Bevrijding van de Duitse bezetting in België (Tweede Wereldoorlog)

Voorpagina Brugs weekblad Burgerwelzijn, september 1944
Voorpagina Vlaams socialistisch dagblad Vooruit, 7 september 1944, over bevrijding van Gent.

De Bevrijding of einde van de Duitse bezetting in België tijdens de Tweede Wereldoorlog liep van begin tot einde september 1944, met enkele uitlopers tot begin november en met een herovering door de Duitsers van een deel van de Ardennen in december 1944 - januari 1945.

Amerikaanse troepen in Libin op 7 september 1944
Duitse agenten van de Gestapo, gearresteerd na de bevrijding van Luik, werden samengebracht in de Citadel van Luik
Britse troepen worden uitbundig onthaald in Brussel, 4 september 1944

Chronologie[bewerken | brontekst bewerken]

De geallieerde troepen die België bereikten, waren in de eerste plaats het Tweede Britse Leger en het Eerste Amerikaanse Leger. Ze werden bijgestaan of opgevolgd door legereenheden bestaande uit Britten, Amerikanen, Canadezen, Polen (1ste Poolse Pantserdivisie) en de Belgische troepen van de Brigade Piron. België werd hoofdzakelijk bezet door het 15de Duitse Leger, dat zich aan versneld tempo uit het land terugtrok en slechts één strategisch doel overhield: het blokkeren van de Westerschelde en van de toegang tot de haven van Antwerpen.

Tijdens de maand september 1944 werd het grootste deel van het Belgische grondgebied van de Duitse troepen bevrijd.

Er was nog slag geleverd onder meer tijdens de Strijd om Hechtel. De gevechten duurden het langst in de Zwinstreek en in de polderstreek tussen West-Vlaanderen en Zeeland.

Intussen poogde Hitler het tij alsnog in zijn voordeel te doen keren door de massale inzet van zogeheten "Vergeldings-" of V-wapens (V1, V2) vanaf juli 1944. In België werden deze vooral tegen de haven van Antwerpen, maar ook tegen Luik ingezet.

Ardennenoffensief[bewerken | brontekst bewerken]

Onder meer door de mislukking van Operatie Market Garden vertraagde de geallieerde opmars in het najaar van 1944. Gebruikmakende van het slechte weer, dat in december 1944 de geallieerde luchtmacht aan de grond hield, poogde Hitler in een gigantisch tegenoffensief met circa 30 divisies doorheen de Belgische Ardennen de sleutelhaven van Antwerpen te heroveren en de geallieerden terug in zee te drijven.

Vanuit de startlijn Monschau-Echternach slaagden de Duitsers erin de frontlijn tot op ongeveer 5 km van Dinant te trekken. Voor de inwoners van deze regio herbegon de nachtmerrie, vooral omdat in het kielzog van de Duitse troepen ook Gestapo-eenheden waren gevolgd die zich opnieuw aan gruweldaden te buiten gingen (onder meer te Bande, ten zuidoosten van Marche-en-Famenne). Maar de Amerikaanse troepen in Sankt Vith en vooral in en rond Bastenaken (Bastogne) onder leiding van brigadegeneraal Anthony McAuliffe boden hardnekkig weerstand en weigerden zich over te geven.

Door tegenaanvallen vanuit het zuiden en het noorden, en door de mogelijkheid om opnieuw de luchtmacht in te zetten, was de Duitse saillant tegen eind januari 1945 verdwenen en België werd definitief en volledig bevrijd.

Van op afstand bleef Antwerpen echter tot 29 maart 1945 en Luik tot 8 april, enkele weken voor de Duitse capitulatie op 7 mei en de wapenstilstand op 8 mei 1945, onder vuur liggen van de Duitse raketwapens V-1 en V-2.

Betekenis[bewerken | brontekst bewerken]

De bevrijding van het land gebeurde onder het grote enthousiasme van de bevolking. De gevolgen waren zeer belangrijk.

  • De terugtrekking van de Duitsers en de opmars van de geallieerden gebeurde niet zonder aanzienlijke materiële schade, die te voegen was bij de schade aangericht door maandenlange luchtaanvallen van de geallieerden op strategische doelwitten en vervolgens door de Duitse V-bommen.
  • De bevrijding van België, meer bepaald van de haven van Antwerpen, was van strategisch belang voor de verdere opmars door Duitsland. Het kwam erop aan de troepenbevoorrading langs deze haven te kunnen organiseren. Pas na de verovering van Zuid-Beveland en Walcheren die op 3 november 1944 een feit was en na de zuivering van de Scheldemonding van de aanwezige mijnen, kon de haven de verwachte rol spelen. Vanaf 26 november liepen de eerste konvooien de haven binnen. De aanvoer bleef zich doorzetten, ondanks de V-bommen (tot einde maart) en het droppen van mijnen in de vaargeul door de Kriegsmarine (tot 23 januari).
  • Zodra een stad of dorp van de Duitsers was bevrijd, kwam naast de vreugde ook de volkswoede tot uiting en begon de jacht op echte of vermeende collaborateurs. Op instigatie van Minister van Justitie Delfosse werden onmiddellijk na de bevrijding 170 gemeentelijke interneringscentra (waaronder het Hechteniskamp Lokeren) opgericht waar in totaal circa 30.000 gedetineerden werden opgesloten, naast de 14.000 verdachte personen die in de bestaande gevangenissen werden gedetineerd. De gevolgen van de 'epuratie', die in België 'Repressie' werd genoemd, lieten zich tot in de eenentwintigste eeuw gevoelen.
  • De regering Pierlot in ballingschap, kon op 8 september van Londen naar Brussel terugkeren en werd zonder meer aanvaard als de wettelijke leiding van het land, zodat de democratische bestuursvorm ongehinderd kon worden hersteld. Zodra ze was aangekomen, benoemde de regering nieuwe provinciegouverneurs, alsook nieuwe hoofden van de centrale administraties. Op 19 september kwamen Kamer en Senaat in plechtige zitting bijeen. De dag daarop verkozen ze Prins Karel tot regent. Op 27 september werd de regering Pierlot uitgebreid met politieke personaliteiten die tijdens de oorlog in het land waren gebleven.
  • Naarmate de steden en gemeenten bevrijd werden namen de tijdens de verkiezingen van oktober 1938 verkozen gemeenteraden en de in 1939 verkozen schepenen en benoemde burgemeesters, die door de Duitsers waren afgezet, onmiddellijk hun ambt weer op.
  • De afwezigheid van koning Leopold III, gevangene van de Duitsers, leverde de basis voor de Koningskwestie die het land politiek zou verscheuren.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

