Zwart (kleur)

Zwart geldt als de donkerste kleur die er is. Samen met wit en grijs behoort zwart tot de achromatische ("neutrale") ofwel niet-bonte kleuren. Deze staan in tegenstelling tot de bonte kleuren.

Soms wordt gezegd dat zwart geen kleur is,^[1] enerzijds omdat puur zwart ontstaat als er geen licht is, of als er geen licht wordt gereflecteerd en anderzijds omdat zwart geen tint heeft. Een object wordt dan ook waargenomen als zwart, als het zo donker is – dat wil zeggen, zo weinig van het opvallende licht terugkaatst (en ook zo weinig licht uitzendt) – dat er voor het oog geen tint of verzadiging te onderscheiden is.

Zwart komt net als wit niet voor in het kleurenspectrum.

Zwart wordt door de kijker wel ervaren als een kleur, maar zonder tint. Er zijn dan ook zwarte pigmenten die in druktechniek en in schilderijen worden gebruikt.

Pigmenten en kleurstoffen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie zwart pigment voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De naam van een zwart pigment is vaak afkomstig van de bron waar dit pigment uit gemaakt wordt. Zo werd lampenzwart oorspronkelijk gemaakt van het roet dat bijvoorbeeld door een walmende olielamp werd geproduceerd. Bij menging met wit worden deze zwarte pigmenten niet altijd grijs. Soms is er een duidelijke kleurzweem, bijvoorbeeld groen, blauw of bruin. Er bestaan ook vele zwarte inkten. De donkerste daarvan is Oost-Indische inkt, met roetdeeltjes die in water zweven.

Bourgondisch zwart[bewerken | brontekst bewerken]

Meesterververs in het tegenwoordige Vlaamse Mechelen verfden in de vijftiende en zestiende eeuw laken in de diepzwarte kleur die Bourgondisch zwart werd genoemd. Dit omdat de rijke elite van en rond het Bourgondische hof kleding van deze indertijd ongekende diepzwarte kleur ging dragen als teken van hun rijkdom.^[2]

Gebruik en gevoelswaarde[bewerken | brontekst bewerken]

Religieuze betekenissen[bewerken | brontekst bewerken]

• Zwart wordt vooral in het Westen algemeen geassocieerd met de dood en droefheid. Weduwen en weduwnaars gaan daarom veelal in het zwart gekleed. Zwart is de liturgische kleur tijdens begrafenissen.
• Zwarte kleding wordt ook veel gedragen door christelijke priesters en kloosterlingen, en zwart is dan vaak zelfs een voorgeschreven kleur.
• In de islam staat de kleur zwart voor de opstand en de eindstrijd tussen de moslims en de goddelozen, waarbij de moslims het zwarte strijdvaandel voeren. De profeet Mohammed voerde een zwarte oorlogsvlag. Ook de Rashidun, de Abassiden en verschillende jihadistische bewegingen voeren een bepaalde variant van de zwarte vlag.

Als modekleur[bewerken | brontekst bewerken]

Zwart is anderzijds ook een modekleur die feestelijkheid kan aanduiden. Sinds het laatste kwart van de twintigste eeuw wordt veel zwart gedragen met Kerstmis.^[bron?] Bepaalde subculturen, zoals de goths, dragen ook bij voorkeur zwarte kleding.

Overige symbolische betekenissen[bewerken | brontekst bewerken]

• Verder staat zwart voor rijkdom, waardigheid en stemmigheid, wat zich bijvoorbeeld uit in dure zwarte maatkostuums en auto's.^[bron?]
• In de kleurcodering voor elektronica staat zwart voor het cijfer 0.

In de taal[bewerken | brontekst bewerken]

Om te benadrukken dat iets erg zwart is, worden adjectieven als pikzwart, inktzwart en gitzwart gebruikt.

Verder heeft zwart in de Nederlandse taal overwegend negatieve connotaties; hiervan getuigen woorden als zwartkijker en uitdrukkingen als een zwarte dag.^[bron?]

Subtractieve of additieve kleur[bewerken | brontekst bewerken]

Zwart wordt als subtractieve kleur verkregen met een zeer donker pigment. Als additieve kleur is zwart het zo veel mogelijk ontbreken van zichtbaar licht.

Zwart als subtractieve kleur[bewerken | brontekst bewerken]

Het meeste licht dat op een zwart voorwerp valt wordt door de pigmenten van de verf of kleurstof geabsorbeerd. Wordt zwart gemengd met wit, dan ontstaan tinten van grijs.

Zwart als additieve kleur[bewerken | brontekst bewerken]

Een voorwerp ziet er zwart uit als het een niet-waarneembare hoeveelheid licht uitstraalt of terugkaatst. Bij de monitor van een computer staan de pixels van het scherm in dat geval uit of worden geblokkeerd. Afhankelijk van de hoeveelheid licht in de omgeving en de gebruikte techniek waarmee de monitor werkt kan het zijn dat de monitor zwart als donkergrijs zal weergeven. Andere voorbeelden uit het dagelijks leven zijn zwart papier en zwarte kleding.

In de praktijk[bewerken | brontekst bewerken]

Geen enkel voorwerp is in werkelijkheid volledig zwart, er wordt namelijk altijd wel iets van het opvallende licht teruggekaatst. De enige uitzondering hierop vormen zwarte gaten; door de extreme zwaartekracht die hier heerst, kan geen enkele vorm van licht of andere elektromagnetische straling eruit ontsnappen.

Er worden pogingen gedaan om het zuiverst mogelijke zwart te produceren. Een voorbeeld daarvan is Vantablack, dat meer dan 99,9 % van alle licht absorbeert.^[3] Het materiaal bestaat uit koofstofbuisjes op nanoschaal. Een conventionele zwarte verf absorbeert 99,7% van al het zichtbare licht.

Als zwart beschouwde voorwerpen stralen wel infrarood uit wanneer ze warmer zijn dan het absolute nulpunt. De straling van een zwart lichaam heeft aanleiding gegeven tot het postulaat dat elektromagnetische straling uit kwanta bestaat. Als een zwart voorwerp heel erg heet is, zal het zelfs wit licht uitstralen.

Van zwart naar grijs naar wit[bewerken | brontekst bewerken]

Kleurschakeringen in de buurt van zwart[bewerken | brontekst bewerken]

Nachtblauw, Donker taupe, Antraciet, Onyxkleur, Gitzwart, Café noir, Raisin black, Olijfzwart

Noten[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Black van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie verder info over deze opname, bekijk de oorspronkelijke versie of download de opname direct. (Meer info over gesproken Wikipedia)