز اخلاقی و پیگیری و مبارزه و برخورد با فساد در نهاد شهرداری را بر عهده دارد. مواردی از اقدام‌های آن در موارد یاد شده نیز در رسانه‌های بازتاب داشته‌است.^[۴۹][۵۰]
• یگان حفاظت شهرداری تهران، در کنار اداره کل حراست و همچنین سازمان بازرسی شهرداری تهران به عنوان یکی دیگر از نهادهای متولی نظم، نظارت و کنترل بر فعالیت‌ها و ساز و کارهای حاکم بر مناسبات مدیریت شهری است. با این تفاوت که نهادهای بازرسی و حراست شهرداری عمدتاً مسئولیت نظارت بر رفتار کارکنان مجموعه مدیریت شهری و مقابله با فساد اداری و اخلاقی و نظایر این در مجموعه کارکنان شهرداری را بر عهده دارند در حالی نهاد یگان حفاظت شهری، به‌طور مشخص مسئولیت حفاظت از اماکن و تأسیسات طبقه‌بندی‌شده، تجهیزات، اموال منقول و غیرمنقول شهرداری و واحدهای تابعه آن، را بر عهده دارد و همچنین مستند به دستورالعمل تشکیل یگان حفاظت شهرداری تهران، این نهاد مکلف به انجام اقدام‌های پیشگیرانه حفاظتی و برخورد با هرگونه اقدام غیرقانونی در حوزه مسئولیت‌های تعریف شده‌است.^[۵۱]
• یگان حفاظت شهرداری، مستند به قانون تشکیل یگان‌های حفاظت دستگاه‌های اجرایی شده‌است. دستورالعمل تشکیل یگان‌های حفاظت و دستگاه‌های کشوری در تابستان۱۳۷۹ توسط ستادکل نیروهای مسلح ابلاغ و اجرایی شده‌است. طبق این دستورالعمل، نهادها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها می‌توانند از نیروی انتظامی درخواست تشکیل یگان حفاظت کنند.^[۵۱] بر اساس گزارش‌های موجود قانون تشکیل یگان‌های حفاظت دستگاه‌های اجرایی، در قانون برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه تبیین شده‌است.^[۵۲][۵۳] همچنین مستند به قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب مجلس شورای اسلامی در بهمن‌ماه ۱۳۹۵ و نیز دستورالعمل اجرایی تشکیل یگان‌های حفاظت دستگاه‌های اجرایی جزئیات ماموریت‌ها و حوزه اختیارات یگان‌های حفاظت دستگاه‌های اجرایی تشریح شده‌است.^[۵۲]
• هدف از ایجاد این تشکل، توسعه، ارتقاء و تحکیم امنیت جامعه، همچنین ساماندهی یگان‌های مسلح دستگاه‌های اجرایی عنوان شده‌است. همچنین رعایت ضوابط نیروی انتظامی، واگذاری تأمین امنیت و حفاظت از دستگاه‌های اجرایی و بخشی از وظایف انتظامی و حفاظتی نیروی انتظامی به آن‌ها از دیگر اهداف تأسیس این تشکیلات جدید حفاظتی عنوان شده‌است.^[۵۲] دستورالعمل اجرایی یاد شده در تعریف این یگان آورده‌است؛ یگان حفاظت تشکیلاتی حفاظتی ـ انتظامی، با سلسله مراتب خاص و سازماندهی و فرماندهی متمرکز است. یگان حفاظت برابر قانون، با موافقت و مجوز ستاد کل نیروهای مسلح در دستگاه‌های اجرایی، تحت نظر بالاترین مقام دستگاه تشکیل و از نظر به‌کارگیری سلاح و مهمات تابع ضوابط نیروهای مسلح است. ضرورت رعایت ضوابط نیروی انتظامی در راستای اجرای مأموریت و وظایف محوله، در حوزه استحفاظی از دیگر ویژگی‌ها و مولفه‌های یگان حفاظت عنوان شده‌است.^[۵۲]
• سابقه تأسیس یگان حفاظت شهرداری به سال ۱۳۹۱ بازمی‌گردد، فعالیت این یگان در اوائل دهه نود خورشیدی آغاز و پس از دو سال فعالیت آزمایشی به صورت رسمی به عنوان بخشی از ساختار اداری و حقوقی مدیریت شهری تهران درآمد.^[۵۱] برخی گزارش‌های از تجمیع نیروهای و ماموریت‌های اجراییات و همچنین برخی وظایف شهربان در این نهاد در بدو تأسیس خبر دادند. برای نهاد یگان حفاظت شهرداری تهران ۱۸ مأموریت برشمرده شده‌است؛ از جمله برخی آن‌ها عبارتند از «پیشگیری انتظامی از وقوع جرایم مشهود از قبیل سرقت، مزاحمت، نزاع، درگیری، چاقوکشی و خرابکاری در حوزه استحفاظی و همکاری با ناجا در برخورد و مقابله با آنها»، «تعامل با سازمان‌ها، نهادها، مراجع نظامی، انتظامی، قضایی و سایر دستگاه‌ها به‌منظور اجرای بهینه وظایف و ماموریت‌های یگان و پیگیری و مقابله با جرایم و مجرمان در حوزه استحفاظی»، «اجرای طرح‌های امنیت اخلاقی و انضباط اجتماعی ابلاغی از سوی ناجا در شهرداری و واحدهای تابعه با هماهنگی و همکاری ناجا»، «استفاده از سامانه مانیتورینگ شهر تهران اعم از سامانه‌های مرکزی و محلی برای جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با ماموریت‌های یگان و اتخاذ تدابیر لازم حفاظتی و مراقبتی»، «طراحی و نظارت بر نصب سامانه‌های کنترل هوشمند حفاظتی (دوربین‌های مداربسته)، ایجاد موانع و کنترل‌های محسوس و نامحسوس» اجرای فرایند پایش تصویری در تهران از سوی یگان حفاظت شهرداری مطابق ابلاغیات ناجا و دستورالعمل شورای امنیت کشور انجام می‌شود.^[۵۱] تأسیس یگان حفاظت شهرداری و همچنین انتقال ماموریت‌هایی حریم‌بان و شهربان به این یگان حفاظت با مخالفت‌ها و موافقت‌هایی همراه بوده‌است.^{[۵۴][۵۱][۵۵][۵۶]} از جمله ماموریت‌های یگان حفاظت شهری که عموم مردم بیشتر آن را می‌شناسند طرح انضباط شهری^[۵۷][۵۸] و سامان‌دهی دستفروشی‌ها و مقابله با سد معبر^[۵۹] است. موضوعی که گاه حساسیت‌ها یا توجه افکار عمومی را برانگیخته است.^[۶۰]
• روزنامه همشهری در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۷۱ در ۱۶ صفحه با قیمت ۵ تومن در تیراژ ۳۰۰۰ نسخه به صاحب امتیازی شهرداری تهران و سردبیری احمد ستاری‌فر مدیرعاملی محمدمهدی کرباسچی^[۶۱] منتشر شد.^[۶۲][۶۳]توجه به فرهنگ شهرنشینی، مسائل جوانان، مشکلات محلات شهر، محیط زیست، ترافیک، آداب شهروندی، مدیریت شهری، شهر سالم، اوقات‌فراغت و … از جمله موضوعاتی است که از ابتدا، همشهری سرلوحه فعالیت خود قرارداده است.^[۶۲]

• مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل مأموریت دیپلماسی شهری،^[۶۴] ارتباطات رسانه‌ای و رصد و پیگیری مطالبات شهروندی و نیز پاسخ‌گویی به افکار عمومی را به عهده دارد. همچنین مسئولیت اطلاع‌رسانی مجموعه فعالیت‌ها و اقدام‌های شهرداری تهران و زمینه‌سازی و تعامل با مجامع جهانی مدیریت شهری را عهده‌دار است.^{[۶۵][۶۶][۶۷][۶۸]}شورای اسلامی شهر تهران، نهاد قانون‌گذار و ناظر بر مدیریت شهری و شهرداری تهران، در برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران (۱۴۰۲–۱۳۹۸) مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل را به انجام مأموریت دیپلماسی شهری پویا و ارتباطات رسانه‌ای اثربخش موظف کرده‌است.^[۶۵]
• این سازمان شهرداری از چهار معاونت،^[۶۹] روابط عمومی،^[۷۰] رسانه،^[۷۱] امور بین‌الملل و^[۷۲] تبلیغات و انتشارات تشکیل شده‌است.^[۷۳][۷۴] همچنین بخش دیگر این سازمان، تشکیلات اجرایی و حوزه ریاست،^[۷۵]برگزاری رویداد سالانه خشت طلایی نیز از دیگر فعالیت‌های این مرکز است. این رقابت و رویداد بین‌المللی^[۷۶] در حوزه مدیریت شهری است.^[۷۷] خشت طلایی رقابتی در حوزه ایده‌های خلاقانه شهری به ابتکار و مدیریت مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران از سال ۱۳۹۳ بنیان گذاشته شده‌است.
• نخستین‌بار سازمان ارتباطات در شهرداری تهران در نیمه دوم دهه چهل خورشیدی بنیاد نهاده می‌شود. سال ۱۳۴۶ واحد روابط عمومی به عنوان نهاد مستقل و زیر نظر شهرداری وقت تهران تأسیس شده‌است.^[۷۸] اواخر دهه پنجاه خورشیدی دفتر روابط عمومی در ساختار سازمانی شهرداری تهران تثبیت می‌شود. سال ۱۳۶۷ دفتر روابط عمومی در ساختار سازمانی به اداره کل ارتقاء یافت.^[۷۸]
• سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نهادی‌ست که اوائل دهه هشتاد خورشیدی به عنوان «ستاد مدیریت بحران شهر تهران» شکل گرفت.^[۷۹] روز پنج خرداد سال ۱۳۸۰ با حکم وزیر کشور وقت، شهردار وقت تهران عهده‌دار مسئولیت و ریاست ستاد مدیریت بحران شهر تهران شد. تأمین و فراهم آوردن زمینه‌های حقوقی و اداری، همچنین تجهیز نهاد تازه تأسیس به زیرساخت‌ها و امکان‌های مورد نیاز و از سویی تأمین نیروی متخصص در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ رقم خورد و در نهایت این نهاد مدیریت بحران از وضعیت «ستادی» به «مرکز» تغییر وضعیت داد. سرانجام سال ۱۳۸۴ بنا به ضرورت مدیریت مؤثر بحران‌های احتمالی و مواجهه با بلایی طبیعی و … در کلان‌شهر تهران به عنوان ساختاری گسترده‌تر در قد و قامت «سازمان» به خود گرفت. از نیمه دهه هشتاد تا کنون هم با عنوان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران فعالیت می‌کند.^[۷۹]
• از جمله مهم‌ترین اهداف سازمان می‌توان اشاره کرد به «افزایش سطح ایمنی و کاهش خطر پذیری شهر تهران، با انجام هماهنگی‌ها، بررسی‌ها، مطالعات، پژوهش‌ها، آموزش‌ها و اقدامات اجرایی ذیربط قبل از وقوع به منظور پیشگیری و آمادگی مقابله با بحران.»، «انجام اقدامات و هماهنگی‌های لازم جهت افزایش کارایی سیستم مدیریت بحران شهر تهران و دستگاه‌های اجرایی ذیربط، هنگام وقوع بحران به منظور امدادرسانی و کاهش خسارات و تلفات جانی و مالی.»، «انجام اقدامات و هماهنگی‌های لازم جهت افزایش کارایی سیستم مدیریت بحران شهر تهران و دستگاه‌های اجرایی ذیربط، بعد از وقوع بحران به منظور جلوگیری از خسارات و تلفات جانی و مالی.»^[۷۹] اهمیت و ضرورت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از آنجا ناشی می‌شود که بر اساس مطالعات انجام شده از ایران به عنوان یکی از ده کشور سانحه خیز (زلزله، سیل، ....) جهان یاد می‌شود. به همین دلیل همواره ضرورت دارد راه‌های کاهش اثرات سوانح طبیعی در کشور مورد توجه قرار گیرد.^[۸۰]

• سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران سال ۱۳۷۵ بنیان گذاشته شد. این سازمان مسئولیت نظارت و مدیریت بر فرهنگسراهای شهر تهران را به عهده دارد.^[۸۱] بسط، گسترش و توسعه فرهنگ و هنر در جامعه ایرانی و نیز ارتقاء فرهنگ شهرنشینی از جمله اهداف تأسیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران عنوان شده‌است.^[۸۱] در فاصله سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۵ عمدتاً مسئولیت خانه‌های فرهنگ، نهادهای فرهنگی و هنری شهرداری تهران زیر نظر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی بود با تأسیس سازمان یاد شده این تشکیلات عهده‌دار نیازسنجی، نظارت و مدیریت مراکز فرهنگی مدیریت شهری شد.^[۸۲] این نهاد متولی سازمان‌دهی و نظارت بر فعالیت‌های «فرهنگسراها»، «مرکز مشارکت‌های فرهنگی هنری»، «موزه‌ها و خانه موزه‌ها»، «سینماها»، «خانه‌های فرهنگ»، «کتابخانه‌های» زیر نظر شهرداری تهران را بر عهده دارد.^[۸۳]
• سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود. ترکیب اعضاء هیئت امنا به این شرح است؛ «شهردار تهران»، «وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی»، «رئیس سازمان تبلیغات اسلامی»، «رئیس سازمان صدا و سیما»، «مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، «مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها»، «رئیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی»، «وزیر آموزش و پرورش»، «رئیس سازمان بسیج مستضعفین کشور»، «رئیس شورای فرهنگی اجتماعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «رئیس شورای اسلامی شهر تهران»^[۸۲]
• سازمان بازنشستگی شهرداری تهران یکی از صندوق‌های بازنشستگی ایران است که عهده‌دار ارائه خدمات بازنشستگی و از کارافتادگی به کارکنان شهرداری تهران است. پیشینه تأسیس این سازمان به دهه پنجاه خورشیدی بازمی‌گردد. اساسنامه آن دو مرتبه در سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۷۵ دست‌خوش تغییرات و بازبینی شده‌است. مستند به اساسنامه، سازمان یاد شده شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری دارد و بر اساس ضوابط بازنشستگی اداره می‌شود.^[۸۴][۸۵] برخی از وظایف سازمان عبارتند از «برقراری و پرداخت حقوق و هر نوع مقرری دیگر بازنشستگان شهرداری تهران»، «سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها، موسسات بازرگانی، صنعتی، تولیدی، خدماتی، آموزشی، فرهنگی و عام‌المنفعه»، «فراهم آوردن امکانات ورزشی، تفریحی و تسهیلات رفاهی جهت بازنشستگان و وظیفه بگیران از طریق مراکز فرهنگی، ورزشی و تفریحی تابعه شهرداری تهران»، «اعطاء وام به بازنشستگان و وظیفه بگیران شهرداری تهران» و…^[۸۶]این سازمان همچنین برای بسط و گسترش سرمایه‌ها و نیز افزایش منابع مالی، دارای چند شرکت اعم از «خودرو سرویس شهر»، «هادیان شهر»، «مؤسسه معین»، «هلدینگ میلاد شهر» و … است.

امور اجتماعی و فرهنگی[ویرایش]

معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران یکی از معاونت‌های نه‌گانه شهرداری تهران است^[۸۸][۸۹] که به‌طور ویژه و عمده بر موضوع‌های حوزه فرهنگ و امور اجتماعی در کلان‌شهر تهران می‌پردازد و ماموریت‌های شهرداری در دو حوزه فرهنگ و امور اجتماعی را دنبال می‌کند.^[۹۰] معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری برای پیش‌برد ماموریت‌ها و فعالیت‌هایش از شش اداره کل سلامت،^[۹۱]اداره کل فرهنگی، اداره کل امور بانوان، اداره کل آموزش‌های شهروندی، اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی، اداره کل برنامه‌ریزی و توسعه شهری تشکیل شده‌است.^[۹۲] همچنین سازمان‌های شرکت فضاهای فرهنگی، ستاد گردشگری، سازمان ورزش، سازمان رفاه و خدمات اجتماعی، ستاد مدیریت محله، برج میلاد از دیگر نهادهای زیر مجموعه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران است. از جمله شرح وظایف و ماموریت‌های کلان این نهاد شهری می‌توان به توسعه و توزیع محصولات خدمات فرهنگی و اجتماعی، آموزش و توانمندسازی، توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی و شبکه سازی و جلب مشارکت‌های اجتماعی اشاره کرد.^[۸۸] نهادهای و مراکز متعدد خدمات اجتماعی و فرهنگی زیر نظر معاونت امور فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران فعالیت می‌کند از آن جمله می‌توان به برج میلاد، سراهای محله، مراکز کارآفرینی کوثر و همچنین دیگر مراکز توانمندسازی و حمایتی مانند مجموعه بهاران، مراکز پرتو اشاره کرد. همچنین شورایاری نیز از دیگر حوزه‌های مرتبط با فعالیت این نهاد است. اهتمام به فعالیت‌های ورزشی و تفریحی بانوان در قالب پارک بانوان در تهران و بررسی تأثیر اجتماعی طرح‌های مختلف شهرداری مبتنی بر ارزیابی تأثیر اجتماعی و فرهنگی را نیز عهده‌دار است.

هماهنگی و امور مناطق[ویرایش]

مسئولیت هماهنگی میان شهردار تهران و مناطق مختلف شهرداری و همچنین نظارت بر فعالیت‌های شهرداری مناطق بیست و دوگانه تهران بر عهده معاونت هماهنگی و امور مناطق شهرداری تهران است. مستند به پرتال سازمانی، این معاونت در تعامل و راهبری مناطق و نواحی است.^[۹۳][۹۴]همچنین علاوه بر هماهنگی برای اجرای بهتر و دقیق‌تر وظایف و مأموریت‌های شهرداری تهران در مناطق بیست و دوگانه، نقش مؤثری در اجرا و پیشبرد برنامه‌ها و پروژه‌های حوزه‌های معاونت‌های تخصصی در سطح مناطق دارد.^[۹۵]این معاونت از طریق اداره کل هماهنگی، نظارت و پیگیری همچنین معاونین برنامه‌ریزی و توسعه شهری، فنی و اجرایی این اداره کل فعالیت می‌کند. از سویی اداره‌های فناوری اطلاعات و ارزیابی عملکرد، برنامه و بودجه، امور نواحی، نظارت، هماهنگی، امور فنی و اجرایی فعالیت‌ها ماموریت‌هایش را انجام می‌دهد.^[۹۳] اقدام‌هایی مانند تشکیل جلسه‌های مرتب با شهرداران مناطق به منظور ایجاد هماهنگی کامل بین آنها، نظارت بر حسن اجرای کلیه طرح‌های اجرایی اعم از فنی، عمرانی، شهرسازی در سطح مناطق، نظارت دقیق و مداوم در حسن اجرای قوانین و مقررات در مناطق شهرداری تهران و… از جمله وظایف معاونت هماهنگی و امور مناطق است.^[۹۴]

خدمات شهری و محیط زیست[ویرایش]

از معاونت خدمات شهری و محیط زیست به عنوان قدیمی‌ترین معاونت در تشکیلات شهرداری تهران یاد شده‌است. ارائه خدمات شهری در کنار دیگر ماموریت‌ها تدریجاً، ساختار این معاونت را شکل داده‌است.^[۹۶] این معاونت برای پیش‌برد ماموریت‌ها و تحقق خدمات شهری و زیست‌محیطی از اداره‌های کل «برنامه‌ریزی و توسعه امور خدمات شهری»، «امور خدمات شهری»، «محیط زیست و توسعه پایدار»^[۹۷] و همچنین شش سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی،^[۹۸] بهشت زهرا،^[۹۹] بوستان‌ها و فضای سبز،^[۱۰۰] زیباسازی،^[۱۰۱] سازمان مدیریت میادین میوه و تره‌بار^[۱۰۲] و سازمان مدیریت پسماند^[۱۰۳] تشکیل شده‌است.^[۱۰۴] همچنین شرکت‌های صنایع و مشاغل شهر، شهربان و حریم‌بان، خدمات کالای شهروند و نمایشگاه‌های بین‌المللی شهر آفتاب هم زیرنظر این معاونت فعالیت می‌کنند.^{[۱۰۵][۱۰۶][۱۰۷]}

حمل و نقل و ترافیک[ویرایش]

