ノルン語

ノルン語
Norn
話される国 オークニー諸島シェトランド諸島ケイスネス
消滅時期 18世紀、遅くとも19世紀
言語系統
言語コード
ISO 639-3 nrn
Linguist List nrn
Linguasphere 52-AAA-ac
テンプレートを表示

ノルン語(ノルンご、Norn)は、スコットランドの北に位置するオークニー諸島シェトランド諸島ケイスネスでかつて話されていたインド・ヨーロッパ語族ゲルマン語派北ゲルマン語群西スカンジナビア諸語に属する言語である。後に、これらの地域の言語はスコットランド低地語諸島部方言に置き換わる。

歴史[編集]

15世紀初頭のスコットランドの言語分布図(地名を根拠としている)。橙がノルン語、黄色が英語、またはスコットランド低地語、青がスコットランド・ゲール語

オークニー諸島、シェトランド諸島は、ピクト人によりブリソン諸語が用いられていた地域であり、その後ゲール人の影響下にあり、古アイルランド語も存在した[1]。しかし、古ノルド語を話すヴァイキングノース人が8世紀から9世紀にかけて侵略し、875年ノルウェー王国に併合され[2]、用いられる言語は古西ノルド語となり、これがノルン語となる。しかし、1468年にこれらの地域がスコットランドの貴族に貸し出されてスコットランド王国の領土となり、ノルン語の地位は低下していき、ついに18世紀にはほとんど用いられなくなり、遅くとも19世紀頃には消滅を迎えることとなった。そしてスコットランド低地語諸島部方言が用いられていることとなる[3]

文法[編集]

ノルン語はほかの北ゲルマン語群の言語と非常に類似している。二つのや三つの、四つの主格属格与格対格)が存在する。現在、過去における動詞の活用が存在していて、ほかの北ゲルマン語群の言語と同様である。また、現代のスカンディナヴィアの言語のように、明確性をあらわすときには、前におく冠詞の代わりに接尾辞を用いる。たとえば、man(n) ("man")やmannen ("the man")といった具合である。ノルン語の文法の多くの相を確かにするのは難しいが、ほかの西スカンジナビア諸語と共通している。

例文[編集]

ヤクプ・ヤコブセンフェロー諸島の言語学者でノルン語の研究者

主の祈り[4]

  • ノルン語オークニー諸島方言:
    Favor i ir i chimrie, / Helleur ir i nam thite,
    gilla cosdum thite cumma, / veya thine mota vara gort
    o yurn sinna gort i chimrie, / ga vus da on da dalight brow vora
    Firgive vus sinna vora / sin vee Firgive sindara mutha vus,
    lyv vus ye i tumtation, / min delivera vus fro olt ilt.
    Amen.
  • ノルン語シェトランド諸島方言:
    Fyvor or er i Chimeri. / Halaght vara nam dit.
    La Konungdum din cumma. / La vill din vera guerde
    i vrildin sindaeri chimeri. / Gav vus dagh u dagloght brau.
    Forgive sindorwara / sin vi forgiva gem ao sinda gainst wus.
    Lia wus ikè o vera tempa, / but delivra wus fro adlu idlu.
    [For do i ir Kongungdum, u puri, u glori.] Amen.
  • 古西ノルド語:
    Faþer vár es ert í himenríki, / verði nafn þitt hæilagt
    Til kome ríke þitt, / værði vili þin
    sva a iarðu sem í himnum. / Gef oss í dag brauð vort dagligt
    Ok fyr gefþu oss synþer órar, / sem vér fyr gefom þeim er viþ oss hafa misgert
    Leiðd oss eigi í freistni, / heldr leys þv oss frá ollu illu.
    Amen.
  • フェロー語
    Faðir vár, tú sum ert í himlinum. / Heilagt verði navnið títt.
    Komi ríkið títt. / Verði vilji tín,
    so sum á himli, so á jørð. / Gev okkum í dag okkara dagliga breyð.
    Fyrigev okkum syndir okkara, / so sum vit eisini fyrigeva teimum, ið móti okkum synda.
    Leið okkum ikki í freistingar, / men frels okkum frá tí illa.
    [Tí at títt er ríkið, valdið og heiðurin um aldur og allar ævir.] Amen.
  • アイスランド語
    Faðir vor, þú sem ert á himnum. / Helgist þitt nafn,
    til komi þitt ríki, / verði þinn vilji,
    svo á jörðu sem á himni. / Gef oss í dag vort daglegt brauð.
    Fyrirgef oss vorar skuldir, / svo sem vér og fyrirgefum vorum skuldunautum.
    Og eigi leið þú oss í freistni, / heldur frelsa oss frá illu.
    [Því að þitt er ríkið, mátturinn og dýrðin að eilífu.] Amen.
  • ノルウェー語ニーノシュク
    Fader vår, du som er i himmelen! / Lat namnet ditt helgast.
    Lat riket ditt koma. / Lat viljen din råda
    på jorda så som i himmelen. / Gjev oss i dag vårt daglege brød.
    Forlat vår skuld, / som vi òg forlèt våre skuldmenn.
    Før oss ikkje ut i freisting, / men frels oss frå det vonde.
    [For riket er ditt, og makta og æra i all æve.] Amen.
  • カトリック教会日本聖公会の共通日本語口語訳
    天におられるわたしたちの父よ、み名が聖とされますように。
    み国が来ますように。みこころが天に行われるとおり地にも行われますように。
    わたしたちの日ごとの糧を今日もお与えください。
    わたしたちの罪をおゆるしください。わたしたちも人をゆるします
    わたしたちを誘惑におちいらせず、悪からお救いください。
    国と力と栄光は、永遠にあなたのものです。アーメン

