1905 – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]

• 18 stycznia – w restauracji przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie rzeźbiarz Xawery Dunikowski śmiertelnie postrzelił w głowę malarza Wacława Pawliszaka.
• 28 stycznia – PPS ogłosiła strajk powszechny, co stało się początkiem rewolucji w Królestwie Polskim.
• 3 lutego – w Kielcach doszło do strajku młodzieży gimnazjalnej, domagającej się wprowadzenia nauczania w języku polskim.
• 24 lutego – rewolucja 1905: w Warszawie miała miejsce pierwsza akcja zbrojna bojowców PPS.
• 26 lutego – w Królestwie Polskim rozpoczęła się fala strajków solidarnościowych z robotnikami rosyjskimi.
• 2 marca – otwarto Dom Lekarski w Krakowie.
• 22 marca – założono Muzeum w Gliwicach.
• 26 marca – zamach bombowy bojowca PPS Stefana Aleksandra Okrzei na cyrkuł carskiej policji w Warszawie.
• 1 maja:
  • na terenie zaboru rosyjskiego zniesiono zakaz nabywania ziemi przez Polaków na ziemiach zabranych. Władze dopuściły w szkołach prywatnych nauczanie języka polskiego i litewskiego.
  • w Królestwie Polskim w trakcie demonstracji 1-majowych doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami rosyjskimi.
• 19 maja – w Warszawie zdemaskowany podczas przygotowań do zamachu na generał-gubernatora warszawskiego Konstantina Maksymowicza bojowiec PPS Tadeusz Dzierzbicki rzucił bombą w agentów Ochrany, zabijając dwóch z nich i siebie oraz ciężko raniąc trzeciego. Ponadto ranne zostały 24 osoby, w tym jedna ciężko.
• 11 czerwca – otwarto schronisko turystyczne na Babiej Górze w Beskidach Zachodnich.
• 13 czerwca – przed Sądem Wojskowym w Warszawie stanął bojowiec PPS Stefan Aleksander Okrzeja.
• 22-24 czerwca – w Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia, w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób.
• 23 czerwca – bojowiec PPS Stefan Aleksander Okrzeja został skazany przez sąd w Warszawie na karę śmierci.
• 24 czerwca – zostało zdławione powstanie łódzkie.
• 3 lipca – od uderzenia pioruna spłonęła wieża kościoła św. Katarzyny w Gdańsku.
• 7 lipca – prezydentem Lwowa został Michał Michalski.
• 19 lipca – utworzona została Straż Ogniowa Ochotnicza w Sławkowie.
• 7 sierpnia – Austriacy przekazali Zamek Wawelski władzom cywilnym.
• 15 sierpnia – oddano do użytku Halę Targową w Chorzowie.
• 17 sierpnia – oddano do użytku linię Gdańsk Wąskotorowy – Stegna – Sztutowo, będącą częścią Gdańskiej Kolei Dojazdowej^[1]. Pociągi pokonywały Przekop Wisły promem kolejowym między Świbnem i Mikoszewem.
• 24 sierpnia – otwarto linię kolejową Strzyłki Topolnica-Sianki (dł. 54,41 km), należącą do Austriackich Kolei Państwowych.
• 23 września:
  • późniejszy prymas August Hlond otrzymał święcenia kapłańskie.
  • w Stoczni Cesarskiej w Gdańsku zwodowano lekki krążownik SMS Danzig.
• 3 października – w Łodzi odbył się wielotysięczny pogrzeb przemysłowca branży włókienniczej Juliusza Kunitzera, zastrzelonego 30 września w tramwaju przez członków PPS – Adolfa Szulca i Stefana Jędrasa.
• 7 października – w Krakowie powstał pierwszy polski kabaret literacki. Występy Zielonego Balonika można było obejrzeć w Jamie Michalika wyłącznie na specjalne zaproszenie, a niewykazanie zachwytu wiązało się z brakiem zaproszenia na kolejne przedstawienia.
• 26 października – w Królestwie Polskim wybuchł strajk powszechny. W 45 miejscowościach uczestniczyło w nim około 800 tys. osób.
• 28 października – zawieszono bezterminowo działalność Uniwersytetu Warszawskiego.