معاونت حمل و نقل و ترافیک مسئولیت سیاست‌گذاری و کنترل عملکرد حمل و نقل و ترافیک پایتخت ایران را به عهده دارد.^[۱۰۸] متناظر با معاونت یاد شده، ذیل ساختار اداری و چارت سازمانی شهرداری مناطق بیست و دوگانه شهرداری تهران نیز چنین معاونتی ایجاد شده‌است و به منظور هم‌آهنگی حداکثری با معاونت حمل و نقل و ترافیک در تعامل هستند.^[۱۰۹] سابقه شکل‌گیری این نهاد مدیریت شهر به دهه پنجاه خورشیدی بازمی‌گردد.^[۱۰۸] این معاونت برای پیشبرد اهداف و ماموریت‌های محوله سه اداره‌های کل «برنامه‌ریزی و توسعه شهری»، «مهندسی و ایمنی ترافیک»، «حمل و نقل عمومی» و نه شرکت، راه‌آهن شهری تهران و حومه،^[۱۱۰] شرکت واحد اتوبوس رانی تهران و حومه، شرکت واگن سازی تهران، شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو، شرکت کنترل ترافیک تهران، شرکت کنترل کیفیت هوا، ستاد مرکزی معاینه فنی خودروها، مؤسسه رایانه شهر تهران و سه سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، سازمان پایانه‌ها و پارک سوارهای شهرداری تهران، سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسی رانی شهر تهران است.^[۱۱۱] مستند به گزارش سایت شهرداری تا سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۱۱۲ ایستگاه مترو، ۵۱۱۵ خطوط اتوبوس تندرو (BRT)، ۲۲۸ ایستگاه دوچرخه، ۶۱۷ ایستگاه تاکسی در کلان‌شهر تهران فعال است.^[۱۱۲]

فنی و عمرانی[ویرایش]

معاونت فنی و عمرانی مأموریت فعالیت‌های زیرساختی و عمرانی شهرداری تهران را بر عهده دارد.^[۱۱۳] از سال ۱۳۶۹ رسماً شروع به فعالیت کرده‌است. فعالیت‌های عمده این معاونت، انجام پروژه‌های عمرانی در شهر تهران است.^[۱۱۴]اغلب پروژه‌ها در قالب ساخت پل، بزرگراه، تونل و ابنیه تعریف می‌شوند. به این مجموعه عملکردی باید ساماندهی شبکه جمع‌آوری و مدیریت آب‌های سطحی و همچنین تعمیر، مرمت، مقاوم‌سازی و به‌سازی لرزه‌ای پل‌های شهر تهران را نیز افزود.^[۱۱۴]اقدامات عمرانی در سطح مناطق نیز به نوعی با هماهنگی معاونت یاد شده انجام می‌شود. همچنین تحقق هماهنگی میان معاونت‌های فنی و عمرانی مناطق بیست و دوگانه شهرداری تهران از دیگر ماموریت‌های این معاونت است. معاونت فنی و عمرانی برای تحقق ماموریت‌هایش واحدهای تابعه‌ای متعددی دارد. این معاونت از سه اداره کل «برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری»، «هماهنگی فنی و عمرانی سازمان‌ها و مناطق»، «مالی و اداری» همچنین سازمان‌های مشاور_فنی_و_مهندسی، مهندسی_و_عمران، «عمران مناطق شهرداری تهران» و شرکت‌های خاکریز_آب و «یادمان سازه» تشکیل شده‌است.^[۱۱۴] همچنین ریاست و دبیری شورای فنی شهرداری تهران نیز با معاون فنی و عمرانی شهرداری است؛ دبیرخانه شورای فنی مدیریت شهری هم در این معاونت مستقر است.^[۱۱۵]

شهرسازی و معماری[ویرایش]

عمده مسئولیت معاونت شهرسازی و معماری، طراحی، هدایت و ساخت کلانشهر تهران است.^[۱۱۶] مستند به اسناد بالا دستی اعم از مصوبات شورای اسلامی شهر تهران یا شورای عالی شهرسازی و معماری و نظایر این، ماموریت‌های مشارکت و تلاش در زمینه‌های مربوط به برنامه‌ریزی، مطالعات و تحقیقات علمی، فنی، مهندسی و تخصصی شهرسازی و معماری به این معاونت واگذار شده‌است. همچنین تهیه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی، اجرائی، هدایت و نظارت بر ساخت و سازهای درون‌شهری شهر تهران و برنامه‌ریزی و هماهنگی ساخت و سازهای شهری و تدوین ضوابط و مقررات اجرائی از دیگر ماموریت‌های این معاونت است. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران همچنین طرح جامع تفصیلی کلانشهر تهران را نیز طراحی و نظارت بر نحوه اجرای آن را بر عهده دارد.^[۱۱۶] این معاونت برای تحقق ماموریت‌ها و وظایفش نهادهای متعددی را زیر مجموعه خود دارد از آن جمله می‌توان اشاره کرد به اداره‌های کل «برنامه‌ریزی و توسعه شهری امور شهرسازی و معماری»، «معماری و ساختمان»، «شهرسازی و طرح‌های شهری»، «امور اجرایی کمیسیون‌های ماده ۱۰۰»، «حریم»، «مدیریت بافت و بناهای تاریخی» همچنین شرکت‌ها و سازمان‌های «نوسازی عباس‌آباد»، «نوسازی شهر تهران» و در نهایت کمسیون ماده ۵ از دیگر زیرمجموعه‌های این معاونت است.^[۱۱۷] حمیدرضا صارمی از آذرماه ۱۴۰۰ مسئولیت معانت معماری و شهرسازی را بر عهده دارد.^[۱۱۸]

برنامه‌ریزی و امور شورا[ویرایش]

معاونت برنامه‌ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورا، مسئولیت سرپرستی و برنامه‌ریزی امور مربوط به برنامه‌های جامع و کلی شهرداری تهران را بر عهده دارد. همین‌طور مدیریت منابع انسانی اعم از امور استخدامی منابع انسانی، ارزیابی عملکرد، آموزش و نگه‌داشت منابع انسانی از دیگر وظایف این نهاد است.^{[۱۱۹][۱۲۰]} سابقه شکل‌گیری این نهاد به نیمه دوم دهه شصت خورشیدی بازمی‌گردد. این نهاد از آغاز تاکنون تغییر و تحول‌هایی را داشته‌است. معاونت یاد شده برای پیشبرد اهداف و ماموریت‌های محوله شامل چهار اداره کل «برنامه و بودجه»، «سرمایه انسانی»، «رفاه و امور ایثارگران» «تدوین مقررات و هماهنگی امور شورا و نهادها» و نه شرکت، «شهر سالم»، «خدمات اداری شهر»، «ارتباط مشترک شهر»، «مرکز نوسازی و تحول اداری»، «مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی»، «دفتر پایش برنامه، کنترل پروژه و ارزیابی عملکرد»، «مؤسسه فناوران شهر»، «صندوق ذخیره کارکنان»، «مؤسسه هادیان شهر» هم از زیر مجموعه‌های این معاونت است.^[۱۲۱] و فناوری اطلاعات و ارتباطات^[۱۲۲]و بازنشستگی از سازمان‌های زیر مجموعه معاونت برنامه‌ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورا است.^[۱۲۳] می‌شود.^[۱۲۴]

مالی و اقتصاد شهری[ویرایش]

فعالیت‌های مربوط به بخش مالی و اقتصادی همین‌طور مدیریت و کنترل هزینه‌های پروژه‌های شهرداری تهران ساختار این معاونت را شکل داده‌است.^[۱۲۵] معاونت مالی و اقتصاد شهری یکی از معاونت‌های هشت‌گانه شهرداری تهران است. فعالیت‌های مربوط به بخش مالی و اقتصادی همین‌طور مدیریت و کنترل هزینه‌های پروژه‌های شهرداری تهران ساختار این معاونت را شکل داده‌است.^[۱۲۵] این معاونت برای پیش‌برد ماموریت‌ها و تحقق اهداف مربوط از شش اداره کل «تشخیص و وصول درآمد»، «امور مجامع و شوراهای سازمان‌ها»، «امور مالی و اموال»، «دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی امور اقتصادی»، «پشتیبانی»، «خزانه داری» و همچنین دو سازمان، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی، املاک و مستغلات تشکیل شده‌است. همچنین شرکت سرمایه‌گذاری شهر هم زیرنظر این معاونت فعالیت می‌کند.^[۱۲۶] این معاونت به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نهادهای مدیریت شهری در ساختار شهرداری تهران است که در دوره قاجار از آن به عنوان «اداره مالیه» یاد می‌شده‌است. نظم نسق دادن به ساز و کارهای مالی شهرداری تهران اعم از خزانه‌دتری شهرداری، پرداخت حقوق کارکنان، جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در پروژه‌های عمرانی، حمل و نقل، زیست و محیطی و … نظارت بر اموال شهرداری و همچین حسابرسی از صورت‌های مالی و وصول و پرداخت‌های انجام شده در سازمان‌هاو نهادهای مدیریت شهری و در نهایت تعمیر و نگهداری از ساختمان‌های شهرداری از جمله ماموریت‌های بارز این نهاد است. عموماً شهروندان اداره وصول درآمدهای این معاونت را بیشتر از دیگر بخش‌های معاونت مالی و اقتصاد شهر می‌شناسند به اعتبار اینکه اداره وصول درآمدها مسئولیت دریافت عوارض‌های ساخت و ساز، نوسازی، کسب و کار، خودرو و نظایر این را بر عهده دارد. از آغاز تأسیس نهاد مالیه و امور مالی در مدیریت شهری (بلدیه) تا سال ۱۴۰۱ بالغ بر یک صد و هفت تن مسئولیت مدیریت معاونت مالی و اقتصادی شهرداری را بر عهده داشتند.

