فهرست وامواژههای جایگزینشده در ترکی استانبولی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
فهرستی از وام واژگان در زبان ترکی استانبولی به وسیله انجمن زبان ترکی در سال ۲۰۰۵ میلادی مسیحی در وبسایت انجمن زبان ترکی چاپ شده است [۱]
ترکی استانبولی معاصر شامل وامواژههایی در ترکی عثمانی ــ که بیشتر از زبان عربی و فرانسوی و همچنین از زبان فارسی و یونانی و ایتالیایی و سایر زبان ها بود که برخی از آنها با واژگانی نو ساخته به وسیله «انجمن زبان ترکی» (به ترکی: Türk Dil Kurumu, TDK) جایگزین شد و بسیاری دیگر هنوز بجا مانده اند و همچنان امروزه وام واژگان بسیار زیادی با ریشه عربی ، فرانسوی ، فارسی ، ایتالیایی ، انگلیسی ، یونانی ، لاتین ، آلمانی ، روسی ، اسپانیایی ، اسلاوی ، ارمنی ، مجارستانی ، رومی ، مغولی ، عبری ، بلغاری ، ژاپنی ، پرتغالی، نروژی ، کره ای ، آلبانیایی و سغدی در ترکی استانبولی است ، که فهرست همه آنها در وبسایت انجمن زبان ترکی به این برگه از منبع پیوند خورده در دسترس است[۲].این کار به عنوان بخشی از اصلاحات فرهنگی در چهارچوب اصلاحات گستردهٔ فرهنگیِ آتاترک پس از بنیانگذاری جمهوری نوین ترکیه بود.
ریشه یابی واژگان در فرهنگ واژگان ترکی
[ویرایش]در سال ۲۰۰۵ میلادی فهرست وام واژگان در ترکی استانبولی به وسیله وب سایت انجمن زبان ترکی چاپ شد[۳] بر پایه این فهرست دیده میشود که در این میان بیشترِ این وام واژگان برگرفته از زبانهای عربی، فرانسوی، فارسی، ایتالیایی، انگلیسی، و یونانی و لاتین و آلمانی و روسی است.[۱]با توجه به اینکه نخستین باری بود که این فهرست در سال ۲۰۰۵ میلادی مسیحی چاپ شده بود دارای اشتباهات فراوان و لغزش های بسیار زیادی در ریشه یابی واژگان به وسیله وب سایت انجمن زبان ترکی شده بود[۴] و تا سال ۲۰۱۷ میلادی گمان می رفت که ترکی استانبولی بیشترین میزان وام واژگان را از زبان های عربی و فرانسوی گرفته بود ولی در سال ۲۰۱۷ میلادی میزانی از اشتباهات نمودار و فهرست چاپ شده در وب سایت انجمن زبان ترکی به وسیله زبان شناسان مشهوری مانند رفعت یالچین استاد بازنشسته درس های عثمانی و فارغ التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی [۵] و برجسته ترین زبان شناس ترکیه پرفسور ایلبر اورتایلی[۶] دچار بازبینی و دگرگونی شد که بر پایه گفته های زبان شناس پرفسور ایلبر اورتایلی " ۴۰ " درصد از واژگان ترکی با زبان فارسی مشترک است[۷] همچنین زبان شناس دیگری به نام رفعت یالچین که فارغ التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی و استاد بازنشسته درسهای عثمانی است نیز به بیانات زبان شناس پرفسور ایلبر اورتایلی رسیده است و بر پایه گفته های استاد رفعت یالچین بسیاری از واژههای ترکی از زبان فارسی گرفته شده است[۸]
وامواژههای عربی
[ویرایش]* واژههایی که هنوز کنار همتایان ترکی خود به کار میروند.
** واژههایی تازه که به فراوانیِ واژههای قدیمی به کار نمیروند.
واژه در ترکی عثمانی و ترجمه | نحوهٔ تلفظ نوین ترکی عثمانی | در ترکی نوین | معنی در انگلیسی | توضیح |
---|---|---|---|---|
عجله acele * | acele | ivedi ** | urgent(ly) | واژهٔ ترکی از ivmek بهمعنی شتافتن و عجله کردن ریشه گرفتهاست. |
عضله ʻaḍale | adele | kas | muscle | از فعل kasmak به معنی منقبض شدن. واژه جدید جایگزین واژه قدیمی شده است. |
عفو ایتمکʻafv itmek* | affetmek | bağışlamak | to forgive | In Turkish, etmek is an auxiliary verb which verbalizes a noun corresponds to the verb "to do" in English. In this case af is the Arabic loan word. Affetmek is still in popular use. |
عائله ʻaile * | aile | ocak ** | family | |
عقد ʻaqd *, مُقاوله mukâvele | akit, mukavele | sözleşme, anlaşma,bağıt | contract | |
عقل ʻaql * | akıl | us ** | wisdom | While the Turkish word is almost never used, its derivatives (such as uslu, meaning demure, well-behaved) are more widely employed. |
علاقه* | alaka(lı) | ilgi(li) | relevant, related to | |
عامل ʻâmil | amil | etken | factor | |
عملیّة ʻamaliyyah | ameliye | işlem | operation, process | |
عامه amme | amme | kamu | public, community | |
عنعنه a'nane | anane | gelenek, görenek | tradition | |
عساکر asakir * | asker | sü ** | soldier | While the Turkish word is never used, its derivatives (such as subay, meaning army officer) are more commonly used. |
عصر asr * | asır | yüzyıl | century | واژه جایگزین در حقیقت به معنای سده است. |
بارز bâriz * | bariz | kesin, belli | obvious, accurate | |
بسیط basîṭ * | basit | kolay | easy, simple | واژهٔ قدیمی بهمعنی ساده است، درحالیکه واژهٔ نو بهمعنی آسان است. |
bazı * | bazı | kimi | some (pronoun) | |
أبیَض abyâz * | beyaz | ak | white | واژهٔ عربی و واژهٔ ترکی در معانی گوناگونی بهکار میروند. |
جمعة camiʻah * | camîa | topluluk | community | |
cebren | cebren | zorla | forcefully | |
جلسة calsah * | celse | oturum | (law) hearing, session | |
ceninisakıt | ceninisakıt | düşük | miscarriage | See the section "word derivations" above to see how this word is derived. |
جنوب cenûb | cenup | güney | south | |
جرحة cerahah | cerahat | irin | pus | |
جواب cevâb * | cevap | yanıt | answer. | واژهٔ جواب همچنان به گستردگی به کار میرود. |
جهاز cihaz * | cihaz | aygıt | apparatus | |
جواری civarı * | civarı | dolayları | approximately, around | |
جمله cümle * | cümle | tümce ** | sentence. | واژهٔ جمله همچنان بهگستردگی به کار میرود. |
دفعه defʻa *, کَرّه kere * | defa, kere | kez | times (repetition) | An example is: I did this three times. Both defa and kere are still in popular use. |
dâ'ir * | dair | ilişkin | pertinent (to) | |
دفینه define * | define | gömü | treasure | واژهٔ ترکی از ریشهٔ göm- بهمعنی دفن کردن میآید. |
دلیل delil * | delil | kanıt | evidence | |
دور devr * | devir | çağ | era | |
دوره devre * | devre | dönem | semester | واژهٔ عربی در معنی گوناگونی بهکار میرود و دیگر بهمعنی دوره یا نیمسال کاربرد ندارد. |
ابعاد ebʻâd * | ebat | boyut | dimension, size. | ebʻâd جمع بعد (buʻd، buut) است. |
ابدی ebedî * | ebedî | sonsuz | forever | واژهٔ ترکی دقیقاً معنی "بیپایان" میدهد. |
اجداد ecdâd | ecdat | ata | ancestry | واژهٔ ترکی آتا دقیقاً بهمعنی پدر است. |
اجل ecel * | ecel | ölüm | (predestined time of) death | |
اجنبی acnebi* | ecnebi | el, yad | stranger, foreigner | |
ادبیات edebiyyat * | edebiyat | yazın | literature | |