• 31 października – w Sosnowcu proklamowano Republikę Zagłębiowską.
• 2 listopada – powstała Białogardzka Kolej Dojazdowa.
• 10 listopada – wprowadzono stan wojenny ukazem cara Mikołaja II Romanowa na całym terytorium Królestwa Polskiego.
• 12 listopada:
  • proklamowanie Republiki Sławkowskiej.
  • pierwsze zawody lekkoatletyczne we Lwowie (100 m: J. Bizoń 13,0 s.; 400 m: M. Kawecki 1:01,0 s.)
• 10 grudnia – Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla za całokształt pracy artystycznej.
• 26 grudnia – Organizacja Bojowa PPS dokonała napadu na kasę powiatową w Wysokiem Mazowieckiem, zdobywając pół miliona rubli.
• 27 grudnia – w Ostrowcu proklamowano Republikę Ostrowiecką.
• 28 grudnia – w Królestwie Polskim rozpoczął się strajk powszechny przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.
• Podczas rewolucji w Rosji doszło do podziału Polskiej Partii Socjalistycznej na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Maria Koszutska), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników.
• W wydarzeniach rewolucyjnych 1905 roku na ziemiach polskich wzięli czynny udział anarchiści.
• Strajk generalny w Krakowie i w Podgórzu pod hasłami walki o reformę prawa wyborczego.
• Lekkoatletyczne zawody międzyklubowe we Lwowie (K. Sołtyński, bieg na 1 milę – 5:20,0 s.)

Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]

• 2 stycznia:
  • w czasie toczącej się wojny rosyjsko-japońskiej Rosjanie skapitulowali w Port Artur (Lüshun) w Chinach. Wydarzenie zaskoczyło opinię światową.
  • amerykański astronom Charles Dillon Perrine odkrył księżyc Jowisza Elarę.
• 14 stycznia – Jens Christian Christensen został premierem Danii.
• 22 stycznia – rewolucja w Rosji roku 1905: krwawa niedziela w Petersburgu zapoczątkowała rewolucję 1905. Wojsko na rozkaz cara otworzyło ogień do demonstrantów. Według oficjalnych danych zginęły 93 osoby, 333 odniosły rany (34 z nich zmarły), źródła nieoficjalne mówią o setkach zabitych (od 800 do 1000).
• 26 stycznia – w kopalni Premier Mine pod Pretorią w Republice Południowej Afryki został znaleziony największy i najczystszy ze znanych diamentów – Cullinan.
• 29 stycznia – wojna rosyjsko-japońska: zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Sandepu.
• Styczeń – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki do końca stycznia podjęło ponad 400 tys. robotników, szybko zaczęły protestować także centra przemysłowe w Królestwie Polskim i na Wybrzeżu Bałtyckim.
• 1 lutego – założono holenderski klub piłkarski ADO Den Haag.
• 2 lutego – w Sankt Petersburgu pod oddziałem kawalerii załamał się Most Egipski. W katastrofie nikt nie zginął.
• 19 lutego–10 marca – Wojna rosyjsko-japońska: zwycięska dla wojsk japońskich bitwa pod Mukdenem (Shenyangiem) w Mandżurii z wojskami rosyjskimi.
• 21 lutego – zwodowano brytyjski transatlantyk RMS „Carmania”.
• 23 lutego – amerykański adwokat Paul P. Harris założył w Chicago organizację międzynarodową Rotary International.
• 24 lutego – zakończono drążenie najdłuższego wówczas kolejowego tunelu simplońskiego w Szwajcarii.
• 27 lutego – uroczyście otwarto ewangelicką katedrę berlińską.
• 3 marca – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow zgodził się na powstanie parlamentu w Rosji – Dumy Państwowej.
• 4 marca – prezydent USA Theodore Roosevelt rozpoczął urzędowanie.
• 8 marca – niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidę (559) Nanon.
• 10 marca:
  • wojna rosyjsko-japońska: zwycięstwem Japończyków zakończyła się bitwa pod Mukdenem.
  • założono angielski klub piłkarski Chelsea F.C.
• 17 marca – Albert Einstein opublikował pracę pod tytułem O wytwarzaniu i transformacji światła, która wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne używając pojęcia cząstek, nazwanych później fotonami.