• سازمان ورزش و تندرستی شهرداری تهران مسئولیت سازماندهی فعالیت‌های ورزشی در شهرداری تهران سال ۱۳۸۴ به تأسیس اداره کل تربیت بدنی شکل گرفت.^[۱۲۹] سال ۱۳۸۸ با ادغام اداره کل تربیت بدنی و شرکت فرهنگی ورزشی شهر در نهایت سازمان ورزش شهرداری تهران بنیاد نهاده شد.^[۱۳۰] اداره کل تربیت بدنی مسئول برگزاری فعالیت‌های ورزشی و تفریحی بود. شرکت فرهنگی ورزشی شهر هم مدیریت بهره‌برداری مجموعه‌های ورزشی شهرداری را برعهده داشت. بنا بر اساسنامه سازمان ورزش شهرداری تهران نهادی غیرانتفاعی، وابسته به شهرداری و مرکز اصلی این سازمان شهر تهران و مدت فعالیت آن از تاریخ تأسیس نامحدوداست.^[۱۳۱]
• سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران اعمال نظارت عالی در جهت ارتقاء کمی و کیفی فضای سبز شهر تهران را برعهده دارد همچنین مدیریت و نگهداری فضای سبز پایتخت ایران از دیگر وظایف این سازمان است.^[۱۳۲] نخستین تشکیلات ذیل مدیریت شهری فعال در زمینه فضای سبز «اداره باغات» نام داشت که سال ۱۳۳۹ بنیاد نهاده شده‌است.^[۱۳۳] گسترش شهرنشینی و تراکم جمعیت در دهه چهل خورشیدی مدیران وقت شهرداری تهران را بر آن داشت فکری به حال فضای سبز شهری کنند.^[۱۳۳] سال ۱۳۹۳ بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران و ابلاغ اساسنامه جدید ماموریت‌ها و نام سازمان مورد تجدید نظر اساسی قرار گرفت و به نام کنونی فعالیت می‌کند.^[۱۳۳] بیش از شصت مأموریت و وظیفه در حوزه‌های «برنامه‌ریزی»، «احداث و مناسب‌سازی»، «احیاء و ساماندهی»، «مطالعاتی و پژوهشی» و… برای سازمان یاد شده در حوزه فضای سبز و بوستان‌های تهران طراحی و تصویب شده‌است.^[۱۳۴]
• سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران مسئولیت حمل و نقل و ترافیک شهر تهران را بر عهده دارد.^[۱۳۵] سازمان یاد شده نهادی خدماتی است.^{[۱۰۸][۱۳۶]} این سازمان از پنج معاونت «مطالعات حمل و نقل و ترافیک»، «بهره‌برداری از سیستم‌های حمل و نقل و محدوده‌های ترافیکی»، «فنی و مهندسی»، «توسعه حمل و نقل پاک و آموزش»، «برنامه‌ریزی و هماهنگی» و «مالی و پشتیبانی» تشکیل شده‌است.^[۱۳۷] خدماتی در زمینه «حمل و نقل پاک»، «ساماندهی بار و کالا»، «پارک حاشیه‌ای و پارکینگ» و «ساماندهی محدوده‌های ترافیکی» ارائه می‌دهد.^{[۱۳۸][۱۳۹]} فراهم آوردن امکان دسترسی شهروندان به دوچرخه‌های اشتراکی در برخی از مناطق شهر تهران، ارائه خدمات به رانندگان و مالکان ناوگان باربری تهران در سایت «بارانه»، «ارائه طرح ترافیک» و… از خدمات این سازمان به شهروندان است.^[۱۴۰]
• سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در سال ۱۳۴۷ با عنوان «طرح مکانوگرافی» فعالیتش را آغاز کرد. در ادوار دیگر بنا به ضرورت مدیریت شهری و نیز به روز شدن ابزارهای تکنولوژی این نهاد با عنوان‌های «اداره کل آمار و مکانوگرافی» و «سازمان خدمات کامپیوتری» فعالیتش را دنبال کرد.^[۱۲۲] مهم‌ترین مأموریت سازمان یاد شده مکانیزه کردن سیستم‌های مالی، اداری، فنی، تشکیلاتی شهرداری تهران عنوان شده‌است.^[۱۴۱] همچنین فراهم آوردن امکان دسترسی مسئولان و مدیران به اطلاعات جامع شهر تهران و ارایه خدمات الکترونیکی به شهروندان در زمینه خدمات شهری از دیگر ماموریت‌های این سازمان است. عمده اهداف سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحقق شهر هوشمند، خدمات الکترونیکی، همچنین ایجاد و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است.
• سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران به عنوان نهاد متولی نظارت و مدیریت بر فعالیت تاکسی‌ها در پایتخت ایران، با مصوبه شورای انقلاب فعالیتش را به‌طور رسمی از سال ۱۳۵۹ آغاز کرد.^{[۱۴۲][۱۴۳]} اواخر دهه هشتاد انحصار تمرکز فعالیت تاکسیرانی برطرف و امکان فعالیت شرکت‌های خصوصی تاکسیرانی نیز فراهم شد.^[۱۴۳] تا سال ۱۴۰۱، قریب ۱۰۰ هزار تاکسیران و حدود ۸۰ هزار تاکسی در تهران مشغول به فعالیت است؛ ۲۲درصد از سفرهای حمل و نقل درون‌شهری را ناوگان تاکسیرانی تهران به عهده دارد.^[۱۴۲] برخی از خدمات این سازمان عبارتند از «صدور پروانه کار با تاکسی»، «پیشنهاد نرخ کرایه به شورای اسلامی شهر»، «نظارت بر اجرای کرایه‌های مصوب»، «رسیدگی به امور رانندگان» و …^[۱۴۴]
• سازمان بهشت زهرا گورستان کنونی تهران که به نام «بهشت زهرا تهران» شناخته می‌شود،^[۱۴۵] بیش از نیم قرن عمر دارد.^[۱۴۶]تعدد گورستان‌های تهران دهه چهل به چالشی در مدیریت وقت شهری تهران بدل شده بود؛ سال ۱۳۴۵ برای پایان دادن به چالش تعدد گورستان‌های پراکنده در شهر تهران اولین تلاش‌های احداث گورستانی به نام بهشت زهرا انجام گرفت. قطعه زمین در مسیر تهران – قم با مساحت ۳۱۴ هکتار به این امر اختصاص یافت. فعالیت‌های عمرانی و فضای سبز نیز آغاز شد.^[۱۴۶]بهشت زهرا تهران با اداره‌هایی نظیر «فضای سبز»، «تولیدات بتونی»، «اداره غرفه‌ها»، «حمل متوفی در تهران و انتقال به شهرستان»، «خدمات صندلی و چادر برای انجام مراسم، اکو و مداح» ماموریت‌هایش را دنبال می‌کند. از جمله ماموریت‌های این نهاد می‌توان اشاره کرد به «برنامه‌ریزی و تعیین خط مشی در امور مربوط به گورستان‌های شهر تهران»، «ایجاد و توسعه یا نظارت بر احداث و توسعه گورستان‌های مورد نیاز»، «بهره‌برداری یا نظارت بر طرز استفاده از گورستان‌های احداث شده و انتظام امور گورستان‌های واقع در شهر تهران»، «انجام ترتیبات لازم جهت حمل، تغسیل، تکفین، تدفین و انجام مراسم و تشریفات مذهبی» و…^[۱۴۵]
• سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران همان‌طور که از نام سازمان بر می‌آید؛ این نهاد مسئولیت جمع‌آوری زباله‌ها و بازیافت و امحاء آن را بر عهده دارد.^[۱۴۷] مسئله بازیافت زباله از دهه چهل خورشیدی در مدیریت شهری تهران پیش کشیده شده‌است. در دهه ۱۳۴۰ برای پیشنهاد دفن بهداشتی و تولید کمپوست از زباله‌ها طرح شد. در راستای همین هدف اداره کل کود گیاهی زیرمجموعه شهرداری تهران در دهه ۱۳۵۰ تأسیس شد و این اداره تا سال ۱۳۶۸ فعال بود.^[۱۴۷] نهاد «سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری» در همین سال عهده‌دار مسئولیت مدیریت پسماند شد. بر اساس گزارش‌های موجود مدیریت پسماند تا سال ۱۳۸۹ بر عهده «سازمان بازیافت» و «سازمان خدمات موتوری» بود. این دو سازمان سال ۱۳۸۹ در یکدیگر ادغام شدند. «نظافت و رفت و روب، شستشوی معابر، سطوح، مبلمان و سایر المان‌های شهری»، «پاکیزه‌سازی معابر و فضاهای عمومی»، «تفکیک پسماند در مبدأ»، «بهبود کیفیت پسماند ورودی به طرح‌های تولیدی کمپوست و بازگرداندن مواد و انرژی به چرخه تولید و طبیعت»، «جمع‌آوری مطلوب و بهداشتی پسماند از مبادی تولید، حمل سریع و ایمن آن به مراکز پردازش و دفع»، «توسعه و بهبود فعالیت کارخانه‌های پردازش پسماند و تولید کمپوست» و… برخی از ماموریت‌های این سازمان است.^[۱۴۸]
• سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری تهران هدف از تشکیل این سازمان تهیه و توزیع میوه و تره بار و فرآورده‌های کشاورزی مورد استفاده مردم و همچنین کوتاه کردن دست واسطه‌ها از طریق ایجاد ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بود. اولین میدان پس از تشکیل این سازمان، میدان جلال آل‌احمد سال ۱۳۵۸ احداث شد و به بهره‌برداری رسید.^[۱۴۹] «توسعه میادین و بازارها»، «افزایش تعداد غرفه‌ها و اماکن»، «عرضه ماهی زنده همراه احداث حوضچه‌های مخصوص»، «اعمال مدیریت بر نرخ‌گذاری» و… از جمله ماموریت‌های این سازمان است.^[۱۵۰]
• سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی از نهادهای زیر مجموعه شهرداری تهران است که به مناطق بیست و دوگانه کلان‌شهر تهران خدمات می‌دهد.^[۱۵۱] فرایند ایجاد و تطور نهاد آتش‌نشانی در تهران را می‌توان طی دو دورده عمده پهلوی و جمهوری اسلامی پی گرفت. آنچه در دوره قاجاریه در زمینه آتش‌نشانی رقم خورده‌است؛ چندان اقدام‌های قابل توجهی نبوده‌است؛ بی‌اعتنایی ناصرالدین شاه فرنگ دیده به اهمیت نهاد آتش‌نشانی و ترور امیرکبیر از جمله دلائل مهم در عدم تأسیس نهاد آتش‌نشانی در دوره قاجاریه ذکر شده‌است.^[۱۵۲] وظایف و ماموریت‌های نهاد آتش‌نشانی بر اساس، استاندارهای جهانی، ساز و کارهای حقوقی و شرایط طبیعی و اجتماعی تدوین می‌شود. شهرداری تهران مستند به اسناد حقوقی و بررسی‌های صورت گرفته دربارهٔ ضریب آسیب‌پذیری تهران و نیز مستند به پرتکل‌های جهانی به انجام ماموریت‌های مانند «مقابله با هرگونه آتش‌سوزی»، «نجات محبوس شدگان در زیر آوار ساختمان، خودروی تصادفی، آسانسور و…»، «پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در کلیه تصرفات شهری»، «مقابله با حوادث مواد شیمیایی خطرناک» موظف است.^{[۱۵۳][۱۵۴]} همچنین تعیین صلاحیت و ایمنی شرکت‌ها و ساختمان‌ها از وظایف این نهاد است.^[۱۵۵]

• سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری کلانشهر تهران وظیفه و مسئولیت ارائه خدمات به معاونت فنی و عمرانی و همچنین نهادها و دستگاه‌های مرتبط با شهرداری تهران را بر عهده دارد. آغاز رسمی فعالیت‌های سازمان یاد شده از سال ۱۳۷۰ عنوان شده‌است.^[۱۵۶] کار ویژه سازمان مدیریت، هدایت و راهبری پروژه‌های زیرساختی و عمرانی است و طرف قرارداد با ۲۵۰ شرکت مهندسین مشاور است.^[۱۵۶]این سازمان^{[۱۵۷][۱۵۶][۱۵۶]} برخی از وظایف عمده سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران عبارتند از «انجام مطالعات و طراحی پروژه‌های عمرانی، طرح‌های جامع و زیربنایی، مقاوم‌سازی و نگهداشت پل و ابنیه»، «انجام خدمات نقشه‌برداری»، «انجام مطالعات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح» و…^[۱۵۸] از جمله مراکز مهم زیر نظر این سازمان مرکز مطالعات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح است که با هدف انجام مطالعات ژئوتکنیک و ارائه خدمات آزمایشگاهی بنیاد گذاشته شده‌است.^[۱۵۹] این مرکز مسئولیت اقدامات پشتیبانی پروژه‌ها از امکان‌سنجی تا اجرا را در قالب انجام آزمایش‌ها مختلف، ژئوتکنیک، مکانیک خاک، بتن، آسفالت را بر عهده دارد.^{[۱۵۶][۱۵۷]}
• سازمان مهندسی و عمران شهرداری تهران مسئولیت انجام مگا پروژه‌های شهرداری عمدتاً در زمینه زیرساخت‌های حمل و نقل اعم از بزرگراه‌ها و پل‌ها را عهده‌دار است. همچنین ایجاد تقاطع‌های غیر همسطح، معابر استاندارد و… از دیگر ماموریت‌های این سازمان عنوان شده‌است. تلاش برای ارتقای کمی و کیفی طرح‌های عمرانی، تسریع در اجرای آن‌ها و رفع نیازهای اساسی شهری در زمینه مهندسی و عمران از ماموریت‌های آن است.^[۱۶۰] مستند به اساسنامه سازمان یاد شده مسئولیت تأمین مصالح و تجهیزات مورد نیاز پروژه‌های عمرانی، سرمایه‌گذاری و مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی در اجرای پروژه‌های عمرانی و… را دارد.^[۱۶۱] مدیریت سازمان مهندسی و عمران مبتنی بر روند «شورایی» اداره می‌شود. اعضاء شورای عبارتند از شهردار تهران رئیس شورا، معاون فنی و عمرانی، نماینده وزارت کشور، دو نفر کارشناس متخصص در رشته‌های مرتبط به پیشنهاد شهردار و تأیید شورای سازمان) این نهاد دارا یک هیئت مدیره است.^[۱۶۲] برخی از خدمات و اقدام‌های انجام شده در سازمان مهندسی و عمران در توسعه شبکه بزرگراهی تهران و نگهداری عبارتند از تکمیل و توسعه شبکه بزرگراهی شهر تهران ۶۱۳ کیلومتر بزرگراه شهری، ۲۴ کیلومتر تونل شهری، ۳۸۵ دستگاه پل، احداث دریاچه شهدای خلیج فارس، بوستان ولایت، پارک جنگلی یاس، بوستان پردیسان، چهارباغ، مصلی تهران و پارک هرندی و…^{[۱۶۳][۱۶۴]}
• سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران اواخر دهه هشتاد به هدف تسهیل و تسریع عملیات عمرانی مناطق فعالیتش را آغاز کرد.^{[۱۶۵][۱۶۵][۱۶۶]} برخی از وظایف این سازمان عبارتند از «انجام کلیه امور مرتبط با خدمات مهندسی، اجرای ابنیه، سیویل، پل، راه و باند، تأسیسات و زیر ساخت‌های شهری»، «تهیه، تولید، تأمین انواع قطعات بتنی، بتن آماده، مصالح ساختمانی، راه‌سازی»، «تهیه، تولید، تأمین انواع تجهیزات کارگاهی، تجهیزات ترافیکی، مبلمان شهری و احداث و مدیریت کارخانه‌های مربوط»، «تولید قطعات پیش ساخته»، «ساخت و ساز و فروش، واگذاری املاک، ساختمان، تأسیسات و ابنیه»، «سرمایه‌گذاری و مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی و سایر شرکت‌ها و سازمان‌های شهرداری مرتبط با فعالیت سازمان» و…^[۱۶۷]
• سازمان پایانه‌های مسافربری و پارک سوارهای شهرداری تهران مسئولیت نظارت و مدیریت بر چهار پایانه مسافربری بین شهری در تهران را بر عهده دارد. تهران علاوه بر چهار پایانه بزرگ بین‌شهری^[۱۶۸] شماری متعددی نیز پارک‌سوار درون‌شهری دارد. بنا به ضرورت نظارت و مدیریت و رسیدگی بر فعالیت مراکز و پایانه‌های یاد شده تأسیس این سازمان رقم خورد.^[۱۶۹] این سازمان به پایانه‌های پایانه جنوب تهران (تأسیس شده در فاصله سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۹)،^[۱۷۰] پایانه غرب تهران (بنیاد گذاشته شده به سال ۱۳۷۵ به مساحت ۵۰ هکتار)،^[۱۷۱]پایانه شرق تهران (احداث در سال ۱۳۶۰ با مساحت ۵٫۳ هکتار)،^[۱۶۸] و پایانه بیهقی (احداث شده در سال ۱۳۷۰ با مساحت ۱۳/۵)نظارت و مدیریت دارد.^[۱۷۲]
• سازمان زیباسازی شهر تهران نهادی مرتبط با تبلیغات محیطی و المان‌های شهری است. به‌طور مشخص موضوع‌هایی نظیر هنرهای تجسمی، مجسمه و آثار حجمی، نقاشی دیواری، گرافیک، تبلیغات محیطی، مبلمان و تجهیزات شهری از جمله موضوع‌های حوزه توجه سازمان زیباسازی شهر تهران است.^[۱۷۳] سابقه تأسیس این نهاد به دهه شصت خورشیدی بازمی‌گردد.^[۱۷۳] وظایفی متعددی می‌توان برای این نهاد برشمرد؛ مثلاً «ساماندهی و مدیریت موضوع تبلیغات و اعلانات در فضای عمومی شهر»، «طراحی، اجرا، ساخت یا بازسازی و تعمیر معابر عمومی»، «ایجاد نمادهای تصویری و حجمی با هویت ایرانی در سطح شهر تهران به منظور زیبایی و هویت بخشی به آن»، «برنامه‌ریزی، احداث، بازسازی و نگهداری سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر»، «مشارکت در حفظ و زیبایی فضای فرهنگی، بافت‌ها، آثار تاریخی، آرامگاه‌های مشاهیر» و… برخی از ماموریت‌های سازمان زیباسازی شهر تهران است.^{[۱۷۴][۱۷۵]}
• سازمان نوسازی شهر تهران از نیمه دهه چهل خورشیدی بنیاد گذاشت شده‌است. عمده هدف و مأموریت از تأسیس این نهاد همان‌طور که بر می‌آید، نوسازی پایتخت عنوان شده‌است. بازسازی و نوسازی محله عودلاجان از نخستین ماموریت‌های این نهاد بود.^[۱۷۶] شهرداری از دهه هشتاد خورشیدی برای پرهیز از تصدی‌گری به رویکرد تسهیلگری روی آورد تا از این طریق بتواند امکانی حداکثری برای جذب سرمایه بخش خصوصی و مشارکت مالکان در محدوده‌های بافت فرسوده را رقم بزند. مستند به گزارش‌های موجود با تغییر رویکرد از تصدیگری به تسهیل‌گری سالانه حدود دو هزار میلیارد تومان سرمایه به درون بافت‌های فرسوده هدایت و قریب چهل و دو درصد این بافت‌ها نوسازی شود.^[۱۷۶] «نوسازی، به‌سازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده»، «توسعه محلات کم برخوردار»، «بازآفرینی عرصه‌های ناکارآمد» از اهداف این نهاد است.^[۱۷۷]
• سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران بیش از نیم قرن عمر دارد؛ این نهاد از دهه پنجاه خورشیدی تا نیمه دهه هشتاد به عنوان یک اداره کل فعالیت می‌کرد. به‌طور مشخص بنیاد سازمانی به این نام و مأموریت از اوائل دهه نود خورشیدی گذاشته شد.^[۱۷۸] از جمله وظایف این نهاد می‌توان اشاره کرد به، «خرید، فروش، اجاره و استیجاره املاک و مستغلات مورد نیاز طرح‌های توسعه شهری مرتبط با مأموریت‌های قانونی شهرداری»، «حفاظت، تعمیر و نگهداری املاک شهرداری تهران و املاک در اختیار سازمان»، «مدیریت معاوضه تراکم مجاز در چارچوب ضوابط و مقررات حاکم بر طرح‌های تفصیلی مناطق شهری»^[۱۷۹]
• سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهر تهران همچنان که از عنوان آن بر می‌آید، سازمان جلب و جذب سرمایه‌گذارهای داخلی و خارجی و مشارکت‌های بخش خصوصی برای پیش‌برد نیازهای شهر در حوزه‌های مختلف حمل و نقل، عمران، زیرساخت‌های شهری و … و تحقق ماموریت‌های شهرداری است. سال ۱۳۸۲ به درخواست شهرداری تهران به جهت اجرای سیاست خودکفایی و جلب مشارکت شهروندان و سرمایه گذاران داخلی و خارجی، مجوز تأسیس سازمان سرمایه‌گذاری و مدیریت پروژه‌های مشارکتی صادر شد.^[۱۸۰] کلیه امور مشارکتی در قالب طرح‌های مختلف توسعه شهری، عمرانی و خدماتی بر عهده این سازمان است. برخی از وظایف این سازمان هم عبارت است از، «ایجاد زمینه‌های لازم برای تسهیل در امر سرمایه‌گذاری به منظور اجرای پروژه‌های عمرانی، اقتصادی»، «اجرای پروژه‌ها و قراردادهای مشارکت با هماهنگی سازمان‌های دیگر شهرداری»، «سرمایه‌گذاری و جلب مشارکت سرمایه گذاران داخلی و خارجی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، بانک‌ها و سایر نهادهای مالی»، «انجام معاملات ارزی و ریالی، انتشار، خرید و فروش سهام، اوراق بهادار و اوراق مشارکت قابل خرید و فروش طبق قوانین و مقررات»^[۱۸۱]
• سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی ستادی است حمایتی ذیل معاونت امور اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران که خدمات حمایتی به افراد بی‌خانمان، کارتن خواب و آسیب دیدگان اجتماع، در مراکزی مانند مددسراها، گرمخانه و مراکز پرتو از جمله ماموریت‌های مهم این مراکز است.^[۱۸۲]