اهمیات ehemmiyyet | ehemmiyet | önem | importance | |
البسه elbise * | elbise | giysi | cloth | واژهٔ عربی البسه، مانند عربی، جمع واژهٔ لباس است. |
أمر emr * | emir | buyruk ** | order, command | |
امنیه amniyyah * | emniyet | güvenlik | security | واژهٔ ترکی از واژهٔ güven بهمعنی اعتماد گرفته شدهاست. |
اثر eser * | eser | yapıt | production (music, film) | The Turkish word is derived from the verb root yap-, meaning to do. |
اسیر esîr * | esir | tutsak | hostage | The Turkish word is derived from the root of the verb tut-, meaning to hold. |
اطراف etraf * | etraf | ortalık | surroundings, surrounding area | The Arabic word is the plural of the word taraf, which means side (see below in this list). |
اوراق evrâk * | evrak | belge | paper document | واژهٔ اوراق در عربی جمع است ولی در ترکی در نقش مفرد به کار میرود. |
اول evvel * | evvel | önce | before | واژهٔ ترکی از واژهٔ ön بهمعنی جلو ریشه گرفتهاست، درحالیکه واژهٔ اول در عربی بهمعنی نخست است. |
فعال faʻâl * | faal | etkin | active | واژهٔ ترکی از et- بهمعنی انجام دادن گرفته شدهاست. |
فائد faiz * | faiz | ürem **, getiri | interest (monetary) | While the word ürem is never used, the latter word is common in daily language rather with the meaning of yield. |
فقیر، فقره fakir, fukara * | fakir | yoksul | poor | The Turkish word is derived from the word yok. This word is a negation word, which can mean there is not, do (does) not have, do (does) not exist. |
فایدة fâydah * | fayda | yarar | benefit, utility | |
فن fenn *, علم ʻilm * | fen, ilim | bilim | science | واژه ترکی از bil- به معنی دانستن گرفته شدهاست. |
فیضان feyezan | feyezan | taşkın | flood, overflow | |
فرقة furqah | fırkat | ayrılık | disparity | واژهٔ ترکی از واژهٔ ayri بهمعنی جدایی و گوناگون گرفته شدهاست. |
فکر fikr * | fikir | görüş | opinion | The Turkish word is derived from the verb root gör-, meaning to see. |
فعل fiʻl * | fiil | eylem | verb | The Turkish word is derived from the verb eyle-, which is derived from the auxiliary verb et-, meaning to do. |
غرب garb | garp | batı | west | Please see the beginning of this article for the derivation of this word. |
غیر gayr | gayri | olmayan, başka, dışı | non-, other | In Arabic, "gayr-i" is a prefix which means non- as in "he is a non-Muslim"; "he is not a Muslim". The term gayrimüslim (non-Muslim) remains the politically correct term in Turkey, used frequently in newspapers etc. |
غذاء gıda * | gıda | besin | food | |
حادثه hadise * | hadise | olay | event, happening, fact, occurrence | The Turkish word is derived from the verb ol-, meaning to be, to become. |
حافظه hâfıza * | hafıza | bellek | memory | The new word is commonly used in electronics, like computer memory, i.e. önbellek for cache |
خفیف hafif * | hafif | yeğni ** | light (in weight) | جایگزین ترکی بهندرت استفاده میشود. |
حفریّات hafriyyât | hafriyat | kazı | excavation | The Turkish word is derived from the verb root kaz-, meaning to dig. |
حق haqq * | hak | pay | portion | The old word hak has many other meanings in Turkish. |
حقیقت haqîqat * | hakikat | gerçek | reality | |
حاکم hâkim * | hâkim | yargıç | judge | |
حال hâl *, وضعیت vazʻiyet * | hâl, vaziyet | durum | situation | |
خلیطه halîta | halita | alaşım | alloy | |
حامله haʻmile * | hamile | gebe | pregnant | |
خراب harâb * | harap | yıkık | ruin | |
حرارت harâret * | hararet | ısı ¹, sıcaklık ² | heat¹, temperature² | واژهٔ عربی امروزه هم به معنی دما و هم به معنی حرارت است. |
حرکة harekkat * | hareket | devinim ** | movement, motion | |
حرف harf * | harf | ses, imce ** | letter | واژهٔ ترکی در اصل به معنای صداست. |
حصره hasret * | hasret | özlem | longing | |
حساس hassas * | hassas | duyarlı | sensitive | |
حشره haşere * | haşere | böcek | insect | |
خطا hatâ *, قصور kusûr * | hata, kusur | yanlış | mistake | |
خاطره hâtıra * | hatıra | anı | memoir | |
حیات hayât *, عمر ömr * | hayat, ömür | yaşam, dirim** | life | |
حیثیت haysiyyet * | haysiyet | saygınlık | respectability | |
حزم hazm * | hazım | sindirim | digestion | |
هدیه hediyye * | hediye | armağan | gift | |
هیئت hey'et * | heyet | kurul | board (company) | |
حدت hiddet * | hiddet | kızgınlık, öfke | anger | |
حکایة hikâye * | hikâye | öykü | story | |
خلاف hilâf | hilaf | karşıt | opposite | |
حس his * | his | duygu | feeling | |
خواجه hôca * | hoca | öğretmen | teacher | |
حقوق hukuk * | hukuk | tüze ** | (judiciary) law | The Turkish word is not commonly used; however, its derivatives (such as tüzük, meaning regulations, statute) are more widespread |
خصوص husûs * | husus | konu | subject | |
حضور huzûr * | huzur | dirlik ** | comfort | |
حجرة hucre * | hücre | göze ** | cell | The new word is seldom used. There is a word göze meaning spring, fountainhead, regularly used especially in rural areas, commonly also in East of the Turkey, and not a one derived by TDK. |
هجوم hücûm * | hücum | saldırı | attack | |
حرمت hürmet * | hürmet | saygı | respect | |
اصرار ısrar * | ısrar | üsteleme | insisting | |
ابتدائی ibtidâ'î | iptidai | ilkel | primary; primitive | |
اجتماع içtima | içtima | toplantı | meeting, gathering | |
içtima | içtima | kavuşum | new moon (astronomy) | |
اجتماعی içtimai | içtimai | toplumsal | communal | |
ادرار idrar * | idrar | sidik | urine | واژهٔ عربی ادرار بهمعنی شیر بهدست آوردن است، ولی واژهٔ ترکیِ جایگزینشده از فعل قدیمیِ ترکیِ siymek بهمعنی شاشیدن ریشه گرفتهاست. |
افتخار iftihâr * | iftihar | övünme | pride | |
احتراس ihtiras * | ihtiras | tutku | passion | The Turkish word tutku is derived from the verb root tut- which means to hold |
احتواء ihtiva | ihtiva etmek | içermek | to comprise | |
احتیاج ihtiyâc * | ihtiyaç | gereksinme or gereksinim | need | iĥtiyâj is the actual Arabic plural form of ĥatej, meaning need |