• 19 marca – założono argentyński klub piłkarski Belgrano Córdoba.
• 28 marca – Alessandro Fortis został premierem Włoch.
• 31 marca – cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern domagał się uznania równości interesów kolonialnych Francji i Niemiec w Maroku, czym wywołał pierwszy kryzys marokański.
• Marzec – rewolucja w Rosji roku 1905: zamknięto wszystkie wyższe uczelnie.
• 3 kwietnia – w Buenos Aires został założony klub sportowy Boca Juniors.
• 4 kwietnia – ponad 20 tys. osób zginęło w trzęsieniu ziemi o magnitudzie 7,8 stopnia w skali Richtera, w leżącym w północnych Indiach mieście Kangra.
• 6 kwietnia – niemiecki astronom Paul Götz odkrył planetoidę (563) Suleika.
• 9 kwietnia:
  • w Chinach wykonano ostatnią egzekucję poprzez karę tysiąca cięć.
  • Juventus F.C. zdobył swoje pierwsze mistrzostwo Włoch.
• 10 kwietnia – w Manili wyjechały na ulicę pierwsze tramwaje elektryczne.
• 18 kwietnia – Real Madryt, pokonując w finale Athletic Bilbao 1:0, zdobył po raz pierwszy piłkarski puchar Hiszpanii.
• 3 maja – założono niemiecki klub piłkarski Arminia Bielefeld.
• 5 maja – założono argentyński klub piłkarski CA Colón.
• 6 maja – Federico Reichert dokonał pierwszego wejścia na szczyt wulkanu Socompa na granicy chilijsko-argentyńskiej (6051 m).
• 13 maja:
  • w Paryżu zadebiutowała Mata Hari.
  • założono brazylijski klub piłkarski Sport Recife.
• 15 maja – na powierzchni 0,4 km², która później stała się śródmieściem metropolii, założono miasto Las Vegas w USA.
• 27–28 maja – wojna rosyjsko-japońska: klęska floty rosyjskiej w bitwie pod Cuszimą.
• 28 maja – niemiecki astronom Paul Götz odkrył planetoidy (566) Stereoskopia i (567) Eleutheria.
• 7 czerwca – norweski parlament zadeklarował rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją – Norwegia stała się niezależnym państwem.
• 9 czerwca – założono londyński klub piłkarski Charlton Athletic F.C.
• 15 czerwca – księżniczka brytyjska Małgorzata z Connaught wyszła za mąż za księcia szwedzkiego Gustawa.
• 18 czerwca – Géza Fejérváry został premierem Królestwa Węgier.
• 23 czerwca – po raz pierwszy wzbił się w powietrze samolot Flyer III konstrukcji braci Wright.
• 27 czerwca:
  • rewolucja w Rosji roku 1905: doszło do buntu załogi na pancerniku rosyjskiej floty czarnomorskiej Potiomkin.
  • w Chicago założono rewolucyjny związek zawodowy Robotnicy Przemysłowi Świata (IWW).
• 30 czerwca:
  • Albert Einstein opublikował szczególną teorię względności, zawierającą równanie E=mc².
  • w wyniku przejścia tajfunu nad atolem Knox w archipelagu Wysp Marshalla zginęli prawie wszyscy jego mieszkańcy (60-70 osób). Od tego czasu pozostaje on niezamieszkany.
• 5 lipca – Alfred Deakin został premierem Australii.
• 13 lipca – w Norwegii odbyło się referendum potwierdzające rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją.
• 19 lipca – car Mikołaj II wydał ukaz zwołania Dumy, do której miały być przeprowadzone czterostopniowe wybory z zastosowaniem cenzusu majątkowego.
• 20 lipca – w Niemieckiej Afryce Wschodniej wybuchło powstanie Maji-Maji.
• 29 lipca – podpisano tajne memorandum pomiędzy USA i Japonią, potwierdzające japońską strefę wpływów w Korei i amerykańską na Filipinach (porozumienie William H. Taft – Katsura Tarō).
• 19 sierpnia – cesarz Rosji Mikołaj II Romanow wydał manifest powołujący do życia Dumę Państwową, która w założeniu miała być jedynie organem doradczym monarchy.
