Commissaris van de Koning

Nederlandse politiek
Rijkswapen der Nederlanden.svg
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Nederland

De commissaris van de Koning (CvdK of CdK) is in Nederland de voorzitter van het College van Gedeputeerde Staten en van Provinciale Staten van de provincies, en is als zodanig ook vaak het 'gezicht' van het bestuur van de provincie.

De commissaris hoeft het echter niet met het beleid van de provincie eens te zijn. Ook vertegenwoordigt de commissaris de regering binnen de provincie. De Grondwet spreekt formeel van commissaris van de Koning, maar wanneer het ambt van de Koning door een vrouw wordt vervuld, wordt gesproken van commissaris van de Koningin. De wijze van benoeming en de bevoegdheden van de CvdK zijn vastgelegd in Hoofdstuk IV van de huidige Provinciewet.

De commissaris van de Koning in de Nederlandse provincie Limburg, wordt traditiegetrouw officieus aangeduid met gouverneur, in navolging van hoe dat gebruikelijk was ten tijde van het hertogdom Limburg (1839-1866). Het provinciehuis van Nederlands Limburg in Maastricht wordt bijgevolg aangeduid met Gouvernement.

Commissaris van de Koning

[bewerken | brontekst bewerken]

De commissaris van de Koning wordt benoemd door de regering voor een periode van zes jaar. Alleen de regering kan de commissaris binnen deze periode ontslaan.

Tot midden jaren 1980 was het gebruikelijk te spreken over 'commissaris des Konings' dan wel 'commissaris der Koningin' (CdK). Onder het koningschap van koningin Beatrix is het gangbaarder geworden om deze door de regering benoemde ambtenaar aan te duiden met 'commissaris van de Koningin'; sinds de troonswisseling op 30 april 2013 zijn de commissarissen 'commissaris van de Koning' net als de benaming in de Grondwet. Ten tijde van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd de functionaris aangeduid als 'commissaris der provincie'.

Commissarissen per provincie

[bewerken | brontekst bewerken]
Provincie CvdK Partij Sinds
Vlag Groningen (provincie) Groningen René Paas CDA 18 april 2016
Vlag Friesland Friesland Arno Brok VVD 1 maart 2017
Vlag Drenthe Drenthe Jetta Klijnsma PvdA 1 december 2017
Vlag Overijssel Overijssel Andries Heidema CU 11 juli 2018
Vlag Flevoland Flevoland Arjen Gerritsen VVD 1 november 2023
Vlag Gelderland Gelderland Henri Lenferink PvdA 2 oktober 2023
Vlag Utrecht (provincie) Utrecht Hans Oosters PvdA 1 februari 2019
Vlag Noord-Holland Noord-Holland Arthur van Dijk VVD 1 januari 2019
Vlag Zuid-Holland Zuid-Holland Wouter Kolff VVD 1 september 2024
Vlag Zeeland Zeeland Hugo de Jonge CDA 15 september 2024
Vlag Noord-Brabant Noord-Brabant Ina Adema VVD 1 oktober 2020
Vlag Limburg Limburg Emile Roemer SP 1 december 2021

Bron: Overzicht commissarissen van de Koning per februari 2022 (Rijksoverheid)

Provinciaal gouverneur

[bewerken | brontekst bewerken]

Tot 1850 werd de titel provinciaal gouverneur gebruikt. In Limburg wordt de commissaris van de Koning officieus nog steeds aangeduid als gouverneur. Het provinciehuis in Maastricht wordt bijgevolg nog steeds aangeduid met Gouvernement.

In België staat een gouverneur aan het hoofd van een provincie.

Commissaris der provincie

[bewerken | brontekst bewerken]

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden bijna alle commissarissen van de Koningin ontslagen door de Duitse bezettende macht van Nederland. De functienaam onderging daarbij een verandering en werd "commissaris der Provincie". NSB'ers namen de plaatsen in van de ontslagen commissarissen.

Met de inwerkingtreding van de Wet op de veiligheidsregio's per 1 oktober 2010 is de taak van de commissaris van de Koning en de rol van de provincie bij rampen en de voorbereiding daarop teruggedrongen ten gunste van de voorzitter van de veiligheidsregio.