اختیار ihtiyâr * | ihtiyar | yaşlı | old (age) | The Turkish word literally means with age. |
احتیاط ihtiyât | ihtiyat | yedek | backup, spare | |
اقتباس iktibas | iktibas | alıntı | copying (in literature; referencing) | |
علاوه ilave * | ilave | ek | addition | |
الهام ilhâm * | ilham | esin | inspiration | |
عمار ʻimâr * | imar | bayındırlık | construction, development | |
امکان imkân * | imkân | olanak | opportunity, possibility | |
املاء imlâ * | imla | yazım | orthography | |
امتحان imtihân | imtihan | sınav, yazılı | examination | |
امتیاز imtiyâz * | imtiyaz | ayrıcalık | franchise | |
انحصار inhisâr | inhisar | tekel | monopoly | |
انسان insân * | insan | kul ** | human | واژه جایگزین تنها در نوشتههای مذهبی به کار میرود. |
انطباع intiba | intiba | izlenim | impression | |
انتحال intihal | intihal | aşırma | plagirism | |
ارتفاع irtifâʻ * | irtifa | yükseklik | altitude | واژهٔ قدیمی تنها در ترابری هوایی بهمعنی ارتفاع هواپیما بهکار میرود. |
ارثی irsî * | ırsi | kalıtsal, kalıtımsal | hereditary | |
اسم ism * | isim | ad | name | |
إستحصال istiḥṣāl | istihsal | üretim | production | |
إستقلال istiqlal * | istiklal | bağımsızlık | independence, freedom | |
استراحة istirâhat * | istirahat | dinlenme | rest | |
إستثقال istisḳāl | istiskal | aşağılama | abasement | |
استثناء istisnâ' * | istisna | aykırı | exception | |
اشتغال iştigâl | iştigal | uğraş / uğraşı | occupation | |
اشتراک iştirâk * | iştirak | ortaklık | association | |
ایضاح izâh * | izah | açıklama | clarification | |
ازدواج izdivâc | izdivaç | evlilik | marriage | |
قابلیه kâbiliyet * | kabiliyet | yetenek / yeti | talent, ability | |
قدر kader * | kader | yazgı | fate | |
قفة qaffa * | kafa | baş | head | |
کافی kâfi * | kâfi | yeter | enough | |
کائنات kâ'inât * | kâinat | evren | universe | |
قلب kalb * | kalp | yürek | heart | |
قانون kânûn * | kanun | yasa | law | |
قانون اساسی kanunuesasi | kanunuesasi | anayasa | constitution (law) | |
قافیه kâfiye * | kafiye | uyak | rhyme | |
کانون اول kânûn-ı evvel | aralık | December | ||
کانون ثانی kânûn-ı sânî | ocak | January | ||
کلمه kelime * | kelime | sözcük | word | |
قرمز ghermez * | kırmızı | al ** | red | The Arabic and the Turkish words are used in somewhat different contexts. |
قسم kısm * | kısım | bölüm | part | |
کتاب ketab * | kitap | betik ** | book | The Turkish word is derived from an old Turkic verb bitimek, meaning to write. However, the old Turkic verb is ultimately a loanword from Chinese word pi-ti, meaning brush, writing apparatus. The new word is used in computing in the meaning of script. |
کفر kufr * | küfür | sövme ** | curse | |
قوّة kuvvet * | kuvvet | güç or erk | power, force | واژهٔ قدیمی بهمعنی نیرو وارد کردن بهکار میرفت، درحالیکه واژهٔ نو بهمعنی قدرت و زور است. |
کرة küre * | küre | yuvar ** | sphere | |
لطیفه lâtîfe | latife | şaka | joke | واژهٔ نو نیز از ریشهٔ واژهٔ عربی "شَقاً بهمعنی دلسوزی و ناگواری گرفته شدهاست. |
لسان lisân * | lisan | dil | language | Dil هممعنی فیزیولوژیکیِ زبان و هم معنای گفتار و گویش را میدهد، درحالیکه لسان تنها معنی گفتار و گویش را میدهد. |
لغات lûġat | lügat | sözlük | dictionary | |
لزوملو lüzûmlu * | lüzumlu | gerekli | necessary | |
معاش maʻâş * | maaş | aylık | salary | |
معباد maʻbed * | mabet | tapınak | temple | |
مادة maddî * | maddî | özdeksel ** | material, materialistic | The Turkish word is exclusively used in the context of philosophy. |
مفصل mafsal | mafsal | eklem | ligament | The old word is used for "hinge" (non-anatomical). |
مغدور mağdûr * | mağdur | kıygın ** | wronged, injured | واژه جایگزین تقریباً هرگز به کار نمیرود. |
مغلوبیات maʻlubiyyat * | mağlubiyet | yenilgi | defeat | |
محفوظ mahfuz | mahfuz | saklı | hidden | |
مخلوق mahlûk * | mahluk | yaratık | creature | Sometimes the plural of the old word ("mahlukat") is used by its singular meaning. |
محصول mahsûl * | mahsul | ürün | product | The old word is used for the noun "produce". |
مخصوص mahsûs * | mahsus | özgü | peculiar | |
مقصد maksad *, غایه gaye *, هدف hedef * | maksat, gaye, hedef | amaç or erek | goal | |
معقول maʻkûl * | makul | uygun, elverişli | reasonable | |
معنة maʻnah * | mâna | anlam | meaning | |
معنوی manevî * | manevî | tinsel ** | moral, spiritual | The Turkish word is exclusively used in the context of philosophy. |
مانع mâniʻ * | mani | engel | obstacle | |
مصرف masraf * | masraf | gider, harcama | cost | |
mavi * | mavi | gökçe ** | blue | The Turkish word is derived from the word gök, meaning sky. Although the Turkish word is rarely used in the context of color, it is a common female name, meaning pleasant, beautiful. |
مَجاز mecaz *, استعارَة istiare | mecaz | iğretileme, eğretileme | metaphor | |
مجبور mecbûr * | mecbur | zorunlu | obligation, obligatory | Both the new and the old words can be used as either a noun or an adjective. |
مجهول mechûl * | meçhul | bilinmeyen | unknown | |
مدنی madanni * | medeni | uygar | civil | |
مدنیات madanniyyat * | medeniyet | uygarlık | civilization | |
مفهوم mefhûm * | mefhum | kavram | concept | |
مکروه mekrûh * | mekruh | iğrenç | disgusting | The old word also has the religious meaning: Disliked, used by all Muslims. Its Arabic meaning is hated |
meleke | meleke | alışkanlık | habit | |
melez * | melez | kırma | hybrid | |
مملکت memleket * | memleket | ülke | country | The old word is used for "one's native region" |
مراسم merâsim * | merasim | tören | ceremony | |
مرثیه mersiye | mersiye | ağıt | elegy | |
مسافه mesafe * | mesafe | uzaklık | distance | |
mesame | mesame | gözenek | pore | |
مثانة mesane * | mesane | sidik kesesi | urinary bladder | |
مثلاً meselâ * | mesela | örneğin | for example | |
mesele * | mesele | sorun | problem | |
مسعود mesʻûd * | mesut | mutlu, sevinçli | happy | |
مسئولیات maʻsûliyyat * | mesuliyet | sorumluluk | responsibility | |
