Toon Hermans

Toon Hermans
	Toon Hermans in 1983
Algemene informatie
Volledige naam	Antoine Gerard Theodore Hermans
Bijnaam	Toon, Teun (Sittards)
Geboren	17 december 1916
Geboorteplaats	Sittard
Overleden	22 april 2000
Overlijdensplaats	Nieuwegein
Land	Nederland
Werk
Jaren actief	1932-2000
Genre(s)	theaterartiest
Instrument(en)	zang
Invloed(en)	Johan Buziau
Label(s)	EMI, His Master's Voice, Polydor, Relax, RCA, Universal Music, WEA
	(en) AllMusic-profiel; (en) Discogs-profiel; (en) IMDb-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Voor de gelijknamige politicus, zie Toon Hermans (politicus).

Antoine Gerard Theodore (Toon) Hermans (Sittard, 17 december 1916 – Nieuwegein, 22 april 2000) was een Nederlands cabaretier, zanger, kunstschilder en dichter. Hij wordt als een van de "Grote Drie van het Nederlandse cabaret" van na de Tweede Wereldoorlog beschouwd, samen met Wim Sonneveld en Wim Kan.

Carrière[bewerken | brontekst bewerken]

Toon Hermans werd geboren als tweede van vijf zoons in zijn ouderlijk huis aan de Parklaan in Sittard.^[1] Hermans werd tijdens zijn leven geconfronteerd met verschillende tegenslagen. Hij ondervond in zijn jeugd de ontberingen die volgden op de Eerste Wereldoorlog, de economische crisis van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog gevolgd door de noodzakelijke wederopbouw. De Sittardsche Bank waarvan zijn vader directeur was ging in 1924 failliet en drie jaar later stierf zijn vader.^[2] Hierdoor werden Hermans en zijn broers straatarm.

Hermans ging zich hierna bezighouden met het schrijven van sinterklaasgedichten voor een speelgoedwinkel. In zijn tienerjaren werd hij geïnspireerd door de clown Johan Buziau, in wiens voetsporen hij wilde treden.^[3] Op 16-jarige leeftijd schreef hij in 1932 zijn eerste revue, in het Sittardse dialect.^[4] Door veelvuldig contact met Buziau leerde hij veel van hem over timing en mimiek. Zo werd hij in zijn streek (rondom Sittard in Nederlands Limburg) groot in carnavalskringen. Ook begon zijn bekendheid aan het begin van de jaren veertig langzaam te groeien buiten Limburg, mede dankzij de radio. In 1942 verhuisde Hermans naar Amsterdam. Er ontstond een zoektocht naar nieuw talent doordat joodse artiesten niet meer mochten optreden. Hermans profiteerde daarvan.^[5] Via Alex Wunnink vond hij werk bij het cabaret van Carl Tobi dat veel optrad in het Leidseplein Theater. Om te mogen optreden sloot Hermans zich aan bij de Kultuurkamer.^[6] Later in de oorlog sloot hij zich aan bij het Mikkenie-revue. Vanaf 1943 maakte hij furore met zijn imitatie van Johan Buziau, die door de oorlogsomstandigheden sinds 1942 zijn optredens voorgoed had gestaakt.

In de eerste jaren na de oorlog trad Hermans vaak op met de groep Theater Plezier die onder leiding van Floris Meslier stond. Hij werd langzaam een bekende Nederlander. Ook toen schreef hij nog verschillende liedjes in zijn moedertaal, het Sittards. Vanaf 1955 begon hij alleen op te treden. Zijn carrière kwam in een stroomversnelling toen zijn zogeheten onemanshows werden uitgezonden door het nieuwe medium televisie. Samen met Wim Kan en Wim Sonneveld werd hij omschreven als de grote drie. In 1959 ondernam hij een mislukte overstap naar het witte doek, met de film Moutarde van Sonaansee. Hierna keerde Hermans terug naar het theater, waar hij grote successen vierde.