• 1 września – ustanowiono dwie kanadyjskie prowincje – Albertę i Saskatchewan – z podziału terytoriów północno-zachodnich.
• 5 września – w Portsmouth w USA podpisano pokój pomiędzy Japonią a Rosją, kończący wojnę rosyjsko-japońską.
• 27 września – Albert Einstein opublikował pracę o równoważności masy i energii (E=mc²).
• 2 października – położenie stępki pod pancernik brytyjski HMS Dreadnought, o przełomowej i rewolucyjnej konstrukcji, spowodowało wyścig zbrojeń – pancernik został ukończony już po 14 miesiącach w grudniu 1906.
• 5 października – trzeci samolot braci Wright o nazwie Wright Flyer III, pilotowany przez Wilbura, odbył lot o długości 39 minut, pokonując 24 1/2 mili (39,43 km). Był to pierwszy samolot, który utrzymał się w powietrzu ponad pół godziny.
• 14 października:
  • założono klub piłkarski Sevilla FC.
  • założono Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI).
• 16 października – rewolucja w Rosji roku 1905: rosyjska armia otworzyła ogień w czasie manifestacji w Estonii, zabijając 94 osoby i raniąc przeszło 200.
• 20 października – założono turecki klub piłkarski Galatasaray SK.
• 26 października – Szwecja wyraziła zgodę na rozwiązanie unii państwowej z Norwegią.
• 30 października – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow został zmuszony do ogłoszenia manifestu zapowiadającego przyznanie swobód obywatelskich, amnestię, prawo wyborcze dla wszystkich warstw społecznych i powołanie Dumy jako władzy ustawodawczej.
• Październik – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki w Rosji objęły ponad 2 mln osób we wszystkich ważniejszych guberniach.
• 4 listopada – powstał Niemiecki Związek Narciarski.
• 9 listopada – w prowincji Alberta w Kanadzie przeprowadzono pierwsze powszechne wybory.
• 18 listopada – książę Danii Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel został pierwszym królem Norwegii po rozwiązaniu unii ze Szwecją, jako Haakon VII Norweski.
• 28 listopada – Arthur Griffith, irlandzki przywódca narodowy i polityk, założył organizację i partię Sinn Féin w Dublinie, której celem była całkowita niezależność Irlandii.
• 4 grudnia – na ulice Opawy wyjechały pierwsze tramwaje elektryczne.
• 5 grudnia – Henry Campbell-Bannerman został premierem Wielkiej Brytanii.
• 7 grudnia – austriacki lekarz okulista Eduard Zirm przeprowadził w Ołomuńcu pierwszą udaną operację przeszczepienia rogówki.
• 8 grudnia – utworzono Australijskie Biuro Statystyczne (ABS).
• 9 grudnia:
  • Émile Combes przedstawił w parlamencie francuskim ustawę o rozdzieleniu Kościoła od państwa.
  • w Dreźnie odbyła się premiera opery Salome Richarda Straussa.
• 10 grudnia – Henryk Sienkiewicz odebrał literacką Nagrodę Nobla.
• 23 grudnia – zainaugurował działalność Aldwych Theatre na londyńskim West Endzie.
• 26 grudnia – zwodowano japoński krążownik pancerny „Tsukuba”.
• 29 grudnia – założono francuski klub piłkarski AJ Auxerre.
• 30 grudnia – w Theater an der Wien w Wiedniu odbyła się prapremiera operetki Wesoła wdówka z muzyką Franza Lehára.