مشهور meşhûr * | meşhur | ünlü | famous | |
مشروبات meşrûbât * | meşrubat | içecek | beverage | |
موقع mevkiʻ مکان mekân * | mevki, mekân | yer, konum | location | |
میل meyl * | meyil | eğim, eğilim | inclination | |
مزار mezar * | mezar | gömüt ** | cemetery | The Turkish word is derived from the verb göm-, which means to bury. |
منطقة mıntıka | mıntıka | bölge | region | |
mısra * | mısra | dize | verse | |
مراث mirâs * | miras | kalıt ** | inheritance | The new word is almost never used, but its derivatives are in use, such as kalıtımsal (hereditary). |
مسافر misâfir * | misafir | konuk | guest | |
مثال misâl * | misal | örnek | example | The Turkish word comes from the verb örmek, meaning to knit, to interweave. |
مسکین miskîn * | miskin | uyuşuk, mıymıntı | lazy | |
معامله muʻâmele * | muamele | davranış | treatment, behavior | |
معما muʻammâ | muamma | bilmece | puzzle, trivia | |
معاصر muʻâsır | muasır | çağdaş, güncel | contemporary | |
معاون muʻâvin * | muavin | yardımcı | helper | |
معجزه muʻcize * | mucize | tansık ** | miracle | واژه جایگزین تقریباً هرگز به کار نمیرود. |
مغذی mugaddii | mugaddi | besleyici | nourisher | |
مغالطه mugalata | mugalata | yanıltmaca | deceptive statement | |
مغنی، مغنیه muganni, muganniye | muganni,muganniye | şarkıcı | singer | |
مغایرة mugayeret | mugayeret | aykırılık | irregularity | |
مغایر mugayir | mugayir | aykırı | irregular | The old word has only remained as a legal term meaning adverse. |
mugber | muğber | küskün, gücenmiş, dargın | the state of one not talking to another | |
muglak * | muğlak | çapraşık | ambiguous | |
مخابره muhabere | muhabere | iletişim, iletişme | communication | |
مهاجرة muhaceret | muhaceret | göç | emigration | |
مهاجم muhacim | muhacim | saldıran, saldırıcı | attacker, offender | |
مهاجر muhacir | muhacir | göçmen | immigrant | |
محدب muhaddep | muhaddep | dış bükey | convex | |
محافظة muhafaza * | muhafaza | koruma | conservation | |
muhafazakar * | muhafazakar | tutucu | conservative | |
محافظ muhafız | muhafız | koruyucu | protector | |
محاکمه muhakeme * | muhakeme | yargılama, uslamlama | judgment, argumentation | |
مدة muddat * | müddet | süre | duration | |
محقق muhakkak* | muhakkak | kesin(likle) | certain(ly) | |
محقق muhakkik | muhakkik | soruşturmacı | investigator | |
محال muhal | muhal | olanaksız | impossible | |
مخالفة muhallaffat * | muhalefet | karşıtlık | opposition | واژهٔ عربی در زمینهٔ سیاست همچنان کاربرد دارد. |
مخمن muhammen | muhammen | oranlanan, ön görülen | pre-determined | |
مخمس muhammes | muhammes | beşgen | pentagon | |
muhammin | muhammin | ön gören | one that pre-determines | |
محاربه muhârebe, حرب harb | muharebe, harp | savaş | war | |
محارب muharip | muharip | savaşçı | warrior | |
محرر muharrer | muharrer | yazılı, yazılmış | written | |
محرک muharrik | muharrik | kışkırtıcı, ayartıcı | provoker | |
muharriş | muharriş | tırmalayan, irkilten | aggravator | |
muhassamat | muhasamat | çarpışma | collusion | |
محاصره muhasara | muhasara | kuşatma | siege | |
محاسبه muhasebe * | muhasebe | saymanlık | accounting, bookkeeping | |
محاسبجی muhasebeci * | muhasebeci | sayman | accountant, bookkeeper | |
muhassır | muhasır | kuşatan | one that envelops | |
muhassala | muhassala | bileşke | resultant | |
muhassas | muhassas | ayrılmış | reserved | |
muhat | muhat | kuşatılmış | one that's enveloped, sieged | |
muhavvil | muhavvil | dönüştüren | converter | |
muhavvile | muhavvile | dönüştürücü | transformer | |
محتمل muhtemel | muhtemel | olası | possible | |
محتویات muhteviyyât | muhteviyat | içindekiler | ingredients | |
مقدس mukaddes | mukaddes | kutsal | sacred | |
منتظم muntazam * | muntazam | düzgün, düzenli | tidy | |
مربع murabbaʻ | murabba | kare | square | واژهٔ kare خود یک واژهٔ فرانسوی (carré) است. |
murafaa | murafaa | duruşma | court hearing | |
معتدل muʻtedil | mutedil | ılım(lı) | moderate(ly) | |
موفقیت muvaffakıyyet | muvaffakiyet | başarı | success | |
مبالغه mübalâga | mübalağa | abartma | exaggeration | |
مجادله mücâdele * | mücadele | çaba, uğraş | endeavor | |
مجرد mücerrit | mücerrit | soyut | abstract | |
مدافعه müdâfaʻa | müdafaa | koruma | sustain, protect, defend | |
مداخله müdâhale * | müdahale | karışma | intervention | |
مدت müddet * | müddet | süre | duration | |
مدرکه mudrike | müdrike | anlık | intellect (in psychology) | |
mudrir | müdrir | idrar söktürücü | diuretic | |
muebbet * | müebbet | yaşam boyu, sonsuz | lifelong, forever | In today's Turkish, the Arabic word is exclusively used in the meaning of lifelong prisonment |
mueccel | müeccel | ertelenmiş | delayed | |
مؤدب mueddep | müeddep | uslu | well behaved, demure | |
مؤلفات muelleffat | müellefat | (yazılı) yapıt | (written) piece | |
مؤلف، محرِّر muellif, muharrir | müellif, muharrir | yazar | writer | |
مؤمن muemmen | müemmen | sağlanmış | secured | |
مؤنث muennes | müennes | dişil | feminine | |
مؤسسه mu'essese | müessese | kurum | foundation | |
muessif | müessif | üzücü | saddenning | |
مؤثر muessir | müessir | dokunaklı | touching | |
مؤسس muessis | müessis | kurucu | founder | |
mueyyide | müeyyide | yaptırım | sanction | |
مفکره mufekkrireh | müfekkire | düşünce gücü | thought capacity | |
muferrih | müferrih | iç açıcı | relaxing, refreshing | |
مفرد mufrett | müfret | tekil | singular | |
مفلس muflis | müflis | batkın | one that's gone bankrupt | |
مهم mühim * | mühim | önemli | important | |
مؤمن mü'min | mümin | inanan, inançlı | believer | |
مناسبت münâsebet * | münasebet | ilişki | relation | |
مراجعت mürâcaʻat | müracaat | başvuru | application | |
مرکب mürekkeb | mürekkep | birleşmiş, birleşik | composed of | واژهٔ mürekkep هنوز بهمعنی جوهر استفاده میشود. |
مرتب murrettip | mürettip | dizgici | type setter | |
