French
Deutschگتو رادوم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
 خیابانی در گتو رادوم، حوالی ۱۹۴۰–۱۹۴۱ | |
| نمای کلی | |
|---|---|
| دوره | مارس ۱۹۴۱ – ژوئیه ۱۹۴۴ |
| قلمرو | رادوم، لهستان اشغالی |
| قربانیان | ۳۳٬۰۰۰ یهودی |
| عاملین اصلی | |
| نیروها | اس‌اس، گردان‌های پلیس نظم |
| اردوگاه‌ها | مایدانک، تربلینکا |
گتو رادوم از جمله گتوهای نازی بود که در مارس ۱۹۴۱ در شهر رادوم، در هنگام اشغال لهستان توسط آلمان نازی، با هدف آزار و اذیت و بهره‌کشی از یهودیان لهستانی گشوده شد. ارتباط این گتو با جهان بیرون در آوریل ۱۹۴۱ به‌طور رسمی قطع شد.[۱] یک سال و نیم بعد، برچیده شدن گتو در اوت ۱۹۴۲ آغاز شد و در ژوئیه ۱۹۴۴ پایان یافت، و تقریباً ۳۰٬۰۰۰ تا ۳۲٬۰۰۰ قربانی (شامل مردان، زنان و کودکان) از طریق قطارهای هولوکاست به اردوگاه مرگ تربلینکا فرستاده شدند.[۲]
تاریخچه[ویرایش]
شهر رادوم پذیرای یهودیانی بود که از دیگر مناطق لهستان، از جمله گتو کراکوف ابعید شده بودند، چرا که کراکوف - مطابق خواسته گاولایتر هانس فرانک - قرار بود «پاک‌نژادترین» شهر قلمرو دولت عمومی و به عنوان پایتخت آلمان در قلمروهای اشغالی معرفی شود. فرماندار کل فرانک در مارس ۱۹۴۱ دستور ایجاد گتو رادوم را صادر کرد. یک هفته پیش از آن، پلیس گتو یهودی توسط دولت جدید نازی برای کمک به جابجایی‌ها تشکیل شده بود.[۳] به یهودیان ده روز مهلت داده شد تا خانه‌های پیش از جنگ خود را تخلیه کنند و به همراه خانواده‌هایشان در ناحیهٔ گتو مستقر شوند. این منطقه مانند بسیاری از دیگر شهرهای لهستان به دو بخش تقسیم شد. دروازه‌های گتو در ۷ آوریل ۱۹۴۱ به روی جهان بیرون بسته شدند.[۳] حدود ۳۳۰۰۰ یهودی لهستانی در این ناحیه گرد آورده شدند. ۲۷۰۰۰ نفر در گتوی اصلی و حدود ۵۰۰۰ نفر در گتوی کوچکتر در حومه شهر. بیشتر گتو در محاصره دیوار نبود بلکه این ساختمان‌های اطراف بودند که به شکل مانع عمل می‌کردند. خروجی‌ها نیز توسط پلیس گتوی یهودی و لهستانی اداره می‌شدند. «گتوی بزرگتر» در خیابان وایووا در مرکز ناحیه Śródmieście و «گتوی کوچکتر» در ناحیه Glinice راه‌اندازی شدند.[۳]
همانند بسیاری دیگر گتوها در سراسر لهستان اشغالی، گرسنگی کشیدن در رادوم امری غیرمعمول نبود. سهمیه اختصاص داده شده توسط آلمان برای هر نفر در گتو ۱۰۰ گرم نان در روز بود. با این وجود شرایط در گتو رادوم به نسبت از بسیاری از گتوهای همزمان در دیگر مناطق اروپای تحت اشغال نازی‌ها بهتر بود.[۳]
در ماه‌های نخست ۱۹۴۲، آلمانی‌ها دست به اقدامات گوناگونی از جمله دستگیری یا اعدام رهبران جامعه یهودی زدند. از اوت ۱۹۴۲ و به عنوان بخشی از عملیات راینهارد، آلمانی‌ها با جدیت آغاز به برچیدن گتو رادوم کردند. نخستین موج بزرگ اخراج از گتو باعث تخلیه گتوی کوچکتر شد.[۳] در این عملیات، یگان‌های پلیس آبی لهستان،[۴] و «هیوی‌ها» به آلمانی‌ها کمک می‌کردند.[۵] در پایان ماه اوت تقریباً ۲۰۰۰ یهودی در رادوم باقی مانده بودند.[۳] یهودیان اخراج شده به اردوگاه‌های مرگ (نخست به تربلینکا و آشویتس) فرستاده شدند. بقایای گتو رادوم به یک اردوگاه کار موقت تبدیل شد. آخرین یهودیان رادوم در ژوئن ۱۹۴۴ به آشویتس تبعید شدند.[۳] تنها چند صد یهودی ساکن رادوم از جنگ جان سالم به در بردند.