  • Theo LUYCKX, Politieke geschiedenis van België, van 1789 tot heden, Brussel / Amsterdam, 1964.
  • G. WARNER, La crise politique belge de novembre 1944: un coup d'état manqué?, in: Courrier hebdomadaire du CRISP, Brussel, 1976, nr. 798.
  • Gerarda VAN DEN HEUVEL, België na de bevrijding in de spiegel van de Brusselse pers (sept. 1944 - juni 1945), licentiaatsverhandeling, KU Leuven, 1983.
  • George VAN CAUWENBERGH, Ze zijn d'er. September 1944, Bevrijding van Antwerpen, Brugge, Uitg. Van de Wiele, 1984.
  • Jan NECKERS, De Bevrijding, Antwerpen, 1984.
  • Herman TODTS, September 1944. De Bevrijding, uitg. Grammens, 1984
  • Jacques R. PAUWELS, De Canadezen en de Bevrijding van België (1944-1945). Niet alleen een militaire geschiedenis, in: Bijdragen van het NCWOII, nr. 9, 1985, blz. 1-122.
  • Luc SCHEPENS, Brugge Bezet. 1914/1918. 1940/1944, Tielt, Lannoo, 1985.
  • Wilfried PAUWELS, Het verzet in West-Vlaanderen na de bevrijding. Een document, in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge, 1990, blz. 5-16
  • Wilfried PAUWELS; De verdachten van september ’44 (p.206); Uitgeverij De Nederlanden, Antwerpen; 1990; ISBN 906583 076 6
  • G. VERBEKE, Roeselare. Verzet, bezetting, bevrijding, Tielt, Lannoo, 1992.
  • P. TAGHON, België 44. De Bevrijding, Tielt, 1993.
  • J. VANBOSSELE, Kortrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deel IV: de bevrijding, Kortrijk, Groeninghe, 1994.
  • Luc DE VOS, De Bevrijding. Van Normandië tot de Ardennen, Leuven, Davidsfonds, 1994.
  • Jan VELAERS & Herman VAN GOETHEM, Leopold III. De koning, het Land, de Oorlog, Tielt, Lannoo, 1994.
  • Pierre D'YDEWALLE, Mijn oorlogsjaren, Tielt, Lannoo, 1997.
  • Bob WARNIER (red.), Brugge en september 1944, I. Rond de Bevrijding, II. Na de Bevrijding, Brugge, 2002.
  • Jacques R. PAUWELS, De Canadezen en de bevrijding van België 1944-1945, Berchem, Uitg. EPO, 2004.
  • Dirk MUSSCHOOT, België bevrijd : verteld door wie er toen bij was, Tielt, Lannoo, 2004.
  • Willy VALLAEY, Roeselare 1944-45, de Bevrijding: euforie en ontgoocheling, Roeselare, 2004, 303 p.
  • Peter SCHRIJVERS, De schaduw van de bevrijding : België, 1944-1945, Antwerpen, Manteau / Standaard, 2008.
  • Peter SCHRIJVERS, Liberators : The Allies and Belgian Society, 1944-1945, Cambridge / New York, Cambridge University Press, 2009.
  • Pieter SERRIEN, Zo was onze oorlog, Antwerpen, Manteau, 2014.
  • Rik VAN CAUWELAERT, ANN PEUTEMAN, Misjoe VERLEYEN (red.), Lies WILLAERT (fotografie), Stad in oorlog. Zeven steden, zeven verhalen
    • Hedwig DAQUIN & Andries VAN DEN ABEELE, Brugge
    • Eric VAN DE CASTEELE & Marcel STORME, Gent
    • Misjoe VERLEYEN & Louis DE CLERCK, Leuven
    • Chantal KESTELOOT & Greta BOON, Brussel
    • Lieven SAERENS, Dirk MARTIN & Lode WILS, Antwerpen
    • Jos BOUVEROUX & Sieske VLIEXS, Hasselt
    • Karel Cambien & Pol T. DESCAMPS, Kortrijk, Knack, 2011.
  • Martin CONWAY, The Sorrows of Belgium. Liberation and Political Reconstruction, 1944-1947, 2012. ISBN 0199694346

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Liberation of Belgium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bevrijding_van_de_Duitse_bezetting_in_België_(Tweede_Wereldoorlog)&oldid=65920380"