Urodzili się[edytuj | edytuj kod]

• 1 stycznia - Ada Wojcyk, radziecka aktorka filmowa (zm. 1982)
• 2 stycznia – Michael Tippett, sir, angielski kompozytor (zm. 1998)
• 3 stycznia - Anna May Wong, amerykańska aktorka pochodzenia chińskiego (zm. 1961)
• 8 stycznia – Clarice Benini, włoska szachistka (zm. 1976)
• 11 stycznia – Helena Bartošová-Schützová, słowacka śpiewaczka operowa (zm. 1981)
• 13 stycznia – Jan Stachniuk, polski filozof, zadrużanin (zm. 1963)
• 14 stycznia – Jeanne Bot, francuska superstulatka (zm. 2021)
• 16 stycznia:
  • Zygmunt Bończa-Tomaszewski, polski aktor, reżyser, dyrektor teatru (zm. 1976)
  • Leszek Karczewski, polski architekt (zm. 1978)
  • Anna Sakse, łotewska powieściopisarka (zm. 1981)
• 17 stycznia – Zizi Halama, polska tancerka, aktorka (zm. 1975)
• 21 stycznia:
  • Christian Dior, francuski projektant, założyciel domu mody (zm. 1957)
  • Józef Kut, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
  • Wanda Wasilewska, polska i radziecka działaczka komunistyczna (zm. 1964)
• 22 stycznia – Rajmund Wincenty Vargas González, meksykański męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1927)
• 23 stycznia – Konstanty Ildefons Gałczyński, polski poeta (zm. 1953)
• 26 stycznia – Maria Pilar Jordá Botella, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 28 stycznia – György Kulin, węgierski astronom (zm. 1989)
• 29 stycznia - Anna Chmielewska, polska pedagog społeczna (zm. 1981)
• 30 stycznia – Jerzy Koszutski, polski muzyk, sportowiec (zm. 1960)
• 1 lutego – Emilio Segrè, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (zm. 1989)
• 2 lutego – Ayn Rand, amerykańska pisarka i filozof rosyjskiego pochodzenia, twórczyni filozofii obiektywizmu (zm. 1982)
• 3 lutego – Paul Ariste^[2], estoński językoznawca-uralista (zm. 1990)
• 6 lutego:
  • Władysław Gomułka, polski polityk, działacz komunistyczny, I sekretarz KC PPR, wicepremier, I sekretarz KC PZPR (zm. 1982)
  • Irmgard Keun, niemiecka pisarka (zm. 1982)
  • Władimir Mielnikow, radziecki polityk (zm. 1981)
  • Jan Werich, czeski aktor, dramaturg, prozaik, tłumacz, dyrektor teatrów (zm. 1980)
• 7 lutego – Ulf von Euler, szwedzki fizjolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1983)
• 9 lutego – Bronisław Przyłuski, polski dramatopisarz, poeta i tłumacz (zm. 1980)
• 18 lutego – Leon Uszkiewicz, polski psychiatra (zm. 1953)
• 23 lutego:
  • Derrick Henry Lehmer, amerykański matematyk (zm. 1991)
  • Maksymilian Tkocz, polski dziennikarz i działacz społeczny, prezydent Opola (zm. 1970)
• 26 lutego:
  • Józef Kisielewski, polski pisarz (zm. 1966)
  • Jadwiga Pierzchalanka, polska taterniczka, grotołaz, narciarka wysokogórska (zm. 1980)
• 3 marca:
  • Maria Baran, polska lekkoatletka, sprinterka (zm. 1968)
  • Ferdynand García Sendra, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 4 marca – Helena Straszyńska, polska pedagog, działaczka harcerska (zm. 2003)
• 5 marca – Witold Plapis, polski architekt (zm. 1968)
• 11 marca – Zygmunt Dworakowski, polski polityk, prezydent Warszawy (zm. 1971)
• 12 marca:
  • Bronisław Darski, polski aktor (zm. 1964)
  • Takashi Shimura, japoński aktor (zm. 1982)
  • Henryk Trzebiński, polski adwokat, dziennikarz, polityk, poseł do KRN i na Sejm Ustawodawczy (zm. 1964)
• 14 marca – Ann-Margret Ahlstrand, szwedzka lekkoatletka, skoczkini wzwyż (zm. 2001)
• 15 marca – Adam Obarski, polski działacz socjalistyczny i niepodległościowy (zm. 1973)
• 19 marca – Albert Speer, niemiecki polityk i architekt, jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec, zbrodniarz wojenny (zm. 1981)
• 25 marca – Karol Olgierd Borchardt, polski pisarz i marynarz, kapitan żeglugi wielkiej (zm. 1986)
