Aglomeracja krakowska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Aglomeracja krakowskaaglomeracja monocentryczna w południowej Polsce, w województwie małopolskim, obejmująca miasto centralne Kraków oraz okoliczne zurbanizowane gminy.

W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji obszarów aglomerację zamieszkuje od 1 mln do 1,639 mln osób.

Według koncepcji przedstawiających zakres obszarowy aglomeracja krakowska obejmuje powierzchnię od 2988,65 do 3231,38 km².

Oprócz Krakowa do miast aglomeracji krakowskiej zaliczają się: Alwernia, Dobczyce, Kalwaria Zebrzydowska, Krzeszowice, Myślenice, Niepołomice, Olkusz, Skawina, Słomniki, Sułkowice, Świątniki Górne, Wadowice, Wieliczka, Zator, Trzebinia, Chrzanów, Jaworzno, Libiąż, Chełmek i Oświęcim (na podstawie badań dojazdów do pracy w aglomeracji krakowskiej i rozwoju Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej)[1][2].

Koncepcje aglomeracji krakowskiej[edytuj | edytuj kod]

Aglomeracja według P. Swianiewicza i U. Klimskiej[edytuj | edytuj kod]

W 2005 r. Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar aglomeracji krakowskiej obejmujący Kraków oraz 39 gmin. Obszar ten w 2002 r. zamieszkiwało 1,537 mln osób. Przy wyznaczaniu aglomeracji przeprowadzono delimitację obszarów przyległych, uwzględniając saldo migracji w latach 1998–2002, gęstość zaludnienia (w 2002 r.), współczynnik zatrudnienia związany z natężeniem dojazdów[3].

Według tej koncepcji obszar aglomeracji krakowskiej obejmuje powierzchnię 3573,38 km², który w 2017 r. zamieszkiwało 1,639 mln osób[4].

Gminy aglomeracji krakowskiej według P. Swianiewicza i U. Klimskiej[3]
Gmina Liczba mieszkańców
(2017-12-31[4]) [osób]
Powierzchnia
(2017-12-31[4]) [km²]
Gęstość zaludnienia
[osób/km²]
Jaworzno 90368 152,59 592,2
Kraków 767348 326,9 2347,3
Oświęcim 37231 30 1241
Alwernia (gmina) 12641 75,7 167,0
Babice (gmina) 9124 54,0 169,0
Biskupice (gmina) 10185 41,1 247,8
Brzeźnica (gmina) 10285 66,4 154,9
Chełmek (gmina) 13095 27,24 479,3
Czernichów (gmina) 14535 84,2 172,6
Dobczyce (gmina) 15227 66,4 229,3
Gdów (gmina) 18024 108,7 165,8
Igołomia-Wawrzeńczyce (gmina) 7702 62,8 122,6
Iwanowice (gmina) 9098 71,1 128,0
Jerzmanowice-Przeginia (gmina) 10917 68,1 160,3
Kalwaria Zebrzydowska (gmina) 20052 75,3 266,6
Kłaj (gmina) 10674 65,0 164,2
Kocmyrzów-Luborzyca (gmina) 15260 80,8 188,9
Krzeszowice (gmina) 32296 139,0 232,3
Lanckorona (gmina) 6208 40,4 153,7
Libiąż (gmina) 22 612 57,2 396,2
Liszki (gmina) 17110 72,1 237,3
Lubień (gmina) 10027 75,1 133,5
Michałowice (gmina) 10380 51,1 203,1
Mogilany (gmina) 13819 43,6 316,9
Myślenice (gmina) 44021 153,5 286,8
Niepołomice (gmina) 27914 96,3 289,9
Olkusz (gmina) 49309 150,8 327,0
Oświęcim (gmina) 18575 74,84 248,1
Pcim (gmina) 10999 89,0 123,6
Przeciszów (gmina) 6735 35,5 189,7
Siepraw (gmina) 8852 31,9 277,5
Skawina (gmina) 43369 99,8 435,4
Słomniki (gmina) 13677 113,0 121,0
Spytkowice (gmina) 10304 49,9 206,5
Stryszów (gmina) 6863 45,9 149,5
Sułkowice (gmina) 14826 60,4 245,5
Świątniki Górne (gmina) 9957 20,4 488,1
Tokarnia (gmina) 8730 68,6 127,3
Tomice (gmina) 8085 41,5 194,9
Wadowice (gmina) 37933 112,8 336,3
Wieliczka (gmina) 58400 99,7 585,8
Wielka Wieś (gmina) 11956 48,3 247,5
Wiśniowa (gmina) 7336 67,1 109,3
Zabierzów (gmina) 26206 99,4 263,6
Zator (gmina) 9301 51,6 180,3
Zielonki (gmina) 22222 48,6 457,3
Razem (aglomeracja) 1 639 788 3 573,2 458,9

Aglomeracja według J. Paryska[edytuj | edytuj kod]

W 2008 r. Jerzy Jan Parysek przedstawił, że w skład aglomeracji krakowskiej wchodzą: Kraków oraz podkrakowskie ośrodki miejskie, takie jak: Bochnia, Skawina, Myślenice, Wieliczka oraz Krzeszowice. Podał, że obszar aglomeracji zamieszkiwał blisko milion osób[5].