مسابقه müsâbaka | müsabaka | karşılaşma | match, competition | |
مسامحه müsâmaha | müsamaha | hoşgörü | tolerance | |
مساوی musavi | müsavi | eşit | equal | |
مستهجن müstehcen * | müstehcen | uygunsuz | inappropriate, obscene | |
مستملک mustamlak | müstemleke | sömürge | colony (exploitee) | |
مسوده müsvedde * | müsvedde | taslak | draft | |
مشابه، مماثل muşabbih, mumassil | müşabih, mümasil | benzer | similar | |
مشبهات muşşabbahat | müşabehet | benzerlik | similarity | |
مشخص müşahhas | müşahhas | somut | concrete (in concept) (opposite of abstract) | |
مشکل müşkül | müşkül | çetin ** | difficult | |
muşkul-pesend | müşkülpesent | titiz | fussy | |
مشرک muşrik | müşrik | çoktanrıcı | polytheist | |
مشتق müştak | müştak | türev | derivative | |
muştehi | müştehi | istekli | willing (person) | |
مشتکی muşteki | müşteki | yakınan, sızlanan | one who complains, whiner | |
مشتملات muştemilat | müştemilat | eklenti | attachment, appandage | |
مشترک muşterek * | müşterek | ortak | partner | |
muştereken | müştereken | ortaklaşa | jointly | |
مشتری muşteri * | müşteri | alıcı, alımcı | customer | |
mut'a | müt'a | geçici kazanç | temporary earning | |
مطالعه mütâlâʻa | mütalâa | düşünce | thought | |
متارکه mütâreke | mütareke | antlaşma | armistice | |
متعدد muteaddit | müteaddit | birçok | a lot, many | |
متفن muteaffin | müteaffin | kokuşuk | malodorous | |
متعهد muteahhid * | müteahhit | üstenci | contractor | |
muteahhidlik | müteahhitlik | üstencilik | contractor (as a profession) | |
muteakiben | müteakiben | arkadan | following | |
متعاقب muteakib | müteakip | sonra, ardından | after, thereafter | |
متعالیه mutealiye | mütealiye | deneyüstücülük | transcendentalism | |
متعلق muteallik | müteallik | ilişkin, ilgili | related (to) | |
متعمم muteammim | müteammim | yaygınlaşmış, genelleşmiş | something that has widespread | |
متعارفه mutearife | mütearife | belit ** | axiom | واژه فرانسوی aksiyom رایجتر است. |
متبقی mutebaki | mütebaki | kalan | remaining | |
mutebasbıs | mütebasbıs | yaltakçı | slimy | |
متبدل mutebeddil | mütebeddil | değişen, kararsız | one that changes, undecided | |
متبسم mutebessim | mütebessim | gülümseyen, güleç | one that smiles | |
متجنس mutecanis | mütecanis | bağdaşık | homogenous | |
mutecasir | mütecasir | yeltenen | one who dares | |
متجاوز mutecaviz | mütecaviz | saldırgan | attacker | |
متدین mutedeyyin | mütedeyyin | dindar | religious | |
متأثر muteessir | müteessir | üzüntülü | sad (person) | |
متفکر mutefekkir | mütefekkir | düşünür | thinker, intellectual | |
متفرق müteferrik | müteferrik | dağınık | untidy | |
متحمل mutehammil | mütehammil | dayanıklı | durable | |
متحرک muteharrik | müteharrik | devingen, oynar | mobile | |
متخصص mütehassıs | mütehassıs | uzman | expert | |
متشبث muteşşebbis | müteşebbis | girişimci | entrepreneur | |
متواضع mütevâzî * | mütevazi | alçakgönüllü | humble | |
متوفی muteveffa | müteveffa | ölü, ölmüş | dead | |
متفق muttefik * | müttefik | bağlaşık ** | ally | |
مزایده muzayyadeh | müzayede | açık arttırma | auction | |
مزمن müzmin | müzmin | süreğen | chronic | واژه جایگزین به ندرت به کار میرود. |
نادر، اندر nadir *, ender * | nadir, ender | seyrek | rare(ly) | |
نغمه nağme | nağme | ezgi | melody | |
nafile * | nafile | boşuna | futile | |
نصیحت nasîhat * | nasihat | öğüt | advice, counsel | |
نظیر nâzır | nazır | bakan | minister | |
نفس nefes * | nefes | soluk | breath | |
نسیج nesiç | nesiç | doku | tissue | |
نسل nesl * | nesil | kuşak | generation | |
نتیجه netîce * | netice | sonuç | result | |
نزیف nezif | nezif | kanama | hemorrhage | |
نصف nısf | nısıf | yarı(m) | half | |
نهایت nihâyet * | nihayet | son(unda) | final(ly) | |
نکاحدر ترکی نوین nikâh * | nikâh | düğün | wedding | واژهٔ nikâh برای مراسم ازدواج استفاده میشود، درحالیکه düğün بهمعنی مهمانی عروسی بهکار میرود. |
نسبت nisbet * | nispet | oran | ratio | |
نطق nutk * | nutuk | söylev | speech | |
رغما ragmen * | rağmen | karşın | despite, in spite of | |
رفاه rafāh * | refah | gönenç | prosperity | |
رأی re'y | rey | oy | vote | |
رئیس re'îs | reis | başkan | president | |
روح ruh * | ruh | tin ** | spirit | واژهٔ ترکی تقریباً هرگز استفاده نمیشود مگر در متنهای فیلسوفانه. |
رطوبه rutûbet * | rutubet | yaşlık, ıslaklık | moisture | |
رؤیا rü'ya * | rüya | düş | dream | |
سادهّ، سائد sade, sa'aid * | sade | yalın | plain | واژهٔ ترکی بهندرت استفاده میشود. |
صفحة safha * | safha | evre, aşama | stage, phase | |
صفراء safra * | safra | öd | bile | |
ساحل sahil * | sahil | kıyı | coast | |
صاحب sahip * | sahip | iye ** | owner | واژهٔ ترکی بهندرت استفاده میشود؛ بههرروی معمولاً در متن دستور زبان و هنگام توصیف پسوند مالکیت بهکار میرود. |
sahte * | sahte | düzmece | fake | |
samimî * | samimi | içten | sincere | واژهٔ ترکی دقیقاً معنی "از درون" میدهد. |
سطح sath | satıh | yüzey | surface | |
سیاره sayyâre | seyyare | araba, taşıt | car | Interestingly,"araba" is the outdated expression for "car" in Arabic. The current word in Arabic for car is "Seyyara" but in Turkish seyyar, means "transportable" or given to travel. |
سبب sebeb * | sebep | neden | reason | |
سفاره safarat | sefaret | büyükelçilik | embassy | |
سلامت selâmet | selamet | esenlik | health, soundness | |
سما semâ | sema | gök | sky | |
سنه sene * | sene | yıl | year | |
seviye * | seviye | düzey | level | |
صحت sıhhat | sıhhat | sağlık | health | |
سحر sihr * | sihir | büyü | magic | |
صحبت sohbet * | sohbet | söyleşi | chat | این واژه در زمینهٔ متفاوتی استفاده میشود. |
سؤال su'âl | sual | soru | question | |
صلح sulh | sulh | barış | peace | |
صنع sunî | suni | yapay | artificial | واژهٔ ترکی از yapmak ریشه گرفتهاست بهمعنی انجام دادن. |
سکوت sükût | sükût | sessizlik | silence | واژهٔ ترکی بهمعنی "بیصدایی" است. |
