Masaccio

Masaccio
Zelfportret Masaccio, ca. 1420
Persoonsgegevens
Volledige naam Tommaso di Ser Giovanni Casai
Bijnaam Masaccio
Geboren San Giovanni Valdarno, 21 december 1401
Overleden Rome, 1428
Geboorteland Florentijnse Republiek
Nationaliteit Italiaans
Beroep(en) Kunstschilder
Oriënterende gegevens
Jaren actief 1417-1427
Periode Italiaanse renaissance
Stijl(en) Vroegrenaissance
Beïnvloed door Filippo Brunelleschi
Invloed op Sandro Botticelli, Fra Filippo Lippi, Michelangelo, Giovanni dal Ponte
RKD-profiel
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

Masaccio, werkelijke naam Tommaso di Ser Giovanni Casai, (San Giovanni Valdarno, 21 december 1401 - Rome, 1428) was een kunstschilder uit de Italiaanse renaissance. De naam Masaccio betekent "sloddervos". Deze bijnaam is hem door Giorgio Vasari gegeven omdat Masaccio zo met schilderen bezig was, dat hij zich niet om persoonlijke hygiëne bekommerde.

Biografie[bewerken | brontekst bewerken]

Tommaso was een zoon van de notaris Ser Giovanni Cassai en diens vrouw Jacoba. In 1406 overleed zijn vader. Nadat ook de tweede echtgenoot van Jacoba kwam te overlijden, verhuisde de familie in 1417 van San Giovanni Valdarno naar de stad Florence. In 1422 dook zijn naam op als lid van het gilde van medici, apothekers en schilders. Masaccio onderhield in Florence relaties met Donatello en de architect Filippo Brunelleschi. In 1423 ondernam hij een reis naar Rome, waar hij zich voor de Grieks-Romeinse Oudheid begon te interesseren.

In 1424 liet Masaccio zich inschrijven bij het Sint-Lucasgilde en leerde hij Masolino kennen, met wie hij verschillende werken schilderde, waaronder zijn meesterwerk in de Brancaccikapel in de kerk Santa Maria del Carmine. Van groot belang voor de ontwikkeling van het perspectiefschilderen is zijn in 1425 geschilderd fresco De Heilige Drie-eenheid in de Florentijnse kerk Santa Maria Novella. In 1428 verhuist hij naar Rome. Masaccio schildert daar, opnieuw samen met Masolino, een drieluik voor de kerk Santa Maria Maggiore. Hij overleed op 26-jarige leeftijd.

Masaccio's kunst[bewerken | brontekst bewerken]

Algemeen[bewerken | brontekst bewerken]

De Heilige Drie-eenheid (1425) Fresco, Santa Maria Novella, Florence

De werken van Masaccio behoren tot de vroege renaissance. Zijn werk zou later dat van latere kunstenaars zoals Sandro Botticelli, Fra Filippo Lippi en Michelangelo beïnvloeden. Masaccio wordt genoemd door Vasari in zijn Levens. Vasari is erg lovend over hem en prijst onder meer de wijze waarop Masaccio zich afkeerde van de gotische stijl en zo een belangrijke bijdrage leverde aan de renaissance in Italië.

Masaccio wordt beschouwd als de eerste belangrijke Italiaanse meester van de 15e eeuw, van belang vanwege de manier waarop hij de personages in zijn schilderingen afbeeldde, en vanwege het gebruik van het licht in zijn werken. Het meeste belang wordt echter gehecht aan het gebruik van het perspectief, waarmee hij een radicale ommezwaai in de Florentijnse schilderkunst teweegbracht.
Masaccio was een van de eerste schilders die gebruikmaakte van het lijnperspectief. Waarschijnlijk nam hij de principes van het perspectief over uit het werk van de architect Filippo Brunelleschi, die als ontdekker van het lijnperspectief wordt beschouwd.

De Heilige Drie-eenheid[bewerken | brontekst bewerken]

Het fresco van de De Heilige Drie-eenheid in de Santa Maria Novella in Florence (geschilderd tussen 1425 en 1428) is van groot belang in de ontwikkeling van het perspectieftekenen. Het werk kwam tot stand in opdracht van een vooraanstaande Florentijnse familie bij wijze van gedenkteken.
Op het fresco zijn de Vader, de Zoon en de Heilige Geest afgebeeld onder een tongewelf met Maria en Johannes onder het kruis. Links en rechts op de voorgrond knielen de schenkers van het fresco, de man in het scharlaken kostuum van een gonfaloniere. Op de voorgrond ligt een geraamte op een graftombe onder de tekst: "Ik was wat gij zijt, en gij zult zijn wat ik ben".
De gehele opbouw van het werk geeft een illusie van ruimtelijkheid waarvoor de schilder alle middelen inzet om dit via een bedacht perspectiefsysteem te bereiken:

  • Het geraamte op de voorgrond rust op een vooruitstekende graftombe.
  • De beide op de juiste schaal weergegeven schenkers, knielen op een trede aan de ingang van een kapel.
  • Maria en Johannes zijn in verkorting weergegeven om te laten uitkomen dat zij voorbij de beide zuilen in de kapel staan.
  • Daarbij kijkt Maria neer op de beschouwer, wiens aandacht zij met een gebaar op de Christusfiguur richt.
  • De kapel lijkt een echte ruimte met een precies weergegeven cassetteplafond, waar men door de muur heen in kijkt.
  • Hij maakt gebruik van slechts één verdwijnpunt, waardoor hij in staat was de driedimensionale werkelijkheid over te brengen.