• 26 marca – Viktor Frankl, psychiatra i psychoterapeuta austriacki, więzień obozów koncentracyjnych (zm. 1997)
• 30 marca:
  • Izrael Frydberg, polski działacz komunistyczny i urzędnik żydowskiego pochodzenia (zm. 1981)
  • Albert Pierrepoint, brytyjski kat (zm. 1992)
• 1 kwietnia – Jan Depak, polski działacz komunistyczny, przewodniczący Prezydium MRN w Gdyni (zm. 1970)
• 4 kwietnia – Nripen Chakraborty, indyjski polityk (zm. 2004)
• 9 kwietnia – J. William Fulbright, amerykański prawnik, polityk, senator ze stanu Arkansas (zm. 1995)
• 11 kwietnia – Attila József, węgierski poeta (zm. 1937)
• 12 kwietnia - Alina Żeliska, polska aktorka (zm. 1994)
• 14 kwietnia – Georg Lammers, niemiecki lekkoatleta, sprinter (zm. 1987)
• 15 kwietnia – Uno Wallentin, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1954)
• 16 kwietnia – Ludwig Fischer, niemiecki zbrodniarz wojenny, gubernator dystryktu warszawskiego (zm. 1947)
• 18 kwietnia:
  • Kazimierz Zembrzuski, polski inżynier mechanik, konstruktor lokomotyw, profesor Politechniki Warszawskiej (zm. 1981)
  • George H. Hitchings, amerykański biochemik i farmakolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1998)
  • Małgorzata Glücksburg, księżniczka grecka i duńska (zm. 1981)
• 20 kwietnia:
  • Hanna Januszewska, polska prozaiczka, poetka, tłumaczka, autorka sztuk teatralnych i słuchowisk (zm. 1980)
  • Jerzy Modzelewski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy warszawski (zm. 1986)
• 22 kwietnia:
  • Ludwik Mzyk, polski werbista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1940)
  • Ludwik Zajdler, polski astronom, pisarz (zm. 1985)
• 23 kwietnia – Nathan Homer Knorr, amerykański prezes Strażnicy – Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego Świadków Jehowy (zm. 1977)
• 25 kwietnia – Emma Talmi, izraelski polityk (zm. 2004)
• 30 kwietnia – Siergiej Nikolski, rosyjski matematyk (zm. 2012)
• 1 maja – Leila Hyams, amerykańska aktorka (zm. 1977)
• 3 maja – George Bidwell, brytyjski pisarz (zm. 1989)
• 5 maja – Maria Zielonka, porucznik Armii Krajowej (zm. 1944)
• 8 maja – Karol Borsuk, polski matematyk, przedstawiciel warszawskiej szkoły matematycznej (zm. 1982)
• 14 maja – Nikołaj Tichonow, radziecki polityk, premier ZSRR (zm. 1997)
• 16 maja – Henry Fonda, amerykański aktor (zm. 1982)
• 18 maja:
  • Theodor Berger, austriacki kompozytor (zm. 1992)
  • Władysław Hańcza, polski aktor (zm. 1977)
• 19 maja – Michał Gamski (właśc. Samuel Gamm), polski działacz komunistyczny żydowskiego pochodzenia (zm. 1966)
• 20 maja – Gerrit Achterberg, holenderski poeta (zm. 1962)
• 24 maja:
  • Michaił Szołochow, rosyjski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1984)
  • Hans Tießler, niemiecki prawnik, polityk, nadburmistrz Katowic (zm. 1951)
• 30 maja – Pere Tarrés Claret, hiszpański duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1950)
• 5 czerwca – Christopher Hawkes, angielski archeolog (zm. 1992)
• 12 czerwca – Eugeniusz Pichell, polski artysta grafik (zm. 1976)
• 13 czerwca:
  • Antoni Olechnowicz, polski podpułkownik (zm. 1951)
  • Franco Riccardi, włoski szermierz (zm. 1968)
  • Chen Yun, chiński polityk komunistyczny (zm. 1995)
• 16 czerwca – Wiktor Ostrowski, polski podróżnik, fotografik, taternik, alpinista, autor książek reportażowych (zm. 1992)
• 21 czerwca – Jean-Paul Sartre, francuski pisarz i filozof, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1980)
• 22 czerwca – Zoltán Brüll, węgierski taternik i lekarz (zm. 1945)