Zijn populariteit piekte zo'n twintig jaar lang (tussen 1960 en 1981). Een uitgebreide poging omstreeks 1968 om met een Engelstalige show op Broadway in de Verenigde Staten door te breken mislukte, doordat Hermans zich niet echt thuis voelde in de VS. Hoewel hij in Duitsland en Oostenrijk ook enig succes had, sloeg zijn werk in Nederland en Vlaanderen het meest aan.

In 1993 trad hij weer op in Carré met een show waarin hij voor de pauze liedjes zong (een "tour de chant") en na de pauze conferences bracht. In 1996 stond Hermans voor het laatst op het toneel. Na een hersenoperatie in 1997 werkte hij begin 2000 met een bevriende pianist aan een nieuwe cd. Hij overleed in april van dat jaar, waarna het album Als de liefde postuum werd uitgebracht. Hermans werd begraven vanuit de Gemmakapel van de heilige Gemma Galgani in Sittard – hij was als katholiek vanaf zijn jeugd een vereerder van deze heilige.

In 2003 verscheen het verzameld werk van Toon in een cd-box, die in het jaar erna de Edison kreeg in de categorie historische uitgave. In 2005 is zijn volledige oeuvre, voor zover in televisie-archieven bewaard gebleven, als dvd-box uitgegeven.

Privé[bewerken | brontekst bewerken]

Toon Hermans was gehuwd met Rita Weijtboer, een schoonheidsspecialiste. Het stel verhuisde in 1967 naar Maastricht en later naar Hilversum en Bloemendaal.

Ze kregen drie zonen: Michael, Maurice (1949-2023) en Gaby (1955-2020). Maurice figureerde af en toe in shows van zijn vader.

Toon Hermans schreef veel liedjes voor zijn vrouw. Toen zij kanker kreeg, zegde Hermans vaak zijn tournees af om bij haar te kunnen zijn. Nadat zij in november 1990 was overleden, had hij moeite met het brengen van zijn liefdesliedjes en barstte hij soms zelfs in tranen uit tijdens het zingen van Lente me.

Kunst[bewerken | brontekst bewerken]

Bekendheid kreeg Hermans door zijn formule van de onemanshow, een voorstelling door één man uitgevoerd (weliswaar ondersteund door een paar muzikanten), die hij als eerste in het Nederlandse taalgebied introduceerde (Wim Sonneveld, Wim Kan en latere generaties zijn hem daarin gevolgd).

Hoewel zijn werk vaak als cabaret beschouwd wordt, is het dat eigenlijk niet. Hij beschouwde zichzelf als een clown, en dat is waarschijnlijk de meest juiste typering. Het was pure kolder, omlijst door liedjes waarin het leven geprezen werd, of die ook kolderiek waren. Anders dan bij cabaret waren zijn shows op geen enkele manier gebonden aan de actualiteit.

Groot succes op de scène had hij met zijn 'typetjes' en zijn gevoel voor woordspelletjes. Als schrijver en dichter viel Hermans vooral op door zijn aandacht voor detail: gebaren, kleine gedichten (door hem versjes genoemd), kwinkslagen. Veel van zijn versjes zitten in het collectief geheugen en kwamen op wandtegeltjes te staan. Ook zijn er diverse boeken en boekjes met zijn liedjes en gedichtjes verschenen, door hemzelf geïllustreerd.

Hermans was ook een niet onverdienstelijk schilder, hoewel zijn werk als schilder tijdens zijn leven nauwelijks geëxposeerd is.

Artistieke loopbaan[bewerken | brontekst bewerken]

Al vroeg begon Hermans met het tekenen en schetsen. Hij verkocht als kind zijn werkstukjes aan de deur om het gezin te onderhouden. Later ging hij schilderen. Zijn eerste optredens waren in 1949 in het Grand Theater in Heerlen met zijn imitatie van de clown Buziau, van wie hij veel geleerd had en die hem veel kneepjes van het vak van clown bij had gebracht.^[7]

Hij trok naar Amsterdam om daar zijn geluk te beproeven. Een van zijn vroege optredens daar was in 1937 tijdens de talentenjacht Cabaret der Onbekenden, georganiseerd door orkestleider John Kristel. In 1938 sloot hij zich aan bij het Theater Plezier van Floris Meslier. Hierna volgden optredens voor De bonte dinsdagavondtrein van de AVRO.