De grote prestatie van de schilder lag hierin dat hij de figuren in een ruimtelijke eenheid plaatste en een illusie van tastbaarheid schiep door aanwending van het chiaroscuro. Tegelijkertijd bezielde de kunstenaar de menselijke figuur weer met eenzelfde robuustheid als in de fresco's van Giotto. Masaccio gebruikte voor de architecturale omlijsting klassieke elementen, zoals de Korinthische en Ionische zuilen, de schelpennis en een cassetteplafond.[1]

Oeuvrelijst[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende werken worden vrijwel unaniem aan Masaccio toegeschreven.[2]

Afbeelding Titel Datering Techniek Afmetingen
h x b (cm) 		Verblijfplaats Cat.
Triptiek van San Giovenale
of
Madonna met twee engelen en de heiligen Bartolomeüs, Blasius, Juvenalis en Antonius-abt 		1422 tempera op paneel middendeel: 108 x 65
zijpanelen: 88 x 44 		Cascia (Reggello), Museo Masaccio 1
Sint-Anna te drieën ca. 1425 tempera op paneel 175 x 103 Florence, Uffizi 2
Scènes uit het leven van Sint-Julianus ca. 1425 tempera op paneel 24 x 43 Florence, Museo Horne 4
Brancacci-kapel:
Verdrijving uit het paradijs 		1424-1428 fresco 214 x 90 Florence, Santa Maria del Carmine 6a
Brancacci-kapel:
Betaling van het hoofdgeld
of
De belastingpenning 		1424-1428 fresco 247 x 597 Florence, Santa Maria del Carmine 6b
Brancacci-kapel:
Opwekking van de zoon van Theofilus en Petrus als eerste patriarch van Antiochië 		1424-1428 fresco 232 x 597 Florence, Santa Maria del Carmine 6c
Brancacci-kapel:
Petrus geneest de zieken met zijn schaduw 		1424-1428 fresco 232 x 162 Florence, Santa Maria del Carmine 6d
Brancacci-kapel:
Doop van de bekeerlingen (neofieten) 		1424-1428 fresco 247 x 172 Florence, Santa Maria del Carmine 6e
Brancacci-kapel:
Uitdeling van aalmoezen en Dood van Ananias 		1424-1428 fresco 232 x 162 Florence, Santa Maria del Carmine 6f
Polyptiek van Pisa:
Paulus 		1426 tempera op paneel 61,5 x 34,3 Pisa, Museo nazionale di San Matteo 8-1a
Polyptiek van Pisa:
Kruisiging 		1426 tempera op paneel 82 x 64,5 Napels, Museo di Capodimonte 8-1b
Polyptiek van Pisa:
Andreas 		1426 tempera op paneel 52,4 x 32,7 Los Angeles, J. Paul Getty Museum 8-1c
Polyptiek van Pisa:
Getroonde Madonna met engelen 		1426 tempera op paneel 135,5 x 73 Londen, National Gallery 8-2
Predella van de polyptiek van Pisa:
Kruisiging van Petrus en Onthoofding van Johannes de Doper 		1426 tempera op paneel 20,8 x 60,1 Berlijn, Gemäldegalerie 8-3a
Predella van de polyptiek van Pisa:
Aanbidding van de koningen 		1426 tempera op paneel 20,8 x 60,1 Berlijn, Gemäldegalerie 8-3b
Predella van de polyptiek van Pisa:
Scènes uit het leven van Sint-Julianus 		1426 tempera op paneel 20,8 x 61,1 Berlijn, Gemäldegalerie 8-3c
Pilaster van de polyptiek van Pisa:
Augustinus 		1426 tempera op paneel 38 x 12,5 Berlijn, Gemäldegalerie 8-4a
Pilaster van de polyptiek van Pisa:
Hiëronymus 		1426 tempera op paneel 38 x 12,5 Berlijn, Gemäldegalerie 8-4b
Pilaster van de polyptiek van Pisa:
Heilige karmeliet met baard 		1426 tempera op paneel 38 x 12,5 Berlijn, Gemäldegalerie 8-4c
Pilaster van de polyptiek van Pisa:
Heilige karmeliet zonder baard 		1426 tempera op paneel 38 x 12,5 Berlijn, Gemäldegalerie 8-4d
Madonna van kardinaal Casini
of
Kietelende Madonna (Madonna del solletico) 		ca. 1426-1427 tempera op paneel 24,5 x 18,2 Florence, Uffizi 9
Colonna-retabel:
Hiëronymus en Johannes de Doper 		ca. 1423-1428 tempera op paneel 114 x 45,5 Londen, National Gallery 11
Drie-eenheid ca. 1427-1428 fresco 667 x 317 Florence, Santa Maria Novella 12
Desco da parto (voorzijde):
Viering van een geboorte 		ca. 1428 tempera op paneel (tondo) 56,5 diameter Berlijn, Gemäldegalerie 13a
Desco da parto (achterzijde):
Putto met kat 		ca. 1428 tempera op paneel (tondo) 56,5 diameter Berlijn, Gemäldegalerie 13b
Gebed op de Olijfberg
en
Laatste communie van de heilige Hiëronymus (toegeschreven aan Masaccio en atelier) 		ca. 1426 tempera op paneel 62 x 43,5 Altenburg, Lindenau-Museum 14

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Masaccio van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Masaccio&oldid=61449791"