Compositie IX

Compositie IX
Kunstenaar	Theo van Doesburg
Jaar	September 1917-begin 1918
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	116 × 106 cm
Verblijfplaats	Kunstmuseum Den Haag
Locatie	Den Haag
Portaal	Kunst & Cultuur

Compositie IX is een schilderij van de De Stijl-voorman Theo van Doesburg in het Gemeentemuseum Den Haag.

Ontstaan[bewerken | brontekst bewerken]

Het werk draagt rechtsonder Van Doesburgs monogram en het jaartal 1917 en is een 'doorbeelding' (een verdere abstrahering) van een eerder werk van Van Doesburg, De kaartspelers uit 1916-1917, dat zich ook in het Gemeentemuseum Den Haag bevindt. Van Doesburgs ideeën over moderne schilderkunst waren in deze periode, zo blijkt uit de vele geschriften die hij in dat jaar schreef, nog volop in ontwikkeling. In hetzelfde jaar richtte hij ook het tijdschrift De Stijl op met bijbehorende kunstenaarsgroep en het wordt gezegd dat Compositie IX geïnspireerd is op werk van Vilmos Huszár, bijvoorbeeld zijn Compositie met witte kop en het lezende mannetje op de kaft van genoemd tijdschrift.^[1]

Titel[bewerken | brontekst bewerken]

Het werk komt in een lijst van schilderijen die Van Doesburg omstreeks 1927 opstelde voor als Compositie VIII 1917 (doorbeelding der kaartspelers). In vrijwel alle literatuur en op tentoonstellingen vanaf 1920 wordt echter gesproken van Compositie IX.

Herkomst[bewerken | brontekst bewerken]

Het werk kwam tot stand toen Van Doesburg in Leiden woonde. Later nam hij het mee, eerst naar Parijs en later naar zijn atelierwoning in Meudon.^[2] Toen Van Doesburg in 1931 overleed, kwam het in het bezit van zijn weduwe Nelly van Doesburg, die het in 1935 schonk aan het Gemeentemuseum Den Haag.^[3]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe link

Webpagina Kunstmuseum Den Haag (als Compositie IX, Opus 18: doorbeelding van de Kaartspelers).

Literatuur

Anoniem (1 mei 1936) ‘Tentoonstelling Theo van Doesburg’, De Gooi- en Eemlander, p. 5.
Baljeu, Joost (1974) Theo van Doesburg, London: Studio Vista.
Fabre, Gladys, en Doris Wintgens Hötte (redactie; 2009) Van Doesburg & the international avant-garde. Constructing a new world, [London]: Tate Publishing, ISBN 978-1-85437-872-9, p. 247.
Hoek, Els (redactie; 2000) Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 90-6868-255-5, cat. 556, pp. 204-206.
Moorsel, Wies van (2000) ‘De doorsnee is mij niet genoeg’. Nelly van Doesburg. 1899-1975. Nijmegen: SUN, 2000: p. 217.