Alex Wunnink, directeur van Theater Carré, merkte Hermans bij een optreden op en vroeg hem in 1942 auditie in Amsterdam te komen doen bij het cabaret van Carl Tobi. Hiermee begon Hermans' landelijke carrière. Hermans trad op in het Leidseplein Theater, samen met bekendheden, zoals Wiesje Bouwmeester. Vrij kort daarna trad hij vernieuwend op door het begrip onemanshow toe te voegen aan de wereld van de kleinkunst. Deze eerste show vond plaats in 1955 en daarmee had hij groot succes. In 1958 volgde een bewaard gebleven televisieregistratie van deze show.

In 1961 en 1962 trad Hermans ook op in het buitenland; aanvankelijk in Oostenrijk en daarna in Duitsland. Hij vond het geen uitdaging, omdat de theaterbezoekers te snel om alles lachten. In Hamburg maakte hij kennis met de clown Popov, die hij later veel zou ontmoeten.

In 1970 kreeg Hermans een burn-out, doordat hij niet kon brengen wat het publiek graag wilde en men hem te poëtisch en te melancholiek vond. Tijdens een bezoek aan een show van Popov in de Rotterdamse Ahoy´ haalde deze Hermans uit de zaal naar de piste om hem te omhelzen en zijn warmte over te brengen. Hierdoor wist Popov Hermans uit zijn depressieve periode te redden, waarmee een nieuwe periode in diens loopbaan aanbrak.^[bron?]

Hermans was een perfectionist. Zo nam hij heimelijk al zijn optredens op compact cassette op om de reactie van zijn publiek terug te beluisteren en na te gaan of een grap te vroeg of te laat overkwam.^[bron?] Zodoende kon hij deze, bij een volgend optreden, aanpassen.

Hij had veel schriftelijk en telefonisch contact met chansonnier Wim Sonneveld en cabaretier Wim Kan, maar bezocht nooit hun voorstellingen. Wel bezocht hij een theatervoorstelling van Freek de Jonge in Theater Gooiland in Hilversum.^[bron?]

Het Amerikaanse avontuur[bewerken | brontekst bewerken]

Behalve in de Europese landen wilde Hermans gaan optreden in Amerika. Hij maakte daar in 1965 kennis met de Amerikaanse scenarioschrijver Erich Segal, met wie hij voorbereidingen trof voor zijn optredens voor het Broadway Theatre in New York. Met hem herschreef hij, bijvoorbeeld, het nummer Vierentwintig rozen naar Twenty-seven Roses. Hij zag echter op tegen het optreden, omdat het betekende dat hij lange tijd ver van huis zou zijn. Ook het theater zelf voelde niet goed aan. Terug in Nederland liet hij voor Amerikaanse impresario’s opnames maken van try-outs van het optreden in het Engels voor Amerikaans publiek in Hilversum en Brussel. Ondertussen trad Hermans in 1966 met veel succes met deze show op in veel plaatsen in Canada. Het vaste contract voor een jarenlang optreden in Broadway ging Hermans niet aan vanwege de eerdergenoemde twijfels. Hiermee sloot hij het Amerikaanse avontuur af.

Andere kunstvormen[bewerken | brontekst bewerken]

Naast zijn theaterwerk en gedichten was Hermans ook kunstschilder. Dit deed hij puur ter ontspanning en hij wilde hier eigenlijk nooit mee op de voorgrond treden. Hij heeft daarom bijna nooit zijn schilderijen geëxposeerd. In november 2004 bracht een openbare veiling van een deel van zijn schilderijen onverwacht meer dan € 600 000 op. Dit bedrag ging voor het grootste deel naar de stichting Toon Hermans Huizen, een door Hermans opgerichte organisatie voor de opvang van kankerpatiënten en hun familie.