以下は、1890年代、ヤクプ・ヤコブセンシェトランド諸島極北の島ウンスト島で聞いた、シェトランド諸島のノルン語のなぞなぞ“guddick”である。同様のなぞなぞはフェロー諸島アイスランドにもあり、イングランドにも派生している。

ノルン語シェトランド諸島方言 (ヤクプ・ヤコブセン)
Fira honga, fira gonga,
Fira staad upo "skø"
Twa veestra vaig a bee
And een comes atta driljandi.
フェロー語
Fýra hanga, fýra ganga,
Fýra standa uppí ský
Tvey vísa veg á bø
Og ein darlar aftast
アイスランド語
Fjórir hanga, fjórir ganga,
Fjórir veg vísa,
Tveir fyrir hundum verja
Einn eftir drallar,
sá er oftast saurugur
スコットランド低地語オークニー諸島方言[5]
Foweer hing-hangers,
An’fower ching-changers,
An’ een comes dinglan efter
英語に翻訳されたもの
Four hang, four walk,
Four stand skyward,
Two show the way to the field
And one comes shaking behind
日本語に訳すと
4つはぶら下がり、4つが歩き
4つは空に向かって立って
2つは野原への方向に見せて
それから1つは後ろで揺れながらやってくる
イングランドの伝統的なもの
Four dilly danders
Four upstanders
Two lookers
Two crookers
And a wig-wag

その答えは牛。4つの乳頭、4足歩行, 2本の角と耳は空に向かって立っていて、二つの耳は野原への道に見せて、それから1本の尻尾は後ろでゆれながら(懸垂しながら)やってくる。

脚注[編集]

  1. ^ Forsyth, Katherine (1995). “The ogham-inscribed spindle-whorl from Buckquoy: evidence for the Irish language in pre-Viking Orkney?” (PDF). The Proceedings of the Society of Antiquaries of Scotland (ARCHway) 125: 677–96. http://ads.ahds.ac.uk/catalogue/adsdata/PSAS_2002/pdf/vol_125/125_677_696.pdf 2007年7月27日閲覧。. 
  2. ^ Thomson (2008) p. 24
  3. ^ "Velkomen!" nornlanguage.com. Retrieved 8 Mar 2011.
  4. ^ [1]
  5. ^ The Orkney Norn Hugh Marwick 1926. 

参考文献[編集]

  • Barnes, Michael P. "Orkney and Shetland Norn". In Language in the British Isles, ed. Peter Trudgill, 352-66. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
  • Jakobsen, Jakob. An Etymological Dictionary of the Norn Language in Shetland. 2 vols. London/Copenhagen: David Nutt/Vilhelm Prior, 1928-32 (reprinted 1985).
  • Low, George. A Tour through the Islands of Orkney and Schetland. Kirkwall: William Peace, 1879.
  • Hugh Marwick. The Orkney Norn. London: Oxford University Press, 1929.
  • Rendboe, Laurits. "The Lord's Prayer in Orkney and Shetland Norn 1-2". North-Western European Language Evolution 14 (1989): 77-112 and 15 (1990): 49-111.
  • James Wallace (minister). An Account of the Islands of Orkney. London: Jacob Tonson, 1700.

外部リンク[編集]