• 30 czerwca – Alojzy Campos Górriz, hiszpański prawnik, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 4 lipca – Carey W. Barber, brytyjski kaznodzieja, członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy (zm. 2007)
• 7 lipca – Wiktorian Pius, hiszpański lasalianin, męczennik, święty katolicki (zm. 1934)
• 8 lipca:
  • Zofia Małynicz, polska aktorka (zm. 1988)
  • Eugeniusz Smoliński, polski żołnierz AK (zm. 1949)
• 12 lipca:
  • Tadeusz Przypkowski, polski historyk sztuki i nauki, kolekcjoner, jeden z nielicznych w świecie gnomoników (zm. 1977)
  • Katherine Warren, amerykańska aktorka (zm. 1965)
  • Jan Windsor, książę Wielkiej Brytanii (zm. 1919)
• 13 lipca:
  • Irena Chmielewska, polska biochemik (zm. 1987)
  • Bosley Crowther, amerykański dziennikarz, krytyk filmowy (zm. 1981)
  • Zygmunt Skibniewski, polski architekt, urbanista (zm. 1994)
• 19 lipca – Józef Girotti, włoski dominikanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1945)
• 23 lipca:
  • Leopold Engleitner, austriacki Świadek Jehowy, więzień obozów koncentracyjnych (zm. 2013)
  • Erich Itor Kahn, niemiecki kompozytor i pianista (zm. 1956)
• 25 lipca – Elias Canetti, szwajcarski pisarz, poeta, dramaturg, tłumacz, eseista i socjolog (zm. 1994)
• 26 lipca – Karolina Borchardt, polska pilotka, malarka i działaczka społeczna (zm. 1995)
• 29 lipca – Dag Hammarskjöld, szwedzki polityk, sekretarz generalny ONZ, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (zm. 1961)
• 31 lipca – Ernest Pischinger, twórca Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Bydgoszczy, chemik (zm. 1980)
• 3 sierpnia – Franz König, austriacki duchowny katolicki, arcybiskup Wiednia, kardynał (zm. 2004)
• 7 sierpnia - Anna Rudawcowa, polska poetka, pisarka, aktorka, nauczycielka, działaczka patriotyczna (zm. 1981)
• 8 sierpnia – Henri Schelcher, francuski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1988)
• 13 sierpnia:
  • Gareth Jones, walijski dziennikarz, który informował o wielkim głodzie na Ukrainie (zm. 1935)
  • Salwator Lara Puente, meksykański działacz Akcji Katolickiej, męczennik, święty katolicki (zm. 1926)
• 16 sierpnia:
  • Marian Rejewski, polski matematyk, kryptolog, który razem z Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma (zm. 1980)
  • Aleksander Żyw, polski malarz tworzący na emigracji w Wielkiej Brytanii i Włoszech (zm. 1995)
• 17 sierpnia - Ada Falcon, argentyńska aktorka, tancerka, piosenkarka (zm. 2002)
• 25 sierpnia:
  • Faustyna Kowalska, święta, polska zakonnica, mistyczka (zm. 1938)
  • Iwan Sierow, oficer radzieckich służb specjalnych (zm. 1990)
• 26 sierpnia – Michał Blecharczyk, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy tarnowski (zm. 1965)
• 30 sierpnia – Maria Felicyta (Paulina Borowik), polska nazaretanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1943)
• 3 września – Carl David Anderson, amerykański fizyk eksperymentalny, laureat Nagrody Nobla (zm. 1991)
• 4 września – Robert Alt, niemiecki pedagog (zm. 1978)
• 5 września – Arthur Koestler, brytyjski pisarz i dziennikarz, pochodzenia węgierskiego (zm. 1983)
• 7 września – Brunon Zembol, polski franciszkanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1942)
• 8 września – Ferdynand Saperas Aluja, hiszpański klaretyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 18 września
  • Agnes de Mille, amerykańska tancerka, choreografka (zm. 1993)
  • Greta Garbo, szwedzka aktorka (zm. 1990)
• 23 września – Eugeniusz Stawiński, polski tkacz, związkowiec, polityk, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm PRL, prezydent Łodzi, minister przemysłu lekkiego, wicepremier (zm. 1989)
• 24 września:
  • Agnieszka Dobrowolska, polska historyk sztuki, etnograf (zm. 1979)