Enige jaren na Hermans' dood is er tijdens een verbouwing in een huis in de Sittardse Paardestraat een zelfportret van hem aangetroffen. Hij had dit vermoedelijk gemaakt voor een daar destijds woonachtig vriendinnetje.

In 2003 deed een kalligrafiegroep uit de IJmond een recordpoging om het grootste kalligrafische werkstuk ter wereld te vervaardigen en te bundelen in boekvorm. Het boek bestaat uit ruim 7400 A4-pagina's met daarop gekalligrafeerde teksten van Toon Hermans. De Stichting Toon Hermans BV verleende toestemming om de teksten te gebruiken. De pagina's zijn aan elkaar geplakt zodat een harmonicaboek is ontstaan van ruim 2 meter hoog. Het weegt 55 kilo en is uitgelegd zeker 2 kilometer lang. Er is 5 km plakband en 3 liter inkt in verwerkt. Ook Maurice Hermans, Hermans' zoon, was bij het project betrokken.^[bron?]

Voor de Sittardse schouwburg staat een standbeeld van Hermans.

Een keuze uit zijn werk[bewerken | brontekst bewerken]

Versjes

Lief bijtje sprak de bij
Sterven doe je niet ineens
Een Vriend
De man van Nazareth
Konijntjes
Denken
Horzel
Treurwilg
Impasse
De tuinman
De non
Fout!
Leven
'n Beetje
Dingen

Liedjes

Vogeltje wat zing je vroeg
Ballonnetje
Het konijn en ik
Mien, waar is mijn feestneus? (Carnavalskraker 4 weken op 1)
Méditerranée (1958)
Jacqueline
24 rozen
Sien laat eens zien (1965)
Vader gaat op stap
Het leven is een bitterbal
Wat ruist er door het struikgewas
Dit is een plek om lief te hebben
Café Biljart
De appels op de tafelsprei
Marie
Il pleut
Lente me
Als de liefde niet bestond (2000)
Ze dekte de tafel
Notte Belle Margarinetta
De tango van het blote kontje
Mijn vader is een clown (Kinderen voor Kinderen 12)
Ik hou van je zonder franje (Kinderen voor Kinderen 17)
The Sun is Out (1970)

Conferences

Hartenaas (1951)
Ballot
Zaza
De stoel - De stoel waar zijn zuster op gezeten had (1958)
De sprekert (1958)
De voorzitter opent (1958)
De tent (1958)
High Society (1965)
De auditie: Duif is dood! (1967) (stem van Jack Bemelmans: Dick Binnendijk)
Strinzelthal (1961)
Snieklaas (1974)
De ornitholoog (1980)
Het tennisracket (1980) (waarbij hij minutenlang wacht totdat zijn vaste toneelmeester 'Johnny' een tennisracket en een tennisbal voor hem gehaald heeft. Dit is een van zijn beroemdste en meest op televisie herhaalde momenten. Veel cabaretiers, zoals Youp van 't Hek, bewonderen de wijze waarop hij tijdens deze conference door volslagen niets te doen toch het publiek aan het lachen brengt.)
De voorzitter van "Ons Genoegen" (1980)
De auditie: Wat ruist er door het struikgewas (1980) (stem van Jack Bemelmans: Maurice Hermans^[8]).

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

In 1951 engageerde hij Miss Zandvoort Mimi Kok, die ook in 1961/1962 met hem in het buitenland samenspeelde.
Ook speelde Hermans met de bekende Engelse presentatrice/actrice Phyllis Lane.
In 2004 eindigde hij op nr. 22 in de verkiezing van de grootste Nederlander.
In 2010 werd TOON, de musical opgevoerd, onder regie van Ruut Weissman, met in de hoofdrol Alex Klaasen.
In 2010 werd Hermans herdacht met het Tribute Toon Hermans.
Hermans bedacht ook de muziek voor de Efteling-attractie Carnaval Festival.
Hermans is benoemd tot ridder en later officier in de orde van Oranje-Nassau en ridder in de kroonorde van België.^[9]^[10]

