Internationaal Theater Amsterdam

Internationaal Theater Amsterdam
Stadsschouwburg Amsterdam, thuishaven van Toneelgroep Amsterdam
Vestigingsplaats Amsterdam
Opgericht 1987
Actuele samenstelling
Artistiek leider Ivo van Hove (2001-) Gerardjan Rijnders (1987-2001)
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

Internationaal Theater Amsterdam, ITA of ITA ensemble (tot theaterseizoen 2018-19 opererend onder de naam Toneelgroep Amsterdam, afgekort als TA, voorheen TGA[1]) is met ruim twintig acteurs het grootste gesubsidieerde theatergezelschap van Nederland.

Het gezelschap is gehuisvest in Amsterdam en vaste bespeler van Stadsschouwburg Amsterdam aan het Leidseplein. Per 1 januari 2018 vormen beide instellingen één organisatie.[2] Toneelgroep Amsterdam brengt moderne ensceneringen van klassieke stukken, nieuw repertoire en cross-over (combinaties theater en andere disciplines). Huisregisseur en artistiek leider is sinds 2001 Ivo van Hove.

1987-2000: Gerardjan Rijnders[bewerken | brontekst bewerken]

Het gezelschap werd in 1987 opgericht als een fusie van het Publiekstheater en Toneelgroep Centrum. Regisseur Gerardjan Rijnders werd aangesteld als artistiek leider. Het gezelschap begon met een kern van acteurs, onder wie Jacques Commandeur, Kitty Courbois en Pierre Bokma. Bijzonder was dat deze acteursgroep werd samengesteld in overleg met een casting-adviseur, Hans Kemna. Nog steeds is Kemna betrokken bij de casting van TA-producties.

Het Transformatorhuis op het Westergasterrein

Onder leiding van Rijnders groeide Toneelgroep Amsterdam begin jaren 90 uit tot een van de toonaangevende gezelschappen van Nederland. In deze periode kreeg Toneelgroep Amsterdam een eigen vlakkevloerzaal op het terrein van de Amsterdamse Westergasfabriek, het Transformatorhuis. Hier speelden zij onder meer een bewerking van de Ilias, de wereldpremière van Ashes to Ashes van Harold Pinter en stukken van Arnon Grunberg. In 2000 maakte Rijnders bekend dat hij afscheid nam van het gezelschap.

2001 tot heden: Ivo van Hove[bewerken | brontekst bewerken]

Rabozaal, de in 2009 gerealiseerde vlakkevloerzaal in de Stadsschouwburg

Sinds 2001 staat Toneelgroep Amsterdam onder leiding van de Vlaamse regisseur Ivo van Hove.

Van Hove nodigde de geruchtmakende filmmaker Cyrus Frisch uit om als eerste gastregisseur onder zijn bewind in 2001 een voorstelling te maken. In april 2001 ging het stuk Ik ben bang in première. Zonder acteurs van het gezelschap. 'Wij kunnen noch de groep noch het publiek opzadelen met iets waarvan wij overtuigd zijn dat het nonsens is', lieten ze Frisch weten, nog voordat zij goed en wel met de repetities waren begonnen. Volgens het Theaterfestival 2001 zou de voorstelling echter uitgroeien tot de 'meest besproken en belangwekkende voorstelling van het seizoen'.

Toch was de aanstelling van Ivo van Hove omstreden, zoals onder meer blijkt uit de documentaire Toneelgroep Amsterdam die Niek Koppen over het gezelschap maakte.[3]

Van Hove nam enkele ingrijpende beslissingen: het Transformatorhuis werd verlaten, het befaamde decoratelier werd afgestoten en er werd een nieuwe artistieke koers uitgezet. Dit leidde ertoe dat de eerste seizoenen onder zijn leiding moeizaam verliepen. Ook de klinkende artistieke successen die hij voorheen bij het Zuidelijk Toneel had behaald, bleven uit. In het najaar van 2003 brak een crisis binnen het gezelschap uit en verlieten Lineke Rijxman en Pierre Bokma het ensemble. Ook Hans Kesting diende zijn ontslag in, maar trok dit later weer in. Het stuk dat Van Hove op dat moment bij Toneelgroep Amsterdam regisseerde, Rouw siert Electra, is te lezen als Van Hove's verwerking van deze crisis. Het werd na de première kritisch ontvangen, maar wordt inmiddels beschouwd als een van zijn sleutelstukken bij Toneelgroep Amsterdam.[4]

In seizoen 2004/05 begon Van Hove aan een vierdelige huwelijkscyclus, waarmee hij zich revancheerde op zijn critici. De cyclus bestond uit Kruistochten (The Norman Conquests) van Alan Ayckbourn, Het temmen van de feeks van William Shakespeare, Scènes uit een huwelijk van Ingmar Bergman en het speciaal voor Toneelgroep Amsterdam geschreven Perfect Wedding van Charles Mee. Sindsdien zijn nagenoeg alle producties van Van Hove bij Toneelgroep Amsterdam door pers en publiek positief ontvangen en bekroond met prijzen, zowel voor de acteurs als voor de regie.

Daarnaast worden regelmatig gastregisseurs uitgenodigd, zoals Pierre Audi, Theu Boermans, Guy Cassiers, Christoph Marthaler, Katie Mitchell, Thomas Ostermeier, Luk Perceval, Johan Simons, Simon Stone, Eric de Vroedt en Krzysztof Warlikowski.

Acteurs Toneelgroep Amsterdam[bewerken | brontekst bewerken]

Het huidige ensemble bestaat uit Joy Delima, Hélène Devos, Janni Goslinga, Aus Greidanus jr, Marieke Heebink, Hans Kesting, Hugo Koolschijn, Maria Kraakman, Ramsey Nasr, Chris Nietvelt, Celia Nufaar, Frieda Pittoors, Gijs Scholten van Aschat, Bart Slegers en Steven van Watermeulen. Vanaf het theaterseizoen 2018/19 behoren Maarten Heijmans, Majd Mardo en Achraf Koutet tot het vaste ensemble.[5]

In het verleden behoorden tot het ensemble onder anderen Joop Admiraal, Barry Atsma, Pierre Bokma, Hajo Bruins, Jacques Commandeur, Kitty Courbois, Jacob Derwig, Jip van den Dool, Harm Duco Schut, Roeland Fernhout, Renée Fokker, Fred Goessens, Hein van der Heijden, Robert de Hoog, Fedja van Huêt, Kees Hulst, Gaite Jansen, Marwan Kenzari, Sigrid Koetse, Ruben Lürsen, Hadewych Minis, Adriaan Olree, Roos Ouwehand, Halina Reijn, Vanja Rukavina, Lineke Rijxman, Ralph Sigmond,[6][7] Eelco Smits, Karina Smulders, Perla Thissen en Leon Voorberg.

Met 20 acteurs in vaste dienst is Toneelgroep Amsterdam het grootste gesubsidieerde toneelgezelschap van Nederland. Het gezelschap telt (en telde) een groot aantal Louis d'Or- en Theo d'Or-winnaars. In 2015 werden drie TA-actrices, Marieke Heebink, Chris Nietvelt en Halina Reijn, allen reeds in het bezit van een Theo d'Or, opnieuw genomineerd voor deze prestigieuze toneelprijs.

Toneelstukken[bewerken | brontekst bewerken]

Op volgorde van premièredatum:

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Toneelgroep Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Internationaal_Theater_Amsterdam&oldid=66176018"