Levko Loekjanenko

Levko Hryhorovytsj Loekjanenko (Oekraïens: Левко Григорович Лук'яненко; Chrypivka, Oblast Tsjernihiv, 24 augustus 1928 – Kiev, 7 juli 2018) was een Oekraïens politicus en dissident.

Levensloop[bewerken | brontekst bewerken]

Loekjanenko werd geboren in het dorp Chrypivka in de Oblast Tsjernihiv in een boerenfamilie. Aanvankelijk volgde hij een rechtenstudie in Moskou (van 1953 tot 1958) en was hij actief in de Communistische Partij van Oekraïne (KPOe), onder meer als propagandist. Vanaf 1959 echter legde hij zich geheel toe op het ondergrondse verzet tegen de Sovjet-overheersing van de Oekraïne. In dat jaar was hij medeoprichter van de ondergrondse Oekraïense Arbeiders- en Boerenunie (OeRSS), waarvan hij in 1960 voorzitter werd. In januari 1961 werd hij voor het propageren van Oekraïens separatisme en het ondermijnen van de autoriteit van de CPSU tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld, die hij grotendeels uitzat in Mordovië.

Na zijn vrijlating in 1976 keerde Loekjanenko terug naar de Oekraïne, waar hij ging werken als elektricien en al snel medeoprichter werd van de Oekraïense Helsinkigroep (OeHH), die was opgericht om de naleving van de (door de Sovjet-Unie ondertekende) Helsinki-akkoorden te bewaken. In december 1977 werd hij opnieuw gearresteerd wegens "anti-Sovjetagitatie en -propaganda". In juli 1978 werd hij veroordeeld tot tien jaar werkkamp met streng regime en vijf jaar verbanning. Opnieuw werd hij naar Mordovië gestuurd, en aansluitend (in 1987) naar Tomsk.

In maart 1988 werd Loekjanenko, die inmiddels was uitgegroeid tot een soort "Oekraïense Nelson Mandela", bij verstek gekozen tot hoofd van de heropgerichte maar nog steeds ondergrondse OeHH, die in juli van dat jaar werd omgedoopt tot Oekraïense Helsinki-Unie (OeHS). Nadat de autoriteiten hem tevergeefs hadden aangeboden naar het buitenland te emigreren, werd hij uiteindelijk op 5 november vrijgelaten. Kort daarop keerde hij terug naar de Oekraïne.

In april 1990 werd de OeHS omgevormd tot een der eerste Oekraïense politieke partijen, de Oekraïense Republikeinse Partij (OeRP), en Loekjanenko werd voorzitter. In september werd hij verkozen als lid van de Verchovna Rada, het Oekraïense parlement. In deze hoedanigheid was hij mede-auteur van de Oekraïense onafhankelijkheidsverklaring van 24 augustus 1991. Hij kandideerde zich ook voor het presidentschap, maar moest het afleggen tegen de zittende president Leonid Kravtsjoek.

In mei 1992 werd Loekjanenko buitengewoon gevolmachtigd ambassadeur in Canada, vanwege de belangrijke Oekraïense diaspora aldaar een zware post, waarvoor hij zijn functies als parlementariër en partijvoorzitter neerlegde. Een conflict met de regering in november 1993 dwong hem echter zijn functie op te geven, waarop hij terugkeerde naar Oekraïne. Nadien schreef hij diverse boeken en was hij actief in verschillende politieke organisaties. In 2001 werd hij lid van het Burgercomité ter Bescherming van de Grondwet "Oekraïne zonder Koetsjma".

Als laatste publieke functie was Loekjanenko lid van de Verchovna Rada. Hij maakte deel uit van de fractie van het Blok Joelia Tymosjenko (BJoeT), waarvan ook de OeRP onderdeel was. Op 26 maart 2006 deed hij mee aan de parlementsverkiezingen. Hij stond zesde op de lijst voor BJoeT. Op 25 mei 2006 nam hij zitting in het parlement. In 2007 verliet hij de actieve politiek.

Hij werd ziek en overleed op 89-jarige leeftijd, en ligt begraven op de Bajkove-begraafplaats.