Discografie[bewerken | brontekst bewerken]

Albums[bewerken | brontekst bewerken]

1958 - Toon Hermans One Man Show, Deel 1 - 10"-lp - HIS MASTER'S VOICE - HDLP 1009
1958 - Toon Hermans One Man Show, Deel 2 - 10"-lp - HIS MASTER'S VOICE - HDLP 1010
1961 - Toon Hermans One Man Show, Deel 3 - 10"-lp - HIS MASTER'S VOICE - HDLP 1015
1961 - Toon Hermans One Man Show 1961 - 12"-lp - HIS MASTER'S VOICE - CLPH 105
1961 - Moutarde Van Sonaansee - 10"-lp - HIS MASTER'S VOICE - HDLP 1012
1965 - One Man Show opgenomen in Theater Carré 1964/1965 - 12"-lp - HIS MASTER'S VOICE - CLPH 111
1965 - Toon - 12"-lp - HIS MASTER'S VOICE - CLPH 114
1966 - Lachen ohne Ende - Live-opnamen uit deutsches Theater - München - 12"-lp - ELECTROLA - SME 83 904
1967 - Dag Toon - 12"-lp - HIS MASTER'S VOICE - XLPH 20003
1968 - Leve Toon - 12"-lp - HIS MASTER'S VOICE - XLPH 20023
1968 - Toon Hermans '68 - 12"-lp - RELAX - 7000
1968 - Hoogtepunten uit Toon Hermans One Man Show - 12"-lp - BOEK EN PLAAT - GS 076
1969 - Toon in Toronto - 12"-lp - RELAX - 7006
1970 - Toon - 12"-lp - MARCATO - 20 108
1970 - Toon Hermans One Man Show - 12"-lp - MARCATO - 78 119
1972 - Liedjes voor jou - 12"-lp - IMPERIAL - 5C 062 24576
1974 - One-Man-Show 1974 - 2 12"-lp - EMI - 5N 154 25154/55
1974 - De beste van Toon Hermans - 12"-lp - EMIDISC - 5C 048 50645
1975 - Dankuwel astublieft... Hoogtepunten uit de Jubileumshow Tien Toon - 12"-lp - WESTSIDE - WS 113 525 L
1977 - Jubileumplaat - Beroemde Conferences en Liedjes uit 20 Jaar One Man Show 60 Minuten Lachen - 12"-lp - EMI - 1A 052 25723
1977 - Ben je wel 'ns alleen - 12"-lp - EMI - 5C 064 25813
1978 - Toon One Man Show '78 - 2 12"-lp's - BOVEMA NEGRAM - 1A 138 26111/12
1980 - One Man Show 1980 - 2 12"-lp's - RCA - PL 44026
1980 - 11 fonkelnieuwe feestliedjes + 1 Goeie Ouwe - 12"-lp - SHOWBIZ - WEAN 58 266
1983 - Alle liedjes van m'n show (1980) - 12"-lp - RCA - NL 44062
1986 - Houdt u van dieren? - 12"-lp - PHILIPS - 830 095 1
1987 - Theaterliedjes - 3 12"-lp's - EMI - BOSPLP 14
1987 - One Man Shows Deel 1 - cd - EMI - BOSPCD 14/1
1987 - One Man Shows Deel 2 - cd - EMI - BOSPCD 14/2
1991 - One Man Show t.g.v. 25 jaar Carré - 2 cd's - EMI - 796 538 2
1991 - Toon 75 jaar - 2 cd's - EVA - 798 464 2
1992 - Toon 2 - 2 cd's - EVA - 781 109 2
1993 - Ik heb je lief - Toon Hermans One Man Theater Show 1993 - 2 cd's - EVA - 828 415 2
1996 - Ik zing van het leven - cd - POLYDOR - 533 280 2
1998 - Toon Hermans liedjesman - cd - POLYDOR - 533 436 2
1998 - Toon Hermans - 2 cd's - EMI - 7243 4958872 1
1999 - One Man Show 1997 - 2 cd's - POLYDOR - 547 007 2
2000 - Als de liefde - cd - POLYDOR - 549 483 2
2003 - Toon, het verzameld werk - 19 cd's + 1 dvd - NIKKELEN NELIS - 9811889
2007 - De keuze van Annie de Reuver - cd - WETON WESGRAM - NN 002
2009 - De keuze van Annie de Reuver 2 - cd - WETON WESGRAM - NN 017
2009 - Mooi was die tijd - cd - DISKY - HSI 905960