sürʻat * | sürat | hız | velocity, speed | In physics, the old word word is used for speed (scalar) and the new word is used for velocity (vectoral). The new word is actually a loanword from Persian خیز (khiz), meaning "move!" |
شاهد şâhid * | şahit | tanık | witness | واژهٔ ترکی از فعل tanımak بهمعنی شناختن ریشه گرفتهاست. |
شاعر şair * | şair | ozan | poet | |
شرق şark | şark | doğu | east | واژهٔ ترکی از فعل doğmak بهمعنی زادهشده گرفته شدهاست. |
شرط şart * | şart | koşul | condition | |
şatafat(lı) | şatafat(lı) | gösteriş(li) | spectacular (noun and adjective) | |
شمال şimâl | şimal | kuzey | north | |
şuʻûr * | şuur | bilinç | conscience | واژه ترکی از فعل bilmek گرفته شده است که به معنی دانستن است. |
şübheli * | şüpheli | sanık | suspect; someone charged with an offense | |
تعلق taalluk | taalluk | ilinti | connection, relation | |
طبقه tabaqqa * | tabaka | katman | layer | |
طبیعت ṭabîʻat * | tabiat | doğa | nature | واژهٔ ترکی از ریشهٔ doğmak بهمعنی زادهشده آمدهاست. |
طبیعی ṭabîʻî * | tabii | doğal | natural | واژهٔ عربی بیشتر معنی البته و مشخصاً میدهد، درحالیکه واژهٔ جایگزینشده چنین معنایی ندارد. |
تعبیر، افاده taʻbîr, ifâde* | tabir, ifade | deyiş** | narration | |
ṭâbiyet* | tâbiyet | uyruk** | nationality | |
تحلیل tahlil * | tahlil | inceleme | (laboratory) test (as in medicine) | |
تخمین tahmin * | tahmin | kestirim ** | guess, prediction | |
تعقیب taʻkib* | takip | izlem ** | follow-up | واژهٔ ترکی از izlemek ریشه گرفتهاست بهمعنی مراقب بودن یا پاییدن. |
طلب ṭaleb * | talep | istek | request, demand, wish | |
طلبه ṭalebe | talebe | öğrenci | student (plural of طالب ṭâlib, "seeker" [of knowledge]) | |
تعمیر taʻmîr *, تعدیلات taʻdîlât * | tamir, tadilat | onarım | repair, renovation | |
طرف taraf * | taraf | yan | side | |
taraftar * | taraftar | yandaş | supporter, proponent | در حالی که واژه ترکی بسیار پرکاربرد است، واژه عربی تنها برای هوادار تیمهای ورزشی به کار میرود. |
تاریخ tarih * | tarih | günay ** | date (in time) | واژه ترکی گون آی به معنی روز و ماه است و واژه تاریخ هنوز بکار میرود. |
تسلط tasallut | tasallut | sarkıntılık | (sexual) harassment | |
تصور tasavvur | tasavvur | canlandırma, tasarı | imagine | |
تصدیق tasdîk * | tasdik | onay | approve | |
تصحیح tashîh | tashih | düzeltme | correction | |
تصویر tasvîr * | tasvir | betimleme | description | |
طیاره tayyâre | tayyare | uçak | airplane | |
توصیه tavsiye * | tavsiye | salık | advice | |
تعادل teʻâdül | teadül | denklik | equivalence | |
تعامل teʻâmül | teamül | tepkime, davranış | reaction, behavior | |
تبسم tebessüm | tebessüm | gülümseme | smile | |
تبدیل tebdîl | tebdil | değişiklik | change | |
تبریک tebrîk * | tebrik | kutlama | congratulate | واژه تازه همچنین به معنی مراسم و جشن نیز به کار میرود. |
تجلی tecellî | tecelli | belirme | emerge, appear | |
تجسم tecessüm | tecessüm | görünme | appearance, manifestation | |
تجربة tecrübe * | tecrübe | deneyim | experience | |
تجهیزات techîzât * | teçhizat | donanım | equipment | |
تداوی tedavi * | tedavi | sağaltım ** | therapy | |
تدبیر tedbîr * | tedbir | önlem | precaution | |
تأثر te'essür | teessür | üzüntü | agony | |
teferruat | teferruat | ayrıntı | detail | |
تکامل tekâmül | tekamül | evrim, başkalaşım | maturation, metamorphosis, evolution | |
تقاعد tekaʻüd | tekaüt | emeklilik | retirement | |
تکفل tekeffül | tekeffül | yükümlenme | standing surety | |
تکلیف teklîf * | teklif | öneri | proposal | |
تکرار tekrar * | tekrar | yine | again | |
تلاش telâş * | telaş | tasa, kaygı | worry | |
تناسب tenâsüb | tenasüp | uyum | congruity | |
تنبیه tenbîh * | tembih | uyarı | warning | |
tercîh etmek * | tercih etmek | yeğlemek | to prefer | |
ترجمه tercüme * | tercüme | çeviri | translation | |
تردد terreddut * | tereddüt | duraksama | hesitancy | |
ترتیب tertip * | tertip | düzen | order, tidiness | |
تأثیر tesir * | tesir | etki | effect | |
تسلی teselli * | teselli | avunma | console | |
تشخیص teşhis * | teşhis | tanı | diagnosis | واژه تانی از فعل تانیماک به معنی شناختن گرفته شده است. |
تشکیل teshkil | teşkil etmek | oluşturmak | to constitute | |
تشرین اول teşrîn-i evvel | ekim | October | ||
تشرین ثانی teşrîn-i sânî | kasım | November | ||
تشویق teşvik * | teşvik | özendirme, kışkırtma | (providing) incentive, provocation | |
usûl * | usul | yöntem | method | |
عنصر unsur * | unsur | öğe | constituent, element | |
عنوان unvan * | ünvan | san | (professional) title | |
اسلوب uslup * | üslup | biçem ** | style | |
وعد vaʻd * | vaat | söz | promise (noun) | |
واقعه vakʻâ * | vaka | olay | event | |
وقور vakûr | vakur | ağır başlı | dignified | واژهٔ ترکی جایگزینشده دقیقاً بهمعنی "سرسنگین" است.. |
وصف vasf * | vasıf | nitelik | feature, quality | |
واسطه vasıta | vasıta | araç | vehicle | |
وسیع vâsi | vâsi | engin | vast | |
وطن vatan * | vatan | yurt | homeland | |
vatandaş * | vatandaş | yurttaş ** | citizen | واژه ترکی در بیشتر از سی سال پیش، بیشتر به کار میرفت. |
vaz geçmek * | vazgeçmek | caymak ** | to change one's mind; to give up (on something/someone) | Here, vaz is the Persian loan word, and geçmek is a Turkish auxiliary verb. |
وظیفه vazîfe * | vazife | görev | task, mission | |
و ve * | ve | ile | and | Although the Turkish word is also very common, it cannot always replace the Arabic word. For example, in a sentence like, I came and I ate, the Turkish word ile cannot be used in this context. |
وهم vehm | vehim | kuruntu | apprehension, fancy | |
ولایة vilâyet* | vilayet | il | province | |
تفسیر tefsîr * | tefsir | yorum | interpretation, analysis, comment | |
ضبط dzabt * | zabıt | tutanak | minute of proceeding, trial | |
ضمیر zamîr * | zamir | adıl ** | pronoun | |
زاویه zaviye | zaviye | açı | angle |
وامواژههای فارسی
[ویرایش]*واژههای تازه به فراوانیِ واژههای قدیمی استفاده نمیشوند.