• شرکت شهر سالم برای ارائه خدمات بهداشتی درمانی به پرسنل شهرداری تهران در سال ۱۳۷۲ تأسیس شد. این شرکت در نیمه دهه هفتاد خورشیدی علاوه بر وظیفه ارائه خدمات بهداشتی درمانی به پرسنل شهرداری تهران، فعالیت‌هایش را در زمینه پاسخگویی به نیازهای اساسی مردم و تحقق سلامت عمومی شهروندان گسترش داد.^[۱۸۴] از مهم‌ترین اقدامات این شرکت راه‌اندازی درمانگاه‌های مناطق تهران و همین‌طور تأسیس راه‌اندازی مرکز بهداشت درمانی در تمام مناطق شهرداری تهران با همکاری و موافقت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است. از سال ۱۳۸۳ خدمات درمانی غیرمستقیم و بیمه درمانی شهرداری جزء وظایف و حوزه فعالیتی شرکت شهر سالم تعریف شد.^[۱۸۴] برخی از ماموریت‌ها و وظایف این شرکت به شرح زیر است.^[۱۸۵] بیمه درمانی پرسنل شهرداری از سال ۱۳۸۳ جزو وظایف این شرکت قرار گرفت. تأمین تجهیزات مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستان‌ها، تولید، تهیه، تدارک، توزیع و حمل و نقل، خرید و فروش، واردات و صادرات مواد اولیه، قطعات و دستگاه‌های فنی و پزشکی، بهداشت و درمانی سایر وظایف مهم دیگر این شرکت هستند.^[۱۸۴]
• شرکت خدمات کالای شهروند فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارزاق و خواربار در شهر تهران است. شرکت خدمات کالای شهروندان در آبان ۱۳۷۲ در جهت ارائه و تأمین خدمات کالاها و مایحتاج شهروندان آغاز به فعالیت کرد. نخستین فروشگاه این مجموعه سال ۱۳۷۳ در میدان آرژانتین تحت‌عنوان فروشگاه بیهقی افتتاح شد.^[۱۸۶] ماموریت‌های برای این نهاد و شرکت وابسته به شهرداری تهران تعریف شده‌است از جمله می‌توان اشاره کرد به «عرضه کالا و خدمات مورد نیاز شهروندان با قیمت مناسب و کیفیت بالا»، «ایجاد امکان دسترسی شهروندان به انواع کالا و خدمات مورد نیاز، در مکان و زمان مطلوب مشتریان»، «به‌کارگیری روش‌های پیشرفته فروشگاهی از جمله کارت‌های اعتباری، فروش‌الکترونیکی» و …^[۱۸۷] همچنین از اقدام‌هایی نظیر «کمک به تثبیت قیمت کالاهای عمومی»، «کاهش سفرهای درون‌شهری»، «حذف واسطه‌های متعدد میان تولیدکننده و مصرف‌کننده کاهش هزینه مبادلات» به عنوان اهداف این شرکت عنوان شده‌است.^[۱۸۷]

• شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه بیش از شصت سال از عمر شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه می‌گذرد.^[۱۸۸] ۲۵ فروردین ۱۳۳۵ به موجب قانون تأسیس شرکت اتوبوسرانی عمومی (۱۶ بهمن ۱۳۳۱، مجلس شورای ملی) تأسیس شد.^{[۱۸۹][۱۹۰]} شرکت واحد در ۲۴ آذر ۱۳۳۲ با ۱۸ خط و با ریاست شهربانی آغاز به کار کرد.^[۱۹۱] عمده خدمات این شرکت، ارائه خدمات حمل و نقل درون‌شهری، ایمین و سریع و ارزان به شهروندان است. این شرکت برای تحقق حداکثری خدمات همچنین امکان اطلاع دقیق از زمان حرکت اتوبوس‌ها به تفکیک خطوط اتوبوس و دسترسی به نقشه و مسیر یاب و نظایر این را از طریق پرتال سازمانی و امکان‌های فناوری فراهم آورده‌است.^[۱۹۲] خط تندرو اتوبوس بی آر تی زا ۱۸ شهریور ۱۳۸۶ در جهت کاهش ترافیک و تصریح جابجایی شهروندان به عنوان یکی از بازوهای مهم شرکت اتوبوسرانی تهران و حومه آغاز به فعالیت کرد نخستین خط تندروی اتوبوس به طول ۷/۱۸ کیلومتر چهارراه تهران پارس در شرق تهران را به میدان آزادی در غرب پایتخت متصل می‌کند.^[۱۹۳] طبق اسناد موجود تا تاریخ خرداد ۱۳۸۷ تعداد اتوبوس‌های واحد اتوبوس رانی ۵۹۴۶ عدد و ۸۳۴۳ راننده می‌باشد. در بخش عمومی تعداد ۱۳۱ دستگاه اتوبوس و ۱۹۵۳ دستگاه مینی بوس تحت نظارت این نهاد مشغول به فعالیت و جابه جایی مسافران هستند.^[۱۹۴]

• شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه شامل مجموعه قطار شهری برای جابه‌جایی و سهولت دررفت و آمد شهروندان و جلوگیری از ترافیک شهری در هفت خط تأسیس شده‌است.^[۱۹۵] بر اساس مستندات موجود مترو تهران با ۷ خط فعال و مسیری برابر با ۲۵۳ کیلومتر ۱۴۳ ایستگاه و ۲۱۷ قطار ۱۵۱۴ روزانه به‌طور میانگین بیش از دو و نیم میلیون مسافر را جابجا می‌کند. در اسفند ۱۳۹۹ اعلام شد که مجموع شمار سفرهای مترو تهران به ۹۵۴۰ میلیون سفر رسیده که معادل ۱۱۹ برابر جمعیت ایران است.^[۱۹۶]شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه که از آن به عنوان «مترو» یاد می‌شود؛ مسئولیت ایجاد زیر ساخت‌های حمل و نقل ریلی، تجهیز ناوگان قطار شهری و تهیه واگن‌های قطار و بهره‌برداری از خطوط مترو را به عهده دارد. هر یک از این وظایف بر عهده یکی از نهادهای زیر مجموعه این شرکت گذاشته شده‌است.^[۱۹۷]از شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه به عنوان شرکت مادر یاد می‌شود؛ این شرکت زیر نظر هیئت مدیره و به ریاست مدیرعامل فعالیت می‌کند. شرکت‌های واگن سازی مترو، مجتمع‌های ایستگاهی مترو و بهره‌برداری مترو زیر مجموعه آن است.^[۱۹۷]