  • Severo Ochoa, hiszpański biochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1993)
• 25 września – Siergiej Kaftanow, radziecki polityk (zm. 1978)
• 30 września – Michael Powell, brytyjski reżyser filmowy (zm. 1990)
• 6 października – Helen Wills Moody, amerykańska tenisistka, mistrzyni olimpijska, mistrzyni US Open, Wimbledonu i French Open (zm. 1998)
• 11 października – Jadwiga Chojnacka, polska aktorka (zm. 1992)
• 16 października – Jadwiga Szubartowicz, polska superstulatka, najstarsza Polka w latach 2015–2017 (zm. 2017)
• 18 października – Félix Houphouët-Boigny, iworyjski polityk, pierwszy prezydent Wybrzeża Kości Słoniowej (zm. 1993)
• 20 października – Helena Kamińska, polska historyk, działaczka komunistyczna (zm. 1998)
• 22 października:
  • Karl Guthe Jansky, amerykański fizyk, inżynier radiowy (zm. 1950)
  • Joseph Kosma, kompozytor francuski, pochodzenia węgierskiego (zm. 1969)
• 23 października – Felix Bloch, szwajcarsko-amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1983)
• 2 listopada – Bernice Kolko, fotografka żydowskiego pochodzenia (zm. 1970)
• 11 listopada – Bellarmino Bagatti, włoski franciszkanin, archeolog (zm. 1990)
• 15 listopada – Leopold Buczkowski, polski pisarz (zm. 1989)
• 17 listopada – Adam Ważyk, polski poeta i prozaik (zm. 1982)
• 24 listopada – Harry Barris, amerykański piosenkarz jazzowy, pianista i autor tekstów (zm. 1962)
• 25 listopada – Antoni Wacyk, polski pisarz i publicysta, ideolog grupy Zadruga (zm. 2000)
• 29 listopada – Marcel Lefebvre, francuski duchowny katolicki, arcybiskup, schizmatyk, ekskomunikowany (zm. 1991)
• 2 grudnia – Moses Asch, założyciel Folkways Records (zm. 1986)
• 3 grudnia – Kazimierz Wajda, polski aktor radiowy, teatralny i filmowy, członek zespołu przygotowującego radiowe słuchowisko pt. Wesoła Lwowska Fala (zm. 1955)
• 5 grudnia – Adam Kossowski, polski malarz, rzeźbiarz (zm. 1986)
• 8 grudnia – Helene Junker, niemiecka lekkoatletka, sprinterka (zm. 1997)
• 15 grudnia - Anna Krzywicka, polska rolniczka, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata (zm. 1980)
• 17 grudnia – Simo Häyhä, fiński strzelec wyborowy, najskuteczniejszy snajper w historii wojskowości (zm. 2002)
• 19 grudnia – Irving Kahn, amerykański finansista i inwestor żydowskiego pochodzenia (zm. 2015)
• 25 grudnia – Lewis Allen, angielski reżyser (zm. 2000)
• 26 grudnia – Alina Rossman, polska działaczka podziemia antykomunistycznego (zm. 1948)
• 31 grudnia:
  • Tadeusz Breza, polski prozaik i eseista (zm. 1970)
  • Marian de la Mata Aparício, hiszpański augustianin, misjonarz, błogosławiony katolicki (zm. 1983)
  • Guy Mollet, francuski polityk, premier Francji (zm. 1975)

Zmarli[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Zmarli w roku 1905.

Zdarzenia astronomiczne[edytuj | edytuj kod]

• 30 sierpnia – całkowite zaćmienie Słońca

Nagrody Nobla[edytuj | edytuj kod]

• z fizyki – Philipp Lenard
• z chemii – Adolf von Baeyer
• z medycyny – Robert Koch
• z literatury – Henryk Sienkiewicz
• nagroda pokojowa – Bertha von Suttner

Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]

• Tłusty czwartek: 2 marca
• Ostatki: 7 marca
• Popielec: 8 marca
• Niedziela Palmowa: 16 kwietnia
• Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 19 kwietnia
• Wielki Czwartek: 20 kwietnia
• Wielki Piątek: 21 kwietnia
• Wielka Sobota: 22 kwietnia
• Wielkanoc: 23 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 24 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 1 czerwca
• Zesłanie Ducha Świętego: 11 czerwca
• Boże Ciało: 22 czerwca

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Zobacz multimedia związane z tematem: 1905