Tentoonstellingen

De Branding, Haagsche Kunstkring, Den Haag, 15 september-15 oktober 1918, geen catalogus.
La Section d'Or - Paris. Internationale tentoonstelling van werken van kubisten en neo kubisten, Stedelijk Museum, Amsterdam, 23 oktober-7 november 1920 (als Compositie IX Réconstruction de „Joueurs de cartes”).
Grosse Berliner Kunstausstellung, 19 mei-17 september 1923, Landesaustellungsgebäude am Lehrter Bahnhof, Berlijn (als Rekonstruktion des Kartspielers).
Retrospektiv Theo van Doesburg, 16 december 1923-23 januari 1924, Landesmuseum Weimar (als Komposition IX (Durchgestaltung des Kartspielers)). Zie afbeelding hieronder.
[Retrospektiv Theo van Doesburg], ?-15 april 1924, Kestner Gesellschaft, Hannover (?).
Société des "Artistes Indépendants". 40e exposition, 18 januari-28 februari 1929, Grand Palais des Champs-Élysées, Parijs (als Composition IX).
'Exposition Retrospective Van Doesburg', Parc des Expositions, Parijs, 15 januari-1 februari 1932 (als Composition IX).^[4]
Société des Artistes Indédendants. 46e exposition, 18 januari-3 maart 1935, Grand Palais des Champs-Élysées, Parijs (als Composition IX).
Cubism and abstract art, 2 maart-19 april 1936, Museum of Modern Art, New York (als Composition IX: card players, 1916-17).
Overzichtstentoonstelling Theo van Doesburg, 2-31 mei 1936, Stedelijk Museum Amsterdam (als Doorbeelding van de kaartspelers Compositie XVII).^[5]
Konstruktivisten, 16 januari-14 februari 1937, Kunsthalle, Bazel.
Schil-der-kunst, 9 februari-24 maart 1951, Prinsenhof, Delft.
De Stijl, 6 juli-25 september 1951, Stedelijk Museum, Amsterdam (als Compositie, 1916-1917.
De Stijl (?), 14 juni-9 oktober 1952, Grieks Paviljoen, XXVI Biennale, Venetië (als Composizione).
De Stijl 1917-1928, 16 december 1952-15 februari 1953, Museum of Modern Art, New York (als Composition).
De Stijl 1917-1928, 15 maart-19 april 1953, Virginia Museum of Fine Arts, Richmond (als Composition).
Art abstrait. Les premières générations, april-mei 1957, Musée d'Art et d'Industrie, Saint-Étienne (als Composition IX. D'après les Joueurs de cartes).
L'art hollandais depuis Van Gogh, 6 maart-20 april 1958, Musée national d'art moderne, Parijs (als Compositie IX).
De renaissance der XXe eeuw, 4 juli-29 september 1958, Stedelijk Museum, Amsterdam (als Compositie IX).
De Stijl, 31 mei-28 juni 1964, Museum Ostwall, Dortmund (als Komposition IX (Abstrakte Durchbildung der 'Kartspieler')).
De Stijl, 7 maart-4 april 1965, Badischer Kunstverein, Karlsruhe.
Dada. Ausstellung zum 50-jährigen Jubiläum, 8 oktober-17 november 1966, Kunsthaus, Zürich (als Composition IX, Version abstraite des Joueurs de carte).
Dada. Exposition commémorative du cinquantenaire, 30 november 1966-30 januari 1967, Musée national d'art moderne, Parijs (idem).
Theo van Doesburg, 13 december 1968-26 januari 1969, Van Abbemuseum, Eindhoven (als Compositie IX (Abstracte doorbeelding 'De Kaartspelers')).
Theo van Doesburg, 17 februari-23 maart 1969, Gemeentemuseum Den Haag (als Compositie IX (Abstracte doorbeelding 'De Kaartspelers')).
Theo van Doesburg 1883-1931, 18 april-1 juni 1969, Kunsthalle Neurenberg, Marientor, (als Komposition IX (Abstraktion der 'Kartenspieler')).
Konstruktive Kunst, 9 augustus-7 september 1969, Kunsthalle Bazel (als Komposition IX (Abstraktion der 'Kartenspieler')).^[6]
Léger and Purist Paris, 18 november 1970-24 januari 1971, Tate Gallery, Londen (als Composition IX).
Tendenzen der zwanziger Jahre, 14 augustus-16 oktober 1977, Neue Nationalgalerie SMPK/Akademie der Künste/Grosse Orangerie des Schlosses Charlottenburg, Berlijn (als Komposition IX (abstrakte Fassung der Kartenspieler).
De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 31 januari-28 maart 1982, Walker Art Center, Minneapolis (als Composition IX, Card Players).
De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 20 april-27 juni 1982, The Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Smithsonian Institution, Washington (idem).
De Stijl, 1917-1931, 6 augustus 1982-?, Stedelijk Museum, Amsterdam (als Compositie IX (ombeelding van 'De Kaartspelers')).
De Stijl, 1917-1931, ?-4 oktober 1982, Kröller-Müller Museum, Otterlo (idem).
De Stijl 1917-1932. Art and environment of neoplasticism, 13 december 1997-15 februari 1998, Sezon Museum of Art, Tokio.
De Stijl 1917-1932. Art and environment of neoplasticism, 21 februari-5 april 1998, Hyogo Prefectural Museum of Modern Art, Kobe.
De Stijl 1917-1932. Art and environment of neoplasticism, 21 april-21 juni 1998, Toyota Municipal Museum of Art, Chunichi.
Van Doesburg and the International Avant-Garde, 20 oktober 2009-3 januari 2010, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden (als Composition IX, Opus 18: ‘Decomposition’ of The Card Players, 1917).
Van Doesburg and the International Avant-Garde, 4 februari-16 mei 2010, Tate Modern, Londen (idem).

Noten

↑ Zie Digital Dada Library. Gearchiveerd op 25 augustus 2021.
↑ Baljeu (1974): ill. p. 200.
↑ Van Moorsel (2000): p. 217. Hier echter ‘Doorbeelding Compositie XVII’ genoemd.
↑ Van Moorsel (2000): pp. 212-213.
↑ Van Moorsel (2000): p. 217.
↑ Theo van Doesburg 1883-1931 [tentoonstellingscatalogus]. Eindhoven: s.n., [1968]: catalogusnummer A12.

Ontwikkelingstentoonstelling van Theo van Doesburg in het Landesmuseum in Weimar. 1923. Afkomstig uit De Stijl, 6e jaargang, nummer 6/7 (1924).

[1] Zie Digital Dada Library. Gearchiveerd op 25 augustus 2021.

[2] Baljeu (1974): ill. p. 200.

[3] Van Moorsel (2000): p. 217. Hier echter ‘Doorbeelding Compositie XVII’ genoemd.

[4] Van Moorsel (2000): pp. 212-213.

[5] Van Moorsel (2000): p. 217.

[6] Theo van Doesburg 1883-1931 [tentoonstellingscatalogus]. Eindhoven: s.n., [1968]: catalogusnummer A12.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]