ترکی عثمانی | تلفظ نوینِ واژه در ترکی عثمانی | مترادف در ترکی نوین | معنی در انگلیسی | توضیح |
---|---|---|---|---|
برابر | beraber | birlikte* | together | |
بوسه | buse | öpücük | kiss | |
جنگ | cenk | savaş | war | |
چابک | çabuk | ivedi * | quick(ly) | واژهٔ ترکی از ivmek ریشه گرفتهاست بهمعنی شتافتن و عجله کردن. |
چاره | çare | çözüm | solution | |
چهره | çehre | yüz | face | |
چنبر | çember | yuvarlak | circle | |
چشید | çeşit | tür | kind, variety | Çeşit همچنان پرکاربرد است. |
چهاریک | çeyrek | dörtte bir | quarter | هر دو معنیِ یکی از چهار میدهند. |
درد | dert | ağrı | pain | Dert تغییر معنی داده و اکنون بهمعنی مشکل استفاده میشود. |
دیگر | diğer | öbür, öteki | other | |
دشمن | düşman | yağı * | enemy | جایگزین ترکی تقریباً هرگز استفاده نمیشود. |
اندیشه | endişe | kaygı | worry (noun) | |
گزیده | güzide | seçkin | élite | برای دیدن ریشه seçkin به آغاز همین نوشتار بنگرید. "" |
خسته | hasta | sayrı* | patient, sick | جایگزین ترکی تقریباً هرگز استفاده نمیشود. |
همیشه | hemîşe | her zaman | always | واژه فارسی تقریباً دیگر استفاده نمیشود؛ ولی "هر زمان" نیز فارسی است. |
هنوز | henüz[۲] | daha | yet | هر دو واژه همچنان استفاده میشوند. |
زیرک | kurnaz | açıkgözlü | cunning | واژهٔ ترکی بهمعنی چشمباز است. هر دو واژه استفاده میشود. |
مهتاب | mehtap | ay ışığı | moonlight | |
پاپوش | pabuç | ayakkabı | shoe | هر دو معنی پاپوش میدهند. |
سرخوش | sarhoş | esrik * | drunk | واژه ترکی از es به معنی ضربه ریشه گرفته است و معنی سرمستی و سرخوشی نمیدهد. واژه ترکی دیگر به کار نمیرود. |
سر | ser | baş | head | |
سربست (مجاز) | serbest | erkin * | free, footloose | واژهٔ ترکی تقریباً هرگز استفاده نمیشود. |
سرسری | serseri | başıboş | bum, runabout | واژه ترکی به ندرت استفاده میشود. |
سیاه | siyah | kara | black | هر دو واژه در موقعیتهای گوناگونی مورد کاربرد قرار میگیرد. |
پاییز | sonbahar | güz* | fall (season) | واژه سون بهار در ترکی به معنی پایان بهار است و برای پاییز بکار میرود. برای بهار ایلکبهار به کار میرود که به معنی بهار نخستین است که معمولاً تنها بهار گفته میشود. |
شهر | şehir | kent | city | واژه کنت از زبان سغدی آمده است. زبان سغدی زبانی ایرانیتبار بود که دیگر وجود ندارد. |
تازه | taze | yeni | new | تازه و یئنی در موقعیتهای گوناگونی به کار میروند. تازه به معنی تازه و یئنی به معنی نو به کار میرود. |
تنبل | tembel | haylaz | lazy | |
ویران | viran[۳] | yıkık | ruin | |
یاور | yaver[۴] | yardımcı | helper | واژه فارسی به ندرت استفاده میشود گرچه بخش نخست واژه ترکی یعنی «یار»، نیز فارسی است.[۵] |
یک نسک (یکنواخت) | yeknesak | tekdüze | monotonous | |
یکپاره | yekpare | bütün | whole | |
زهر | zehir[۶] | ağı * | poison, toxin | جایگزین ترکی به ندرت استفاده میشود. |
سنگین | zengin | varsıl *, varlıklı | rich | واژه ترکی به ندرت استفاده میشود. |
زور | zor[۷] | çetin * | difficult | هردو استفاده میشوند، ولی çetin بهمعنی بسیار سخت است. |
وامواژههای فرانسوی
[ویرایش]بیشترِ وامواژههای فرانسوی هنوز بهگستردگی در ترکی استفاده میشوند.
* واژههایی که هنوز در کنار همتایان ترکی خود مورد استفاده هستند.
