Panthéon (Parijs)

Panthéon
Het Panthéon
Het Panthéon
Plaats Quartier Latin, Parijs
Coördinaten 48° 51′ NB, 2° 21′ OL
Gebouwd in 1757-1790
Detailkaart
Panthéon (Parijs)
Panthéon
Officiële website
(en) Atlas Obscura-pagina
Portaal  Portaalicoon   Christendom

Het Panthéon is een gebouw in het 5e arrondissement (midden in het Quartier Latin) van de Franse hoofdstad Parijs. De architect Jacques Germain Soufflot bouwde het monument in de 18e eeuw oorspronkelijk als een kerk gewijd aan Genoveva van Parijs (Sainte-Geneviève); het is sinds de Franse Revolutie bekend als begraafplaats van beroemde Fransen. Soufflot wilde een klassiek gebouw realiseren met de lichtheid van een gotische kathedraal. Bij de bouw werden de open muren massiever uitgevoerd om structurele redenen.

In 1744 beloofde koning Lodewijk XV dat hij, als hij zou herstellen van zijn ernstige jichtaanval, op de plaats van de oude abdij van Sainte-Geneviève een nieuwe kerk zou bouwen. De Markies van Marigny, een broer van Madame de Pompadour, werd aangewezen om de belofte van de koning waar te maken. Soufflot, een beschermeling van Marigny werd aangesteld om een ontwerp te maken, en de bouw van het Panthéon begon.

Het ontwerp bestond uit een Grieks kruis met een portiek van Korinthische zuilen. Het beeldhouwwerk in het fronton was van de hand van David d'Angers. De afmetingen waren enorm, het gebouw moest 110 meter lang bij 84 meter breed worden, en 83 meter hoog. Hoewel de funderingen al in 1758 gelegd waren, werd het pas in 1789 voltooid. De naam Panthéon verwijst naar het Pantheon in Rome waar het op moest gaan lijken. Uiteindelijk vertoont het meer overeenkomsten met de St Paul's Cathedral (Londen).

Het midden van de verticale staaf van het kruis op het dak van het Panthéon is het nulpunt van de driehoeksmeting voor de Tranchotkaart. Deze kaart werd omstreeks 1810 gemaakt in opdracht van Napoleon voor het Franse leger. Vanuit dit punt werden alle andere punten gemeten.

Het nieuwe regime na de Franse Revolutie zag in het imposante neoclassicistische gebouw een soort tempel ter ere van Frankrijk, en veranderde de functie van kerk naar mausoleum voor beroemde Fransen. Daarna is nog enkele keren van functie gewisseld, maar in 1885 werd het officieel een 'tempel' voor de grote Fransen.

Er is één Nederlander in het Panthéon begraven, namelijk Jan Willem de Winter uit Kampen.

In 1851 hing de Franse fysicus Léon Foucault (1819-1868) een gewicht aan een touw in de koepel op. De slinger leverde het bewijs dat de aarde om zijn as draait. Het Musée des arts et métiers in Parijs stelde sinds 1855 de originele slinger permanent tentoon. Deze Foucault-slinger werd getoond als deel van de collectie, en werd in 1995 tijdelijk verhuisd naar het Panthéon vanwege renovatie in het museum. Voor de heropening in 2000 werd het origineel teruggegeven en hangt in het Panthéon een kopie. Jules Guyot heeft in het Panthéon met deze slinger geëxperimenteerd om de afplatting van de Aarde en de loodlijn te bestuderen.

Panorama van het interieur van het Panthéon

Boven de ingang van het Panthéon staat de tekst Aux grands hommes la patrie reconnaissante, oftewel 'Voor de grote mannen, het dankbare vaderland'. De immense crypte van het gebouw werd bestemd als laatste rustplaats voor de 'grote mannen' van Frankrijk, onder wie Soufflot zelf.

De uitdrukking 'grote mannen' is overigens niet letterlijk te nemen aangezien er ook vijf 'grote vrouwen' in het Panthéon zijn opgenomen, namelijk Marie Curie, Geneviève de Gaulle-Anthonioz, Germaine Tillion (alleen in naam, de kist bevat alleen aarde uit haar oorspronkelijke graf), Simone Veil en sinds 30 november 2021 Joséphine Baker. Zij zijn tot nu toe de enige vrouwen die deze eer te beurt viel op grond van hun eigen verdiensten. Verder werd Sophie Berthelot (zij was de eerste vrouw die werd bijgezet in het Panthéon), de echtgenote van de scheikundige en politicus Marcellin Berthelot, bijgezet in een gezamenlijk graf, nadat beiden op 18 maart 1907 waren overleden.

