ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه ابزارها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

ویکی‌پروژهٔ ابزارها برای ایجاد، نگهداری و ارزیابی ابزارهای اضافی که برای استفاده همهٔ کاربران ویکی‌پدیای فارسی ایجاد می‌شوند تلاش می‌کند. اعضای این ویکی‌پروژه عموماً کاربرانی هستند که ابزارها را می‌سازند یا عیب‌یابی می‌کنند.

واژهٔ ابزار در این‌جا به مفهوم ابزارهای اضافی است که از طریق ویژه:ترجیحات قابل فعال‌سازی هستند. این ابزارها اصولاً مبتنی بر جاوااسکریپت هستند اگر چه در برخی موارد از سی‌اس‌اس هم در آن‌ها استفاده می‌شود. هدف این ابزارها آن است که کارهای پیچیده‌تر را در ویکی بتوان با صرف زمان کمتری انجام داد، یا ویژگی‌های جدیدی به ویکی اضافه کرد.

از آن‌جا که این ابزارها جزئی از خود نرم‌افزار ویکی (مدیاویکی) نیستند، در نتیجه روند تولید و نگهداری آن‌ها به خوبی خود نرم‌افزار ویکی نیست. برخلاف نرم‌افزار ویکی که ده‌ها برنامه‌نویس در توسعه و نگهداری آن نقش دارند، بیشتر ابزارها توسط تعداد محدودی کاربر ویکی‌پدیا (گاهی فقط یک نفر) ایجاد و نگهداری می‌شوند. به همین خاطر، این ابزارها عموماً محدودیت‌هایی دارند و خالی از ایراد نیستند.

هر کاربری می‌تواند هر ابزاری را برای استفاده خودش از طریق جاوااسکریپت شخصی خودش نصب و استفاده کند. ویکی‌پروژه ابزارها وظیفه‌ای در خصوص ارزیابی و نگهداری آن ابزارها ندارد.

از نظر فنی، تنها کاربرانی که دسترسی مدیریت دارند می‌توانند ابزارها را عمومی کنند و ایرادهای ابزارهای عمومی را رفع کنند. با این حال، همه کاربران می‌توانند ابزار بسازند و درخواست عمومی شدن آن را بدهند. در این ویکی‌پروژه، مناسب بودن آن ابزار برای قرار گرفتن در دسترس عموم ارزیابی می‌شود. بعد از اضافه شدن به ابزارهای عمومی، کاربران می‌توانند عیب‌های ابزارها را در قهوه‌خانهٔ فنی گزارش کنند؛ اعضای ویکی‌پروژهٔ ابزارها در جهت رفع ایرادها و نگهداری کد ابزارها عمومی تلاش می‌کنند.

هر ابزار قبل از عمومی شدن باید تمام معیارهای زیر را دارا باشد:

1. ابزار باید به تنهایی و بدون نیاز به تنظیمات اضافی کار کند. ابزار می‌تواند قابل شخصی‌سازی باشد (از طریق جاوااسکریپت شخصی هر کاربر) اما باید بدون شخصی‌سازی هم کار کند.
2. ابزار باید با تمام مرورگرهای رایج سازگار باشد به این معنی که در هیچ‌کدام از آن‌ها پیغام خطا تولید نکند. (منظور از مرورگرهای رایج، اینترنت اکسپلورر، گوگل کروم، فایرفاکس موزیلا، سافاری و اپرا است).
3. ابزار ترجیحاً باید در تمام مرورگرهای رایج کار کند به این معنی که عملکرد آن در تمام مرورگرها یکسان باشد. (اگر جز این است، عدم سازگاری ابزار با مرورگرها باید مشخصاً ذکر شود)
4. ابزار نباید کار تکراری کند (کار ابزار دیگری را تکرار کند) مگر آن که توجیه خوبی داشته باشد.
5. ابزارهایی که نیازمند سطح دسترسی خاصی (مثلاً مدیریت) هستند، باید به نحوی علامت‌گذاری شوند که نیاز به دسترسی مشخص باشد، و در مواردی که کاربر دسترسی لازم را ندارد ابزار باید بدون ایجاد خطا یا اشکال متوقف شود.
6. ابزارهایی که برای اجرا شدن نیاز به پوستهٔ خاصی دارند باید به نحوی علامت‌گذاری شوند که این نیاز مشخص باشد.
7. ابزار باید مستقل از ترجیحات دیگر کاربر کار کند، یا اگر کارکرد ابزار مستلزم آن است که کاربر ویژگی خاصی را در ترجیحات نرم‌افزار فعال کند، این مساله باید به روشنی ذکر شود.