فرار و نجات[ویرایش]
در میان نجات‌دهندگان لهستانی یهودیان، برجسته‌ترین نقش را دکتر یرژی بوریسویچ (pl)، مدیر بیمارستان روانی در رادوم واقع در خیابان ورشاوسکا، داشت.[۶] این تأسیسات از سوی نازی‌ها در امان ماند زیرا که این ساختمان کلیسای سابق با هیچ روشی نمی‌شد به ساختمانی برای کمک به جنگ تبدیل شود. در خفای کامل، یهودیان، از جمله کودکان، از بوریسویچ و کادر پزشکی وی کمک می‌گرفتند.[۶] چشمگیرترین آنها نجات افرادی بود که در گتو از حصبه رنج می‌بردند. بوریسویچ به درمان مردخای آنیلیویچ، رهبر سازمان رزم یهودی و از ترتیب‌دهندگان خیزش گتوی ورشو، پرداخت. با این حال، بیشتر بیماران او از هولوکاست جان سالم به در نبردند، و آنیلیویچ نیز در جریان خیزش کشته شد.[۷] چهار سال پس از مرگ در ۵ ژوئن ۱۹۸۰، به بوریسویچ عنوان درستکار در میان ملل داده شد.[۶]
در میان لهستانی‌هایی که به جرم نجات یهودیان توسط نازی‌ها به قتل رسیدند، آدام رافایوویچ ۶۰ ساله ساکن رادوم بود که در ۱۸ سپتامبر ۱۹۴۲ به دلیل کمک به یک یهودی تیرباران شد.[۸] این قبیل قتل‌ها در حومه رادوم بیشتر بود. گروهی از اهالی روستا از اطراف چیپیلوو در نزدیکی رادوم از جمله پیوتر اسکوچیلاس و دختر ۸ ساله او لئوکادیا در ۶ دسامبر ۱۹۴۲ به دلیل پناه دادن به یهودیان توسط گردان‌های پلیس نظم زنده زنده سوزانده شدند.[۹] در همان روز، انبار دیگری پر از مردم پناهنده در نزدیکی رکوفکا به آتش کشیده شد و ۳۳ لهستانی نجات دهنده یهودیان از جمله خانواده‌های اوبوچویچ و کوالسکی زنده زنده سوزانده شدند.[۹] رومن یان زافرانسکی، ۶۴ ساله، در رادوم و همسرش یادویگا، در هنگام پناه دادن به یک دختر یهودی، آنا کرک (متولد ۱۹۳۷) به دام افتادند. دختر کشته شد، مرد را به اردوگاه کار اجباری گروس‌روزن فرستادند و در آنجا کشته شد. همسرش نیز به راونسبروک فرستاده شد اما زنده ماند.[۱۰]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ Krzysztof Bielawski (2015). "Getto w Radomiu". Virtual Shtetl. POLIN Museum of the History of Polish Jews. pp. 1–2. Retrieved 12 March 2015.
- ↑ The statistical data compiled on the basis of "Glossary of 2,077 Jewish towns in Poland" بایگانی‌شده در ۲۰۱۶-۰۲-۰۸ توسط Wayback Machine by Virtual Shtetl Museum of the History of the Polish Jews (Polish), as well as "Getta Żydowskie" by Gedeon (Polish) and "Ghetto List" by Michael Peters at ARC. Accessed March 12, 2015.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ “Radom” Encyclopedia of Jewish Communities in Poland, Volume VII (Poland), Translation of “Radom” chapter from Pinkas Hakehillot Polin, Published by Yad Vashem
- ↑ The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, volume 2, part A, edited by Geoffrey P. Megargee, page 291
- ↑ "Trawniki". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. Retrieved July 21, 2011.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ Dr Maria Ciesielska, ed. by Klara Jackl (2014). "Jerzy Borysowicz (1904–1980)". Sprawiedliwy wśród Narodów Świata - tytuł przyznany. Sprawiedliwi.org.pl. p. 1. Archived from the original on 8 July 2015. Retrieved 13 March 2015.
- ↑ Zertal, Idith (2005). Israel's Holocaust and the Politics of Nationhood. Cambridge University Press. p. 27. ISBN 978-0-521-85096-4.
- ↑ Ryszard Walczak (1 January 1996). Those who helped: Polish rescuers of Jews during the Holocaust. Main Commission for the Investigation of Crimes against the Polish Nation--The Institute of National Memory. p. 109. ISBN 978-83-908819-0-4.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ "A Crime in Stary Ciepielów and Rekówka - the Story of the Kowalski, Obuchiewicz, Skoczylas and Kosior Families | Polscy Sprawiedliwi". sprawiedliwi.org.pl. Retrieved 2019-06-12.
- ↑ Rusek, Małgorzata (9 March 2018). "Ksiądz, który ratował żydowskie dziecko odzyskał nazwisko". Gazeta Wyborcza: Magazyn Radomski (به لهستانی). Retrieved 2019-06-12.
پیوند به بیرون[ویرایش]
- رادوم، لهستان، از JewishGen (به انگلیسی)