De beslissing om iemand bij te zetten in het Panthéon is in het verleden aan verschillende instanties en machtige personen (o.a. Napoleon) overgelaten. In de Vijfde Franse Republiek is het verlenen van deze (postume) eer voorbehouden aan de President van de Republiek.

Lijst van in het Panthéon opgenomen personen

[bewerken | brontekst bewerken]

De lijst hieronder bevat alle personen die ooit in het Panthéon opgenomen werden, zouden worden en diegenen die uit het Panthéon verwijderd werden

Bijzetting Caveau Naam Bijzonderheden
1791 Mirabeau, Honore Gabriel Honoré Gabriel Mirabeau Verwijderd in 1794 na ontdekking van zijn correspondentie met Lodewijk XVI, begraven in de Église Saint-Étienne-du-Mont
1791 Crypte Voltaire
1792 Beaurepaire, Nicolas-Joseph Nicolas-Joseph Beaurepaire Verplaatsing van de overblijfselen naar het Panthéon niet uitgevoerd
1793 Peletier de Saint-Fargeau, Louis Michel Le Louis Michel Le Peletier de Saint-Fargeau Vermoorde afgevaardigde, overblijfselen uit het Panthéon verwijderd
1793 Picot de Dampierre, Auguste Marie Henri Auguste Marie Henri Picot de Dampierre Verwijderd wegens beschuldiging van verraad
1794 Marat, Jean-Paul Jean-Paul Marat Verwijderd wegens beschuldiging van verraad
1794 Crypte Rousseau, Jean-Jacques Jean-Jacques Rousseau
1806 V Petiet, Claude-Louis Claude-Louis Petiet
1806 V Tronchet, François Denis François Denis Tronchet
1807 V Portalis, Jean-Étienne-Marie Jean-Étienne-Marie Portalis
1807 V Resnier, Louis-Pierre-Pantaléon Louis-Pierre-Pantaléon Resnier
1807 Albert de Luynes, Louis-Joseph-Charles-Amable d' Louis-Joseph-Charles-Amable d'Albert de Luynes Verwijderd uit het Panthéon
1807 V Bevière, Jean-Baptiste-Pierre Jean-Baptiste-Pierre Bevière
1808 V Beguinot, François Barthélemy François Barthélemy Beguinot
1808 V Cabanis, Pierre Jean Georges Pierre Jean Georges Cabanis
1808 V Caulaincourt, Gabriel Louis de Gabriel Louis de Caulaincourt
1808 IV Perregaux, Jean-Frédéric Jean-Frédéric Perregaux
1808 V Choiseul-Praslin, Antoine-César de Antoine-César de Choiseul-Praslin
1808 V Malher, Jean-Pierre Firmin Jean-Pierre Firmin Malher Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809 V Papin, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Papin, comte de Saint-Christau
1809 III Vien, Joseph-Marie Joseph-Marie Vien
1809 III Garnier, Pierre Pierre Garnier, comte de Laboissière
1809 III Sers, Jean-Pierre Jean-Pierre Sers Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809 V Durazzo, Girolamo-Luigi Girolamo-Luigi Durazzo Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809 III Morard de Galles, Justin Bonaventure Justin Bonaventure Morard de Galles Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1809 III Cretet, Emmanuel Emmanuel Crétet, comte de Champmol
1810 III Caprara, Giovanni Battista Giovanni Battista Caprara
1810 III Le Blond, Louis Charles Vincent Louis Charles Vincent Le Blond, comte de Saint-Hilaire
1810 III Treilhard, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Treilhard
1810 XXII Lannes, Jean Jean Lannes, duc de Montebello
1810 III Claret, Charles Pierre Charles Pierre Claret, comte de Fleurieu
1811 III Bougainville, Louis Antoine de Louis Antoine de Bougainville
1811 III Erskine, Charles Charles Erskine, cardinal de Kellie
1811 II Hureau, Alexandre-Antoine Alexandre-Antoine Hureau, baron de Sénarmont Alleen een urn met zijn hart is aanwezig
1811 III Vincenti Mareri, Ippolito Antonio Ippolito Antonio Vincenti Mareri
1811 III Songis des Courbons, Nicolas-Marie Nicolas-Marie Songis des Courbons
1811 II Ordener, Michel Michel Ordener
1812 II Dorsenne, Jean-Marie Jean-Marie Dorsenne
1812 IV Winter, Jean-Guillaume de Jean-Guillaume de Winter, comte de Huessen Nederlands persoon
1813 II Cossé-Brissac, Hyacinthe-Hughes Timoléon de Hyacinthe-Hughes Timoléon de Cossé-Brissac, comte de Brissac