   تبصره: ابزارهایی که به ویرایش کمک می‌کنند باید صرف نظر از این که کاربر ویژگی نوارابزار ویرایش پیشرفته را در ترجیحات خود فعال کرده یا نه، کار کنند.

8. ابزار باید تماماً به فارسی ترجمه شده باشد.

برای افزوده شدن ابزاری به فهرست ابزارها عمومی، کاربر ابتدا باید ابزار را در جاوااسکریپت شخصی خودش نصب کند و به کار بگیرد و پس از اطمینان از این که ابزار با ویکی‌پدیای فارسی و سیاست‌ها و رهنمودهای آن سازگار است، درخواستی در صفحهٔ بحث این ویکی‌پروژه بنویسد.

درخواست توسط اعضای ویکی‌پروژه بررسی می‌شود. ممکن است اعضای ویکی‌پروژه تغییراتی را قبل از عمومی کردن ابزار لازم بدانند.

بعد از نصب ابزار، اعضای ویکی‌پروژه برای نگهداری و عیب‌یابی ابزار تلاش می‌کنند اما کاربر اصلی نیز می‌تواند درخواست تغییر در ابزار (برای بهبود آن یا رفع ایرادهای آن) را در قهوه‌خانهٔ فنی ارائه کند.

افزونهٔ ابزارهای مدیاویکی این امکان را می‌دهد که برخی ابزارها به طور پیش‌فرض برای همهٔ کاربران یا گروهی مشخص از کاربران (مثلا مدیران، یا کاربران تائیدشده، یا کاربران دارای دسترسی گشت، یا...) فعال باشد. این کار با اضافه کردن پارامتر default در تعریف ابزار انجام می‌شود.

در بیشتر ویکی‌پدیاهای بزرگ (شامل انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، ژاپنی و هلندی) یا هیچ ابزاری به طور پیش‌فرض فعال نیست یا تنها یکی دو ابزار (از بین ده‌ها ابزار عمومی) به طور پیش‌فرض فعال هستند.

در ویکی‌پدیای فارسی نیز تعداد ابزارهایی که به طور پیش‌فرض فعال هستند اندک خواهد بود زیرا ابزارها عموماً خالی از اشکال نیستند و نگهداری آن‌ها نیز توسط تعداد کمی کاربر انجام می‌شود و در نتیجه روند عیب‌یابی و عیب‌زدایی مناسبی ندارند. برای آنکه ابزاری در ویکی‌پدیای فارسی پیش‌فرض شود، معیارهای زیر در نظر گرفته می‌شوند:

1. پیش‌فرض کردن ابزارها چه برای همگان و چه برای گروهی مشخص، اگر عمدتاً با هدف ترویج ابزار باشد پذیرفتی نیست. برعکس، یک ابزار زمانی پیش‌فرض می‌شود که ثابت شده باشد پیش از آن رواج یافته‌است و کاربرهای زیادی از آن استفاده می‌کنند.
2. ابزار برای آن که پیش‌فرض شود نباید هیچ ایراد شناخته‌شده‌ای داشته باشد یا تنها ایرادهای جزئی داشته باشد. ابزاری که در درصد قابل توجهی از موارد استفاده‌اش اشکال ایجاد می‌کند (مثلا منجر به ویرایشی می‌شود که با سیاست‌ها، رهنمودها یا شیوه‌نامهٔ ویکی‌پدیا ناسازگار است) نباید به طور پیش‌فرض فعال باشد.
3. ابزار باید در تمام مرورگرهای رایج کار کند و نتیجه مشابهی داشته باشد. (منظور از مرورگرهای رایج، اینترنت اکسپلورر، گوگل کروم، فایرفاکس، سافاری و اپرا است).
4. ابزار دست‌کم باید با پوستهٔ پیش‌فرض ویکی‌پدیا (در حال حاضر پوستهٔ برداری) سازگار باشد و ترجیحاً با دیگر پوسته‌های پرکاربرد (نظیر مونوبوک) نیز سازگار باشد.

اعضای فعلی ویکی‌پروژه عبارتند از:

• Reza1615
• Huji
• ZxxZxxZ
• Pouyana

• ویژه:ابزارها، فهرستی از ابزارهای ویکی‌پدیای فارسی
• mw:Extension:Gadgets صفحهٔ افزونهٔ ابزارهای مدیاویکی (انگلیسی)
• ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه ابزارهای ویرایشی، پروژه‌ای مخصوص ابزارهای کمک به ویرایش در ویکی‌پدیا