• شرکت بهره‌برداری مترو با گسترش شمار خط‌ها و ایستگاه‌های مترو تهران ضرورت ایجاد نهادی برای مدیریت و بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری مترو تهران احساس شد و سرانجام مهرماه ۱۳۸۵ شرکتی به این منظور به نام «بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» تأسیس شد.^[۱۹۸] عمده خدمات آن «بهره‌برداری از مترو تهران» است. برای تحقق این مأموریت تجهیزاتی متعددی در «مدیریت برق»، «مدیریت مخابرات» و «مدیریت تأسیسات» در اختیار دارد.^[۱۹۹] ارائه خدمات ایمنی برای تحقق سفری آرام و امن از دیگر خدمات این نهاد است.^[۲۰۰]همچنین برای تحقق حداکثری حمل و نقل پاک و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی امکان ورود به مترو با دوچرخه برای شهروندان فراهم شده‌است. از این طرح با عنوان «مترو دوچرخه» یاد می‌شود.^[۲۰۱]تدارک اتاق‌های «مادر و کودک» نیز از دیگر اقدام‌ها و خدمات این نهاد برای حمایت از مادران و نوزادان است.^[۲۰۲] همچنین به منظور افزایش آگاهی و فرصت بهینه از فراغت در سفرهای درون‌شهری امکان کتابخوانی برای مسافران فراهم شده‌است.^[۲۰۳] همچنین ارایه مشخصات ایستگاه‌های مترو، برنامه‌ریزی حرکت قطارها، ارائه نقشه‌ها، تحقق فرصت‌های تجاری؛ اعم از تبلیغات در مترو، اجاره و بهره‌برداری از فضاها و اماکن تجاری ایستگاه‌ها، عرضه بلیط‌های سفر و نیز ارایه خدمات مربوط به اشیاء گمشده از دیگر خدمات این شرکت است. مأموریت اصلی شرکت فراهم آوردن امکان سفر ایمن، ارایه خدمات رضایت بخش و درآمدزایی عنوان شده‌است.^{[۲۰۴][۲۰۵]}
• شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو با هدف تلفیق «حمل و نقل ریلی» و «کاربری زمین» به منظور توسعه شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) ذیل معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در سال ۱۳۸۰ تأسیس شد.^[۲۰۶] مجتمع‌های ایستگاهی که محل عرضه انواع خدمات اعم از تجاری، اداری، فرهنگی، تفریحی و… در مقیاس‌های مختلف عملکردی به مسافران می‌باشند، برحسب مکان استقرار، سطح عملکرد و تعداد خطوط ایستگاه، به صورت یک لایه جداگانه، در نقشه‌های طرح تفصیلی مشخص می‌شود.^[۲۰۷] از دیگر فعالیت‌های مهم این شرکت فعالیت در زمینه بهسازی و ارتقاء فضای ایستگاه‌های در حال بهره‌برداری، زمینه‌سازی اجرای پروژه‌های مجتمع‌های ایستگاهی، مشارکت با مالکان حقیقی و حقوقی املاک واقع در طرح ایستگاه، فعالیت جهت ساماندهی بافت‌های فرسوده همجوار ایستگاه‌های مترو می‌باشند.^{[۲۰۶][۲۰۸]}
• شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر از شرکت‌های ذیل معاونت خدمات شهری و محیط زیست است. در اواخر دهه شصت در پی گزارش‌هایی مبنی بر چالش‌های ناشی از توسعه شهری، مدیریت شهری به فکر تأسیس تشکیلاتی برای این دست چالش‌ها افتاد؛ در همین راستا در سال ۱۳۶۹ سی و یک حوزه کاری و شغلی موظف شدند به شهرک‌های صنعتی واقع در حریم شهر نقل مکان کنند. در ابتدا وظیفه نظارت و مدیریت انتقال این مشاغل بر عهده مدیریت شهری تحت عنوان «سازمان ساماندهی و انتقال صنایع مزاحم» گذاشته شد. در سال ۱۳۷۲ تحت عنوان «شرکت صنایع و مشاغل شهر» به فعالیتش ادامه داد.^[۲۰۹]این شرکت در انجام وظایفی چون مدیریت و نظارت بر عرصه کیوسک‌های گل و مطبوعات، جمع‌آوری دکه‌های قدیمی، کنترل حیوانات شهری، مدیریت مراکز خرید و فروش خودرو نظارت بر بازارهای موقت و بازارهای روز، مراکز عرضه پرندگان زینتی و موارد دیگر مربوط از پنج معاونت «هماهنگی امور مناطق»، «پژوهش و برنامه‌ریزی»، «توسعه و اقتصاد»، «فنی و عمرانی»، «مالی و اداری» تشکیل شده‌است.^[۲۱۰] به‌طور کلی فعالیت‌های این شرکت به سه دسته عمده «سامان دهی صنایع و صنوف»، «کنترل جمعیت حیوانات شهری»، «مدیریت مراکز خدماتی و پشتیبانی تابعه» تقسیم می‌شود.^[۲۱۱]
• شرکت برج میلاد آسمان علاوه بر کاربری مخابراتی از مراکز مهم گردشگری و فعالیت‌های فرهنگی تهران است. جاذبه گردشگری و بهره‌مندی از فضاهای گردشگری، تجاری و فرهنگی، رستوران گردان، رستوران ویژه، سکوی دید باز و بسته، رواق‌های هنری، گنبد آسمان، موزه مشاهیر ایران، موزه هدایای شهرداری، فود کورت، واحدهای تجاری، فضاهای نمایشگاهی و امکاناتی چون مرکز همایش‌های بین‌المللی با ۱۵ سالن مختلف، پارک دلفین‌ها، پینت بال، سینمای گیم ۷ بعدی، دو سالن سینما، رستوران سنتی، کافه، آبشار و … مجموعهٔ برج میلاد تهران میزبان هفته‌های فرهنگی کشورهای مختلف و همچنین استان‌های مختلف ایران است.^{[۲۱۲][۲۱۳][۲۱۴]}

• شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران یکی از شرکت‌های زیرمجموعه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران که سال ۱۳۷۲ با هدف توسعه و تجهیز فضاهای فرهنگی و اجتماعی، هنری و ورزشی مورد نیاز شهروندان بنیان نهاده شد. این شرکت در طراحی و نظارت بر ایجاد مراکز فرهنگی متعددی در تهران مشارکت داشته‌است؛ از جمله به عنوان کارفرما در مجموعه باغ کتاب تهران فعالیت داشته‌است.^[۲۱۵] این شرکت همچنین در بنیانگذاری باغ‌موزه دفاع مقدس، باغ‌موزه قصر، خانه موزه استاد انتظامی، پردیس سینمایی ملت، سینما آزادی، بازسازی و توسعه خانه هنرمندان و… مشارکت و همکاری داشته‌است.^[۲۱۶] همچنین تبدیل خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد به عنوان موزه نقش داشتند.^[۲۱۷]
• شرکت خاکریزآب در سال ۱۳۷۲ با تشکیل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران و بنا به درخواست موافق بانک جهانی مبنی بر پرداخت وام به شهرداری تهران با شرط تشکیل شرکت مستقل، به منظور حل مشکل آب‌های سطحی پایتخت تأسیس شد.^[۲۱۸] این شرکت به منظور جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی پایتخت ایجاد شد.^[۲۱۸]عمده فعالیت این شرکت در زمینه اجرای زیرساخت‌های مربوط به کنترل سیلاب، مدیریت هدایت آب‌های سطحی از قبیل احداث حوضچه‌های رسوب‌گیر تونل‌ها و کانال‌های روباز و سرپوشیده است.^[۲۱۸] این شرکت تاکنون فعالیت‌های احداثی متعددی در زمینه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی مناطق مختلف تهران انجام داده‌است.^{[۲۱۹][۲۲۰][۲۲۱]} نخستین تلاش‌ها برای «جمع‌آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب شهری» و «جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی تهران» به دهه پنجاه خورشیدی بازمی‌گردد. از آن زمان مسئولیت جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی بر عهده شهرداری قرار گرفته‌است. مسئولیت انجام این مأموریت از دهه پنجاه تا اواخر دهه شصت برعهده «اداره کل عمران مسیل‌ها و قنوات» قرار گرفته بود.^[۲۱۸] سرانجام سال ۱۳۶۹ با تشکیل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران اداره کل یاد شده منحل و وظایف آن به سازمان مذکور واگذار شد.^[۲۱۸]
• شرکت خدمات اداری شهر یکی از زیرمجموعه‌های شهرداری است که در سال ۱۳۷۱ با هدف ارائه سرویس خدمات شهری ذیل معاونت برنامه‌ریزی توسعه سرمایه انسانی و امور شورا تأسیس شد. مهم‌ترین فعالیت این شرکت تأمین نیروی انسانی شهرداری تهران است که این امر تا سال ۱۳۸۳ بر عهده شرکت کوثر ارقام بود اما از آن تاریخ به بعد مسئولیت تأمین نیروی انسانی شهرداری به شرکت خدمات اداری شهر واگذار شد.^[۲۲۲] ‏</ref>^{[۲۲۳][۲۲۴]} ارائه سیستم‌های اداری، اجرای فعالیت‌های اداری، طبقه‌بندی مشاغل، خدمات مکانیزه سازماندهی تشکیلات و تهیه نمودار سازمانی، شرح وظایف مشاغل، تأمین و به‌کارگیری نیروی انسانی از طریق دستیابی به سرویس‌های کمی و کیفی خدمات اداری با بیشترین صرف و صلاح سایر وظایف مهم این شرکت است.^[۲۲۵]
• شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری تهران سابقه فعالیت این شرکت تحت عنوان‌ها و ماموریت‌های متعدد به سال ۱۳۷۵ بازمی‌گردد فعالیت این شرکت نخست با اقدامات عمرانی و زیرساختی چون احداث بزرگراه بین شهر قم و مسجد جمکران آغاز شد. پس از آن در سال ۱۳۸۷ با تغییرات به وجود آمده در تشکیلات شهرداری تهران فعالیت این شرکت محدود به کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری شد. بدین صورت که مسئولیت جلوگیری از تخلفات ساخت و ساز در شهر تهران و برخورد با متخلفان برعهده این شرکت قرار گرفت.^[۲۲۶] جلوگیری از تفکیک اراضی بدون مجوز، جلوگیری از سد معبر ساختمانی، تخریب بناهای غیرمجاز، بازدید از املاک دارای مجوز که در حال ساخت می‌باشند، جلوگیری از حفاری غیرمجاز (حفر کانال، چاه، گودبرداری) از جمله سایر وظایف مهم این شرکت می‌باشند.^[۲۲۷]
• ستاد گردشگری از نهادهای ستادی زیر نظر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران است که مأموریت بسط و گسترش و سامان‌دهی تهران‌گردی و تهران‌شناسی را به عهده دارد؛ اعلام شده‌است این ستاد به سازمان ارتقاء خواهد یافت.^[۲۲۸]
• شرکت کنترل کیفیت هوا در سال ۱۳۷۲ با هدف برنامه‌ریزی، پژوهش و تحقیق در زمینه کاهش و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی هوا و صدا در محیط‌های شهری و صنعتی تأسیس شد پس از آن با پیشرفت این شرکت در سال ۱۳۹۱ سیستم پیش‌بینی آلودگی‌های هوای تهران آغاز به کار کرد.^[۲۲۹]این شرکت در زمینه کنترل کیفیت هوا علاوه بر فعالیت‌های در حوزه پژوهشی و تخصصی با بهره‌گیری از ۲۱ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در مناطق مختلف شهر تهران آلاینده‌های گازی هوا را اندازه‌گیری می‌کند. اطلاعات و خروجی‌های نهایی را از طریق گوشی‌های هوشمند، تابلوهای نمایشگر و شبکه‌های اجتماعی و سایر راه‌های ارتباطی به اطلاع عموم مردم می‌رساند. این شرکت علاوه بر کنترل کیفیت هوا در زمینه کنترل و کاهش آلودگی صوتی نیز فعالیت دارد. از طریق ۳۹ ایستگاه سنجش صوت این مأموریت انحام می‌شود.^{[۲۳۰][۲۲۹]}
• ستاد معاینه فنی خودرو مطابق با ضوابط ایمنی و آلایندگی وضعیت خودروها و همین‌طور با اجرای آزمون‌ها و بررسی‌های نه‌گانه مسئول اطمینان از عدم آلایندگی وسایل حمل و نقل می‌باشد. این شرکت در سال ۱۳۵۳ با الزام انجام معاینه فنی در قوانین راهنمایی و رانندگی به تصویب رسید،^[۲۳۱] آغاز فعالیت این شرکت ذیل معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری به سال ۱۳۶۹ بازمی‌گردد، در نهایت در سال ۱۳۷۲ این شرکت تأسیس شد. یکی از اقدامات مهم شرکت معاینه فنی خودرو در جهت کاهش آلایندگی‌ها گازسوز کردن خودروهای حمل و نقل عمومی و تعدادی خودروهای شخصی در بازه زمانی سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۷ می‌باشد. نخستین مرکز معاینه فنی تهران مرکز معاینه فنی بیهقی است که در سال ۱۳۷۹ به بهره‌برداری رسید. پس از آن در طی دو دهه گذشته «نوسازی تجهیزات ۲۶ خط مکانیزه فنی فعال از دهه هشتاد»، «تجهیز مراکز معاینه فنی خودرو به دوربین‌های پلاک‌خوان»، «اجرای طرح کاهش آلودگی هوا»، «افزایش ظرفیت کاری مراکز معاینه فنی»، «راه‌اندازی سه واحد سیار تک خطه معاینه فنی خودروهای سبک» سایر اقدامات این شرکت می‌باشند.^[۲۳۱]