Singles[bewerken | brontekst bewerken]

1947 - Ik ben Jansen / Trammen - 78rpm10"single - DECCA - M 32175
1947 - De jeep van Jansen / De Waarzegster - 78rpm10"single - DECCA - M 32202
1947 - Op het Leidsche Plein / Naar Scheveningen - 78rpm10"single - DECCA - M 32209
1948 - Bal Masqué / Schlemiel - 78rpm10"single - DECCA - M 32302
1948 - Ontmoeting met Toon Hermans - 78rpm10"single - GTB -
1959 - Liedjes van Toon, Deel 1: Middellandse Zee / De Muzeman + De Wind - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 176
1959 - Liedjes van Toon, Deel 2: Jacqueline / Ballon + Met een Piano - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 177
1959 - Liedjes van Toon, Deel 3: De Clochard / Kolderzolder + Darling, Liebling - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 178
1960 - De lesten dans / De Zwarte Ballon - 7"-single - HIS MASTER'S VOICE - 45 JF 284
1961 - Liedjes uit Toon Hermans One Man Show 1961 (Slaapliedje / Blauwe Ogen) - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 196
1961 - Liedjes van Toon, Deel 4: Walkin' in Wien / Boem Si Lila + Soo Rool en Daaj, Nottebella Margarinette - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 192
1961 - Voorproefjes van de film Moutarde van Sonaansee - 7"-single - BOVEMA - RC 107
1961 - De slinger van de koffergrammofoon / De Pattefoon (Wim Kan) - 7"-single - CCGC - PR 200
1965 - Vader gaat op stap / Stilte - 7"-single - CCGC - PR 700
1966 - Golden Johnny / Café - 7"-ep - HIS MASTER'S VOICE - 7 EGH 211
1966 - Sien / O, hoeveel mensen - 7"-single - HIS MASTER'S VOICE - 7 QH 5071
1966 - Marie / Vandaag - 7"-single - HIS MASTER'S VOICE - 7 QH 5083
1967 - Bovema heeft u iets feestelijks mee te delen - 7"-single - BOVEMA - 45 BOV 197
1967 - De fanfare / Tango Blue (Ik voel me zo beklemd...) - 7"-single - RELAX - 45 072
1968 - De slinger van de koffergrammofoon / De Muzeman - 7"-single - IMPERIAL - IH 808
1968 - Mien, waar is mijn feestneus? / Gaat dat zien - 7"-single - RELAX - 45 081
1968 - Akkefietje liedje / Boerenkermis - 7"-single - RELAX - 45 125
1969 - Kiele, kiele, kiele (Helène) / Vogeltje wat zing je vroeg - 7"-single - RELAX - 45 128
1971 - Want dat is carnaval / Heb je nog een blommetje? - 7"-single - DISCOFOON - VD 1001
1973 - Geef me je hand / Vrije vogel - 7"-single - IMPERIAL - 5C 006 24879
1981 - Er woont 'n poes met zeven jongen in m'n hoempapa / Het is maar één keer carnaval - 7"-single - SHOWBIZ - WEAN 18 449
1993 - Vicki Brown: Intro + Vicki Brown + Chambre Douze - cd's - EVA - 872 036 2
1996 - Jam + De zon gaat op - cd's - POLYDOR - 575 976 2
2014 - Een vriend (postuum), een duet met Gerard Joling.