Abdullah Gül – Wikipedia, wolna encyklopedia

Abdullah Gül
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 października 1950
Kayseri

Prezydent Turcji
Okres

od 28 sierpnia 2007
do 28 sierpnia 2014

Przynależność polityczna

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju

Poprzednik

Ahmet Necdet Sezer

Następca

Recep Tayyip Erdoğan

Minister spraw zagranicznych Turcji
Okres

od 14 marca 2003
do 28 sierpnia 2007

Przynależność polityczna

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju

Poprzednik

Yaşar Yakış

Następca

Ali Babacan

Premier Turcji
Okres

od 18 listopada 2002
do 14 marca 2003

Przynależność polityczna

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju

Poprzednik

Bülent Ecevit

Następca

Recep Tayyip Erdoğan

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Heydəra Əliyeva Order „Danaker”
Abdullah Gül i Cristina Fernández de Kirchner (2010)
Abdullah Gül z Bronisławem Komorowskim podczas wizyty w Polsce (2011)
Abdullah Gül i prezydent Meksyku Enrique Peña Nieto (2013)

Abdullah Gül (wym. [abduɫˈɫah ˈɟyl]; ur. 29 października 1950 w Kayseri[1]) – turecki polityk, ekonomista i nauczyciel akademicki, deputowany, premier w latach 2002–2003, wicepremier i minister spraw zagranicznych w latach 2003–2007, prezydent Turcji w latach 2007–2014.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie i działalność zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w konserwatywnej i tradycjonalistycznej rodzinie[2]. Jego ojciec Ahmet Hamdi Gül pracował w fabryce samolotów[1]. Abdullah Gül został absolwentem szkoły średniej w rodzinnej miejscowości[1]. W 1974 ukończył ekonomię na Uniwersytecie Stambulskim[3]. Był jednym z liderów nacjonalistycznej i islamistycznej studenckiej organizacji MTTB[2][3]. Przez dwa lata kształcił się w Anglii na uczelniach w Londynie oraz w Exeter. Doktoryzował się w 1983 na macierzystym uniwersytecie[3].

Pracował jako nauczyciel akademicki, współpracował przy zakładaniu katedry inżynierii przemysłowej na wydziale Uniwersytetu Technicznego w Stambule, który został później przekształcony w Uniwersytet Sakarya[2][3]. W 1983 został ekonomistą w Islamskim Banku Rozwoju[1].

Działalność polityczna do 2002[edytuj | edytuj kod]

Zaangażował się w działalność polityczną w ramach islamistycznej Partii Dobrobytu Necmettina Erbakana[2]. Z jej ramienia w 1991 po raz pierwszy uzyskał mandat posła do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji[2][4]. W trakcie kadencji pracował w komisji planowania i budżetu[2], został też przedstawicielem krajowego parlamentu w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy[3]. W 1993 objął funkcję wiceprzewodniczącego swojego ugrupowania[2]. W 1995 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję[4]. Wybory te zakończyły się zwycięstwem jego formacji, która na początku kadencji pozostała jednak w opozycji. Abdullah Gül podjął pracę w parlamentarnej komisji spraw zagranicznych. W czerwcu 1996 został członkiem nowo powstałego gabinetu Necmettina Erbakana, w którym do czerwca 1997 zajmował stanowiska ministra stanu i rzecznika prasowego rządu[3][2].

W grudniu 1997, w obliczu zagrożenia delegalizacją Partii Dobrobytu (do czego doszło w następnym miesiącu), był jednym z organizatorów Partii Cnoty[2][3]. Z jej ramienia w 1999 po raz trzeci został wybrany na deputowanego[4]. W 2000 ubiegał się o przywództwo w tym ugrupowaniu, w głosowaniu pokonał go wówczas Recai Kutan[2]. Gdy w 2001 Partia Cnoty została zdelegalizowana, wraz z Recepem Tayyipem Erdoğanem współtworzył Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), którą wsparło kilkudziesięciu deputowanych. Abdullah Gül objął funkcję wiceprzewodniczącego nowej formacji, na czele której stanął były burmistrz Stambułu[2]. Miał zostać oskarżony w postępowaniu dotyczącym fałszowania dokumentów w sprawie dotyczącej defraudacji funduszy Partii Dobrobytu; przed zarzutami ochronił go immunitet, a postępowanie karne ostatecznie zamknięto w 2010[3].

Działalność polityczna w latach 2002–2007[edytuj | edytuj kod]

W wyniku wyborów z listopada 2002 ponownie uzyskał mandat poselski[4]. Wybory te odbywały się w okresie kryzysu politycznego i ekonomicznego. AKP odniosła zdecydowane zwycięstwo, uzyskując większość bezwzględną w parlamencie. Próg wyborczy przekroczyła wówczas jeszcze tylko Republikańska Partia Ludowa[2]. 18 listopada 2002 objął urząd premiera (lider AKP nie mógł stanąć na czele rządu z uwagi na ciążący na nim zakaz pełnienia funkcji publicznych)[2][3]. Od początku deklarował rezygnację na rzecz Recepa Tayyipa Erdoğana. Po zmianie przepisów przewodniczący AKP w marcu 2009 wystartował z powodzeniem w wyborach uzupełniających. 11 marca Abdullah Gül podał się do dymisji, kończąc urzędowanie na funkcji premiera 14 marca 2003[2].