• شرکت کنترل ترافیک تهران سال ۱۳۷۱ به عنوان شرکت سهامی خاص متعلق به شهرداری بنیان گذاشته شد.^[۲۳۲] «هماهنگی یکپارچه مدیریت ترافیک»، «به‌کارگیری سامانه حمل و نقل هوشمند»، «استفاده از تکنولوژی‌های روز مخابرات و الکترونیک»، «دستیابی مردم و رانندگان به اطلاعات ترافیکی جهت انتخاب مسیر»، «استفاده بهینه از معابر شهری»، «روان‌سازی جریان ترافیک»، «افزایش ایمنی»، «کمک به محیط زیست از طریق کاهش راه‌بندان و کاهش آلودگی هوا» از جمله ماموریت‌های مهم این شرکت است. .^{[۲۳۳][۲۳۲]}این شرکت علاوه بر کنترل، رصد و بررسی وضعیت ترافیک کلانشهر به عنوان بازوی اجرایی شهرداری تهران در توسعه فیبر نوری عمل می‌کند. بهره‌گیری از پارکومترهای هوشمند، نصب و راه‌اندازی تابلوهای متغیر خبری که به صورت لحظه‌ای سرعت مجاز را اعلام می‌کند، طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های هوشمند خط اتوبوسرانی سریع (BRT) ویژه مسافران در داخل اتوبوس و داخل ایستگاه با استفاده از GPS، سایر اقدامات این شرکت است.^[۲۳۴]
• مرکز کنترل ترافیک مأموریت رصد و مانیتورینگ بر وضعیت رفت و آمد وسائل نقلیه در معابر تهران را بر عهده دارد، همچنین این مرکز برای ارتقاء نظم و نسق رفت و آمد وسائل نقلیه به مجموعه مدیریت شهری کمک می‌رساند. به واقع از این مرکز به عنوان قلب شرکت کنترل ترافیک تهران یاد می‌شود. مرکز کنترل ترافیک برای بررسی رویدادها و وقایع اثرگذار از فناوری‌های نوین نظارت از راه دور استفاده می‌کند و با ساختاری یکپارچه اقدام به اعمال تدابیر مدیریتی در خصوص رویدادها و حوادث مختلف شهر می‌کند.^[۲۳۵] این مرکز در خصوص تحقق ماموریت‌های خود از تکنولوژی‌های متعدد مخابراتی و الکترونیکی چون چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، کنترل هوشمند تقاطع و سیستم نظارت بر ترافیک معابر و همین‌طور سامانه‌های هوشمند چون سامانه ثبت تخلف عبور از خط اضطرار، سامانه بازپخش و اطلاع‌رسانی رادیویی، سامانه بازپخش و اطلاع‌رسانی رادیویی … استفاده می‌کند.^[۲۳۶] عمده فعالیت این مرکز کنترل و نظارت برعملکرد خطوط اتوبوسرانی تندرو، نظارت بر عملکرد تونل‌های هوشمند رسالت، توحید، نیایش و پل صدر، امیرکبیر و شهدای غزه، بهره‌برداری و تحلیل اطلاعات سیستم‌های کنترل مکانیزه ثبت تردد و تخلف محدوده طرح ترافیک، محدوده کنترل آلودگی هوا، ثبت تخلف عبور از چراغ قرمز، عبور از خط اضطرار، ثبت تخلف سرعت، تخلف خودرو سنگین، تخلف عبور از خط ویژه اتوبوس می‌باشند. مرکز کنترل ترافیک برای تحقق ماموریت‌های ترافیکی پایتخت ایران از تکنولوژی‌های متعدد مخابرات و الکترونیک، کنترل پیشرفته ترافیک، چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، کنترل هوشمند تقاطع و سیستم نظارت بر ترافیک معابر استفاده می‌کند.^[۲۳۲] در ادامه به برخی از سامانه‌های هوشمند کنترل ترافیک مورد استفاده در مجموعه شهرداری تهران اشاره می‌شود.^[۲۳۶]

• شرکت یادمان سازه مسئولیت مدیریت و ساخت طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ عمرانی شهرداری تهران را به عهده دارد که از سال ۱۳۷۳ تأسیس شده‌است. برخی از فعالیت‌های شرکت عبارتند از ساخت مرکز ارتباطات بین‌المللی تهران شامل پروژه‌های برج میلاد، مرکز همایش‌های بین‌المللی و مجموعه‌های جنبی و همچنین مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب و ساخت و تکمیل پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران. این شرکت همچنین مسئولیت تعمیرات تخصصی و مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌رو شهر تهران را بر عهده دارد.^{[۲۳۷][۲۳۸][۲۳۹]}
• موسسه فناوران شهر با هدف انجام و ارائه خدمات مهندسی، خدمات مرتبط با سرویس اینترنت در سال ۱۳۸۳ تأسیس شد عمده فعالیت‌های این مؤسسه در زمینه‌هایی چون راه‌اندازی، بهبود، روش‌های کاری و ارائه خدمات مدیریتی، پشتیبانی و نظارتی به شهرداری تهران در حوزه دفاتر خدمات الکترونیک، در راستای کاهش تصدی‌گری شهرداری تهران است. هدف نهایی این مؤسسه تحقق شهر، شهرداری و شهروند الکترونیک عنوان شده‌است.^[۲۴۰] در سال ۱۳۸۶ با توسعه روزافزون شهرها و گسترش جمعیت شهری ارائه خدمات الکترونیکی وارد فاز دیگری شد و دفاتر خدمات الکترونیک شهر به تصدی‌گری بخش خصوصی و زیر نظر مؤسسه فناوران شهر راه اندازی شد.^[۲۴۱] این دفاتر در زمینه‌هایی چون پروانه‌های تخریب و نوسازی ساختمان، احداث بنا، افزایش طبقات، توسعه ساختمان، تعمیرات اساسی و جزئی ساختمان، تغییر کاربری، تبدیل و تقسیم واحدها، تغییر نقشه، تعویض ناظر و محاسب، تمدید و ابطال انواع پروانه‌ها، صدور انواع گواهی‌های ساختمانی و خدمات نظارت فنی، گواهی عدم خلاف ساختمانی، گواهی پایان کار آپارتمانی، گواهی پایان ساختمان، گواهی قدمت بنا (قبل از سال ۱۳۴۹)، استرداد مابه التفاوت، تهیه سند پیش فروش، خدمات کسب و پیشه: پروانه کسب و تعویض نوع کسب، استعلام طرح، نوسازی (فیش نوسازی، فیش درآمد کسبی، درخواست مفاصا حساب)، صدور مجوزهای حفاری جهت انشعاب (آب، گاز، برق، تلفن)، عوارض سالیانه اتومبیل به شهروندان ارائه خدمات می‌پردازند.^[۲۴۲]
• ارتباط مشترک شهر سال ۱۳۸۵ برای حل مشکلات ناشی از نصب سایت‌های متعدد و تأسیسات موازی توسط اپراتورهای تلفن همراه، عرضه‌کنندگان سرویس‌های مخابراتی و ارتباطی و ساماندهی ایستگاه‌های مخابراتی عدم رعایت اصول‌های نظم شهر^[۲۴۳] به صورت مشترک بین شهرداری تهران و شرکت‌های اپراتور تأسیس شد و پس از آن مسئولیت‌های دیگری همچون «ساماندهی دکل‌ها، آنتن‌ها و ایستگاه‌های ارتباط رادیویی درشهر تهران» و «اخذ عوارض از تأسیسات، دکل و آنتن‌های مخابراتی در شهر تهران» به این شرکت سپرده شد.^[۲۴۴] ساماندهی دکل‌ها، آنتن‌ها و ایستگاه‌های ارتباط رادیویی شهر تهران، کاهش تأثیر المان‌های ناخواسته ناشی از احداث ایستگاه‌های ارتباطی، طراحی و نصب و راه اندازی شبکه‌های مخابراتی و ارتباطی با رعایت ضوابط و مقررات مربوط و ایستگاه‌های مخابراتی مشترک به بی تی اس، زیباسازی، استتار و اختفای دکل‌ها و سایت‌های رادیویی برخی از وظایف این شرکت می‌باشند.^{[۲۴۵][۲۴۶]}

• منطقه ۱ شهرداری تهران
• منطقه ۲ شهرداری تهران
• منطقه ۳ شهرداری تهران
• منطقه ۴ شهرداری تهران
• منطقه ۵ شهرداری تهران
• منطقه ۶ شهرداری تهران
• منطقه ۷ شهرداری تهران
• منطقه ۸ شهرداری تهران
• منطقه ۹ شهرداری تهران
• منطقه ۱۰ شهرداری تهران
• منطقه ۱۱ شهرداری تهران
• منطقه ۱۲ شهرداری تهران
• منطقه ۱۳ شهرداری تهران
• منطقه ۱۴ شهرداری تهران
• منطقه ۱۵ شهرداری تهران
• منطقه ۱۶ شهرداری تهران
• منطقه ۱۷ شهرداری تهران
• منطقه ۱۸ شهرداری تهران
• منطقه ۱۹ شهرداری تهران
• منطقه ۲۰ شهرداری تهران
• منطقه ۲۱ شهرداری تهران
• منطقه ۲۲ شهرداری تهران

• فهرست شهرداران تهران
• مناطق شهرداری تهران
• پیشینه شهرداری تهران
• جنجال املاک نجومی