1813 II Jacqueminot, Jean-Ignace Jean-Ignace Jacqueminot, comte de Ham
1813 II Lagrange, Joseph-Louis Joseph-Louis Lagrange
1813 II Rousseau, Jean Jean Rousseau
1813 II Viry, Joseph-Francois-Marie-Justin de Joseph-François-Marie-Justin de Viry
1814 II Demeunier, Jean-Nicolas Jean-Nicolas Démeunier
1814 IV Reynier, Jean-Louis-Ebenezer Jean-Louis-Ebenezer Reynier
1814 II Regnier, Claude Ambroise Claude Ambroise Régnier, duc de Massa di Carrara
1815 II Thevenard, Antoine-Jean-Marie Antoine-Jean-Marie Thévenard
1815 II Legrand, Claude-Juste-Alexandre Claude-Juste-Alexandre Legrand
1829 Crypte Soufflot, Jacques Germain Jacques Germain Soufflot
1885 XXIV Hugo, Victor Victor Hugo
1889 XXIII Carnot, Lazare Lazare Carnot Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889 XXIII Corret de La Tour d'Auvergne, Théophile-Malo Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889 XXIII Baudin, Jean-Baptiste Jean-Baptiste Baudin Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie
1889 XXIII Marceau-Desgraviers, François Séverin François Séverin Marceau-Desgraviers Bijgezet bij de viering van het honderdjarig jubileum van de Franse Revolutie, alleen zijn as is bijgezet
1894 XXIII Carnot, Marie François Sadi Marie François Sadi Carnot President, meteen bijgezet nadat hij vermoord was, kleinzoon van Lazare Carnot
1907 XXV Berthelot, Marcellin Marcellin Berthelot Sophie Berthelot is samen met haar man begraven.
1908 XXIV Zola, Émile Émile Zola In 1902 begraven in het familiegraf in het Cimetière de Montmartre
1920 Escalier Gambetta, Léon Léon Gambetta Alleen hart
1924 XXVI Jaures, Jean Jean Jaurès
1933 XXV Painlevé, Paul Paul Painlevé
1948 XXV Langevin, Paul Paul Langevin Nobelprijswinnaar
1948 XXV Perrin, Jean Jean Perrin Nobelprijswinnaar
1949 XXVI Eboue, Felix Félix Éboué Eerste zwarte persoon die werd bijgezet
1950 XXVI Schoelcher, Victor Victor Schoelcher Zijn vader is ook bijgezet in het Panthéon. Victor wilde bij zijn vader begraven worden.
1952 XXV Braille, Louis Louis Braille Bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn dood
1964 VI Moulin, Jean Jean Moulin Moulin is gecremeerd in het crematorium van Père-Lachaise. Op 19 december 1964, de twintigste Bevrijdingsdag van Frankrijk, is zijn as bijgezet.
1987 VI Cassin, René René Cassin Nobelprijswinnaar, bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn geboorte
1988 VI Monnet, Jean Jean Monnet Bijgezet op de honderdste verjaardag van zijn geboorte
1989 VII Gregoire, Henri Jean-Baptiste Henri Jean-Baptiste Grégoire Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1989 VII Monge, Gaspard Gaspard Monge Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1989 VII Caritat, Marie Jean Antoine Nicolas de Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat, markies de Condorcet Bijgezet bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van de Franse Revolutie
1995 VIII Curie, Pierre Pierre Curie Nobelprijswinnaar. Oorspronkelijk begraven in Sceaux.
1995 VIII Curie, Marie Marie Curie Tweevoudig Nobelprijswinnares; eerste vrouw die op grond van haar verdiensten is bijgezet (niet de eerste vrouw die is bijgezet). Oorspronkelijk begraven in Sceaux.
1996 VI Malraux, André André Malraux Politicus en schrijver
2002 XXIV Dumas, Alexandre Alexandre Dumas père Schrijver, dramaturg
2018 VI Veil, Simone Simone Veil Minister, eerste vrouwelijke voorzitter Europees Parlement. Ze is samen met haar man Antoine bijgezet.[1]
2021 XIII Baker, Josephine Josephine Baker Eerste vrouw van kleur die een grafmonument in het Panthéon heeft gekregen. Haar stoffelijke resten blijven begraven in Monaco.

Bijzonderheden

[bewerken | brontekst bewerken]

Caveau IV staat bekend als de caveau gereserveerd voor protestanten. De caveaus aan de linkerzijde, nummers XIV tot en met XXI, zijn voorlopig nog leeg.

Zie de categorie Panthéon, Paris van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.