Inne koncepcje[edytuj | edytuj kod]

Wiele publikacji podaje liczbę mieszkańców aglomeracji, nie przedstawiając zarazem jego zakresu obszarowego:

  • według programu ESPON obszar funkcjonalny Krakowa (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 r. zamieszkiwało 1,236 mln osób[6].
  • według Eurostat w 2001 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 256 322 mieszkańców i obszar 3006,45 km²[7][8], które dane przyjął też T. Markowski[9],
  • według Eurostat w 2004 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – 1 264 322 mieszkańców i obszar 2988,65 km²[8][7],
  • według Eurostat 1 stycznia 2012 r. (LUZ Kraków, ang. Larger Urban Zone) – szacunkowo 1 384 015 mieszkańców[10]

Krakowski Obszar Metropolitalny[edytuj | edytuj kod]

Zasięg Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego

Według programu ESPON obszar metropolitalny Krakowa jest Europejskim Metropolitalnym Obszarem Wzrostu tzw. MEGA (ang. Metropolitan European Growth Areas). Został on scharakteryzowany jako słabo wykształcona metropolia (ang. weak MEGA)[11].

Według „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” z 2011 r. Kraków jest przedstawiany jako 1 z 10 ośrodków metropolitalnych w Polsce. W koncepcji zwrócono uwagę, że Kraków ma słabo rozwinięte funkcje metropolitalne w porównaniu do miast podobnej wielkości z Europy Zachodniej, w związku z tym Kraków ujęto jako ośrodek metropolitalny (wymóg ustawowy) na podstawie kryteriów odnoszących się głównie do funkcji w systemie osadniczym kraju[12]. Granice obszarów metropolitalnych nie zostały jeszcze wytyczone przez właściwe zespoły rządowo-samorządowe.

W 2003 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, w którym dla urzędu marszałkowskiego obszar metropolitalny Krakowa scharakteryzowali K. Trafas i A. Zborowski[13]. Przyjęli oni, że Krakowski Obszar Metropolitalny obejmuje 41 jednostek, w tym Kraków jako centralny ośrodek metropolitalny i 37 gmin tworzących zewnętrzną strefę otaczającą[14]. Na opracowaniu tym opiera swe statystyki także Urząd Statystyczny w Krakowie[15].

Przyjęty uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego[16] wyznaczył zasięg obszaru metropolitalnego, na który składają się:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Guzik R i inni, (2010). Dostępność komunikacyjna oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. W: B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta – funkcje, potencjał i trendy rozwojowe. Kraków: Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, Departament Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego,, 2010.
  2. Marcin Kamola, Tadeusz Syryjczyk, Zespół Doradców Gospodarczych TOR, Aktualizacja Wstępnego Studium Wykonalności Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) w Aglomeracji Krakowskiej”, 2011.
  3. a b Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 51, 53-56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589. 
  4. a b c Województwo małopolskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-08-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  5. Jerzy Jan Parysek: Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. W: Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, IGSEiGP UAM, 2008, s. 37, seria: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 5. ISBN 978-83-61320-33-3.
  6. ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 94. ISBN 2-9600467-2-2.
  7. a b Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
  8. a b Urban Audit: City Profiles: Kraków. Eurostat. [dostęp 2011-11-11].
  9. Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2011-11-11].
  10. Population on 1 January by age groups and sex – larger urban zone. [w:] City statistics – Urban Audit > Data Explorer [on-line]. Eurostat. [dostęp 2014-10-18]. (ang.).
  11. Interim Territorial Cohesion Report. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2004, s. 98-101. ISSN 92-894-0000-0.
  12. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2012, s. 192. ISBN 978-83-7610-359-4.
  13. Opracowania dr hab. K. Trafas prof. UJ, dr A. Zborowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ „Metropolia Krakowa Krakowski Obszar Metropolitalny”.
  14. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. 2003, Kraków, Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, s. 171 (Uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r.).
  15. Krakowski Obszar Metropolitalny. Urząd Statystyczny w Krakowie. [dostęp 2011-11-11].
  16. Zbigniew Makieła, Roman Fedan, Rzeszowski i Krakowski Obszar Metropolitalny, na zlec. Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2006, ISBN 83-89823-91-8, OCLC 749922763 [dostęp 2023-01-15].