W powołanym wówczas gabinecie Recepa Tayyipa Erdoğana objął stanowiska wicepremiera oraz ministra spraw zagranicznych[3], które zajmował do sierpnia 2007. W trakcie kierowania przez niego turecką dyplomacją prowadził rozmowy z Unią Europejską dotyczące rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych[2]. Próbował również umocnić stosunki z Syrią i relacje z państwami Kaukazu. W 2007 złożył wizytę w Stanach Zjednoczonych, gdzie spotkał się z prezydentem George’em W. Bushem oraz Condoleezzą Rice[2].

Prezydent Turcji (2007–2014)[edytuj | edytuj kod]

24 kwietnia Recep Tayyip Erdoğan ogłosił Abdullaha Güla kandydatem Partii Sprawiedliwości i Rozwoju w wyborach prezydenckich w tym samym roku[5]. Wyboru prezydenta zgodnie z konstytucją dokonywało wówczas 550-osobowe Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji – większością 2/3 głosów w dwóch pierwszych turach lub zwykłą większością w trzeciej turze. Głosowania z 27 kwietnia i 6 maja 2007 zostały zbojkotowane przez opozycję, na skutek czego zabrakło wymaganego kworum[6]. W związku zapowiedzią bojkotu także trzeciego głosowania Abdullah Gül wycofał swoją kandydaturę, co skutkowało odroczeniem wyborów z powodu braku kandydatów.

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju doprowadziła do rozpisania na 22 lipca 2007 przedterminowych wyborów parlamentarnych, które wygrała[7], zdobywając 341 mandatów w parlamencie (jeden z nich przypadł urzędującemu ministrowie spraw zagranicznych[4]). 13 sierpnia 2007 Abdullah Gül został ponownie nominowany kandydatem AKP na prezydenta[8]. W dwóch pierwszych turach głosowania z 20 i 24 sierpnia nie uzyskał wymaganych 2/3 głosów. W trzeciej turze z 28 sierpnia 2007, w której wystarczająca była zwykła większość, zdobył 339 na 448 głosów, co skutkowało wyborem na nowego prezydenta Turcji. Tego samego dnia został zaprzysiężony na tym stanowisku[9], kończąc w związku z tym pełnienie obu funkcji rządowych.

We wrześniu 2008 jako pierwszy w historii turecki prezydent udał się z oficjalną wizytą do Armenii. Doprowadziło to do protestów osób domagających się uznania dokonanego przez Turków ludobójstwa Ormian w trakcie I wojny światowej[10].

Działalność po prezydenturze[edytuj | edytuj kod]

Urząd prezydenta sprawował do 28 sierpnia 2014[11]. W 2015 został członkiem panelu doradczego przy przewodniczącym Islamskiego Banku Rozwoju[12]. W 2018 był wymieniany jako potencjalny kandydat opozycji i tym samym kontrkandydat Recepa Tayyipa Erdoğana w wyborach prezydenckich. Nie uzyskał jednak dostatecznego wsparcia i odmówił ubiegania się o ten urząd[13]. W 2020 poparł ugrupowanie DEVA, które założył Ali Babacan[14].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Żonaty z Hayrünnisą Gül, ma dwóch synów i córkę[1].

Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e Abdullah Gül, tccb.gov.tr [dostęp 2023-04-26] [zarchiwizowane 2012-08-05] (tur.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p Abdullah Gül [online], cidob.org [dostęp 2023-04-26] (hiszp.).
  3. a b c d e f g h i j Abdullah Gül [online], biyografya.com [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  4. a b c d e Abdullah Gül [online], tbmm.gov.tr [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  5. Turkey’s ruling party announces FM Gul as presidential candidate, people.com.cn, 24 kwietnia 2007 [zarchiwizowane 2012-05-25] (ang.).
  6. New Turkey president poll fails [online], bbc.co.uk, 6 maja 2007 [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  7. Turkey re-elects governing party [online], bbc.co.uk, 22 lipca 2007 [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  8. Turkey’s ruling party renominates Gul as presidential candidate, xinhuanet.com, 14 sierpnia 2007 [zarchiwizowane 2012-05-25] (ang.).
  9. Turkish foreign minister wins presidency, in victory for Islamic-rooted government, iht.com, 28 sierpnia 2007 [zarchiwizowane 2008-06-17] (ang.).
  10. Gul in landmark visit to Armenia [online], bbc.co.uk, 6 września 2008 [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  11. Rulers: Countries T: Turkey [online], rulers.org [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  12. IDB President Inaugurates Advisory Panel of Top Global Experts [online], isdb.org, 19 marca 2015 [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  13. Abdullah Gül beklenen kararını açıkladı: Aday değilim [online], gercekgundem.com, 28 kwietnia 2018 [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  14. Abdullah Gül, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  15. Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas [online], presidencia.pt [dostęp 2023-04-26] (port.).
  16. Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana [online], quirinale.it, 30 października 2009 [dostęp 2019-06-29] (wł.).
  17. Abdullah Gülün „Heydər Əliyev” ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, president.az, 12 listopada 2013 [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane 2013-11-13] (azer.).
  18. İsveç Ziyareti, tccb.gov.tr, 2013 [zarchiwizowane 2013-07-31] (tur.).
  19. Указ Президента КР УП № 157 О награждении орденом «Данакер» А.Гюля [online], minjust.gov.kg, 4 września 2014 [dostęp 2024-03-07] (ros.).
  20. Президент Турецкой Республики удостоен высшей государственной награды Туркменистана, turkmenistan.gov.tm, 30 maja 2013 [zarchiwizowane 2013-12-03].
  21. Doctor Honoris Causa [online], ucdc.ro [dostęp 2022-09-27] (rum.).