وامواژه | مترادف ترکی | معنی در انگلیسی | تلفظ اصلی فرانسوی |
---|---|---|---|
ajanda * | andaç | agenda | agenda |
akselerasyon | ivme | acceleration | accélération |
aksesuar * | süs | accessory (decorative) | accessoire |
aktif * | etkin | active | actif |
alternatif * | seçenek | alternative (noun) | alternatif |
analiz * | çözümleme | analysis | analyse |
asimilasyon, anabolizma * | özümleme | assimilation, anabolism | assimilation, anabolisme |
astronomi * | gökbilim | astronomy | astronomie |
avantaj * | üstünlük | advantage | avantage |
done | veri | data | donnée |
detay * | ayrıntı | detail | détail |
direkt * | doğrudan | directly | direct |
dikte * | yazdırım | dictation | dictée |
doktrin | öğreti | doctrine | doctrine |
doküman * | belge | document | document |
domestik * | evcil | domestic | domestique |
dominant | baskın | dominant | dominant |
egzersiz * | alıştırma | exercise | exercice |
endemik * | salgın | endemic | endémique |
enerji * | erke | energy | énergie |
enflamasyon * | yangı | inflammation | inflammation |
enformatik | bilişim | information technology | informatique |
enteresan * | ilginç | interesting | intéressant |
eritrosit | alyuvar | red blood cell | érythrocyte |
eksper * | bilirkişi | expert | expert |
faks * | belgeç, belgegeçer | fax | fax |
faktör * | etken | factor | facteur |
fenomen * | olgu | phenomenon | phénomène |
filoloji * | dilbilim | philology | philologie |
filtre * | süzgeç | filter | filtre |
fizyoloji * | işlevbilim | physiology | physiologie |
fonksiyon * | işlev | function | fonction |
fotokopi * | tıpkıbasım | photocopy | photocopie |
garanti * | güvence | insurance, assurance | garantie |
global * | küresel | global | global |
gramer | dil bilgisi | grammar | grammaire |
grup * | öbek | group | groupe |
halüsinasyon * | sanrı | hallucination | hallucination |
histoloji | doku bilimi | histology | histologie |
homojen * | bağdaşık | homogenous | homogène |
illüzyon * | yanılsama | illusion | illusion |
istatistik * | sayımlama | statistics | statistiques |
izolasyon * | yalıtım | isolation | isolation |
kalite * | nitelik | quality | qualité |
kampüs * | yerleşke | campus | campus |
kapasite * | sığa, kapsam | capacity | capacité |
karakter * | kişilik | character, personality | caractère |
kategori * | ulam | category | catégorie |
kompleks * | karmaşık | complex | complexe |
komünikasyon | iletişim | communication | communication |
konsantrasyon * | derişim | concentration | concentration |
konsolidasyon * | süreletme | consolidation (economics) | consolidation |
kontrol * | denetim | control | contrôle |
korelasyon | bağıntı | correlation | corrélation |
kramp * | kasınç | (muscle) cramp | crampe |
kriter * | ölçüt | criteria | critères |
kronik * | süreğen | chronic(ally) | chronique |
kuaför * | güzellik salonu/berber | beauty/hair salon, barber | coiffeur |
lenf * | ak kan | lymph | lymphe |
liste * | dizelge | list | liste |
lokosit | akyuvar | white blood cell | leucocyte |
medya * | basın-yayın | media | média |
mekanizma * | düzenek | mechanism | mécanisme |
meridyen * | boylam | longitude | méridien |
mesaj, posta * | ileti | message | message |
metamorfoz * | başkalaşım | metamorphosis | métamorphose |
metot * | yöntem | method | méthode |
monoton * | tekdüze | monotonous | monotone |
mobilya * | ? | furniture | mobilier |
moral * | özgüç | moral | morale |
mutasyon * | değişinim | mutation | mutation |
normal * | olağan | normal | normal |
objektif * | nesnel | objective | objectif |
organizasyon * | düzenleme | organization | organisation |
orijinal * | özgün | original | original |
otorite * | yetke | authority | autorité |
over | yumurtalık | ovary | ovaire |
paradoks * | çelişki | paradox | paradoxe |
paralel * | enlem | latitude | parallèle |
parazit * | asalak | parasite | parasite |
pasif * | edilgen | passive | passif |
performans * | başarım | performance | performance |
plaj * | kumsal | beach | plage |
plato * | yayla | plateau | plateau |
popüler, favori * | gözde | popular, favorite | populaire, favori |
prensip * | ilke | principal | principe |
prezentasyon | sunum | presentation | présentation |
primer | birincil | primary | primaire |
problem * | sorun | problem | problème |
prodüktör | yapımcı | producer | producteur |
program * | izlence | program | programme |
proje * | tasarı | project | projet |
prosedür * | işlem, işleyiş | procedure | procédure |
proses | süreç | process | procès |
provokasyon | kışkırtma | provocation | provocation |
radyoaktif * | ışın etkin | radioactive | radioactif |
randıman * | verim | efficiency | rendement |
rapor * | yazanak | report | rapport |
rejisör | yönetmen | director | régisseur |
resesif | çekinik | recessive | récessif |
restoran * | aşevi | restaurant | restaurant |
rezistans | direnç | resistance | résistance |
sekunder, sekonder | ikincil | secondary | secondaire |
sekreter * | yazman | secretary | secrétaire |
sembol * | simge | symbol | symbole |
semptom * | belirti | symptom | symptôme |
sendrom * | belirti | syndrome | syndrome |
sentez * | bireşim | synthesis | synthèse |
sistem * | dizge | system | système |
simülasyon * | öğrence | simulation | simulation |
solüsyon | çözelti | solution | solution |
spesifik | özellikli | specific | spécifique |
spesiyal | özel | special | spécial |
standart * | ölçün | standard | standard |
statik * | duruk | static | statique |
statü * | durum | status | statut |
subjektif * | öznel | subjective | subjectif |
teori * | kuram | theory | théorie |
tretuvar | kaldırım | pavement / sidewalk | trottoir |
tümör * | ur | tumor | tumeur |
versiyon * | sürüm | version | version |
viraj * | dönemeç | turn (as in traffic) | virage |
ultrason * | yansılanım (the act of echoing) | ultrasound | ultrason |
وامواژههای دیگر زبانها
[ویرایش]* واژههایی که هنوز کنار همتایان ترکی خود به کار میروند.
وام واژه | مترادف ترکی | معنی در انگلیسی | زبان اصلی | تلفظ اصلی | توضیح |
---|---|---|---|---|---|
akut | iveğen | acute(ly) | آلمانی | akut | |
angarya * | yüklenti | drudgery, forced labor | یونانی | αγγαρεία | واژه ترکی همچنان استفاده نشده است. |
endoskopi * | iç görüm ("inside seeing") | endoscopy | انگلیسی | واژه ترکی کمتر رایج است. | |
fetüs * | dölüt | fetus | لاتین | Fetvs | واژه ترکی گهگاه استفاده میشود. |
genetik * | kalıtım (bilimi) ("the science of heredity") | genetics | آلمانی | Genetik | هر دو واژه ترکی و وام واژه استفاده میشوند. |
hegemonya * | boyunduruk | hegemony | یونانی | ηγεμονία | واژه ترکی بیشتر استفاده میشود. |
İnternet * | Genel Ağ | Internet | انگلیسی | واژه ترکی هنوز استفاده نشده است. | |
konsonant | ünsüz | consonant | آلمانی[۸] | Konsonant | وام واژه امروزه دیگر رایج نیست. |
kundura * | ayakkabı | shoe | ایتالیایی | condura | واژه ترکی بیشتر رایج است. |
otoban * | otoyol | highway | آلمانی | Autobahn | |
Smoothie | Karsanbaç[۹] | smoothie | انگلیسی | ||
vokal | ünlü | vowel | آلمانی[۱۰] | Vokal | وام واژه امروزه رایج نیست. |
منابع
[ویرایش]- ↑ "Türkçe Sözlük (2005)'teki Sözlerin Kökenlerine Ait Sayısal Döküm (Numerical list on the origin of words in Türkçe Sözlük (2005))". Turkish Language Association. 2005. Archived from the original on 1 March 2007. Retrieved 2007-03-21.(ترکی)
- ↑ "henüz". Nişanyan Sözlük (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ "Viran Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ "Yaver Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ "Yardım Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ "Zehir Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ "Zor Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ TDK Online Dictionary - konsonant بایگانیشده در ۲۲ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
- ↑ "TDK'dan Yeni Kelimeler: Yer Yağı, Karsanbaç, Hız Kovanı". bianet.org (به ترکی استانبولی). Retrieved 2024-04-04.
- ↑ TDK Online Dictionary - vokal بایگانیشده در ۲۲ اوت ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine