Anatolij Piepielajew – Wikipedia, wolna encyklopedia

Anatolij Piepielajew
Анатолий Николаевич Пепеляев
Ilustracja
generał lejtnant generał lejtnant
Data i miejsce urodzenia

3 lipca?/15 lipca 1891
Tomsk, gubernia tomska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

14 stycznia 1938
Nowosybirsk, Rosyjska FSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1902–1923

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Biała Armia

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna domowa w Rosji

Odznaczenia
Order św. Jerzego III klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie) Broń Złota „Za Waleczność”
Anatolij Piepielajew przed sowieckim sądem (siedzi pośrodku w pierwszym rzędzie). Czyta, styczeń 1924

Anatolij Piepielajew, ros. Анатолий Николаевич Пепеляев (ur. 3 lipca?/15 lipca 1891 w Tomsku, zm. 14 stycznia 1938 w Nowosybirsku) – rosyjski generał, dowódca ostatniej kampanii wojsk Białych przeciwko bolszewikom w Rosji.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Piepielajew urodził się w rodzinie carskiego generała Nikołaja. W latach 1902–1908 uczył się w szkole chorążych (kadetów) w Omsku, a następnie wstąpił do Pawłowskiej Szkoły Wojskowej w Petersburgu, którą ukończył w 1910 w stopniu podporucznika i rozpoczął służbę w armii Imperium Rosyjskiego, jako oficer w oddziale karabinów maszynowych w 42-im pułku strzelców syberyjskich w Tomsku.

W czasie I wojny światowej walczył na froncie zachodnim, m.in. na Mazowszu pod Przasnyszem i Działdowem. Otrzymał szereg orderów, w tym order św. Jerzego IV klasy, a także awans na podpułkownika.

Po rewolucji październikowej wrócił do Tomska i 27 maja 1918 został przywódcą udanego antybolszewickiego powstania w tym mieście, skorelowanego z serią powstań w innych miastach Syberii. Następnie zorganizował i objął dowództwo 1. Środkowosyberyjskiego Korpusu Strzeleckiego, na czele którego zdobył szereg miast, m.in. Krasnojarsk i Czytę. Za te sukcesy otrzymał Order św. Jerzego III klasy i awans na generała majora w wieku 27 lat. Po rozbiciu bolszewików w południowej Syberii, zawrócił na zachód i w październiku 1918 dotarł na Ural. Wypełniając rozkazy admirała Kołczaka i swojego brata Wiktora, który był premierem w rządzie Kołczaka, zdobył 24 grudnia Perm rozbijając wcześniej znaczne siły bolszewickie, za co został promowany na generała porucznika. W czasie ofensywy wiosną 1919, dowodząc północną grupą armii Kołczaka, osiągnął największy postęp w natarciu na całym froncie, czego uwieńczeniem było zdobycie 2 czerwca Głazowa nad rzeką Wiatką. Jednak wobec ogólnego załamania natarcia Kołczaka, Piepielajew wkrótce zmuszony był zawrócić na wschód. Następnie jako dowódca nowej 1 Armii stopniowo wycofywał się wraz z całą armią Kołczaka. Pomimo dość długiej obrony Tobolska i Tomska przez generała, nie zdołał on zatrzymać bolszewickiej ofensywy. W grudniu 1919 wystąpił przeciwko generałowi Konstantinowi Sacharowowi – głównemu dowódcy armii Kołczaka i przeciw samemu Kołczakowi, oskarżając ich o oddanie bolszewikom Omska. Konflikt doprowadził do dymisji Sacharowa.

Po ostatecznym rozbiciu armii Kołczaka pod koniec grudnia, chory na tyfus Piepielajew został w Wielkim Syberyjskim Marszu Lodowym ewakuowany do Wierchnieudinska, gdzie w marcu 1920 zorganizował oddział partyzancki, z którym przedostał się w rejon Czyty (kontrolowany jeszcze przez siły atamana Grigorija Siemionowa), a następnie w kwietniu do Mandżurii. Tam pracował jako cieśla, furman, tragarz i rybak, by utrzymać rodzinę. Latem 1922 wyjechał do Władywostoku i zaczął organizować wyprawę wojskową celem wsparcia trwającego wówczas antybolszewickiego powstania Jakutów. Oddział Piepielajewa liczył ponad 700 żołnierzy i miał dwa ciężkie karabiny maszynowe. Na początku września jego oddziały wysadziły desant na brzegach Morza Ochockiego zajmując m.in. miasto Ochock i Ajan na Kołymie. Do końca grudnia prowadził utarczki z partyzantami i małymi oddziałami regularnej armii bolszewickiej, a w styczniu 1923 rozpoczął pochód na Jakuck. W tym czasie powstanie jakuckie było już w zasadzie stłumione, o czym Piepielajew prawdopodobnie nie wiedział. Zdawał sobie jednak sprawę, że wobec zdobycia przez bolszewików ostatniego bastionu białych Władywostoku 25 X 1922 i braku własnych statków jego siły nie mają się dokąd wycofać. W połowie lutego 1923 jego oddziały zostały zatrzymane, a 1–2 marca rozbite koło wsi Amga w pobliżu Jakucka. Była to ostatnia bitwa sił białych z bolszewikami w Rosji. Resztki oddziałów białych zbiegły do Ochocka i Ajanu, gdzie w lipcu desant bolszewików z Władywostoku, dowodzony przez Stiepana Wostriecowa, zmusił Piepielajewa do kapitulacji 17 czerwca 1923[1].

Generał Piepielajew został początkowo skazany na karę śmierci, jednak po wystosowaniu przez niego prośby o łaskę złagodzono mu karę do 10 lat więzienia. Odbył ją w więzieniu w Jarosławiu. W 1932 otrzymał kolejny wyrok trzech lat; na wolność wyszedł 6 czerwca 1936. Miał obowiązek zamieszkania w Woroneżu, gdzie pracował jako stolarz. W sierpniu 1937 aresztowany powtórnie, skazany w grudniu tegoż roku w Nowosybirsku na karę śmierci i 14 stycznia 1938 stracony. Pochowany w nieznanym miejscu.

Bibliografia, linki[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Вострецов Степан Сергеевич [online], hrono.ru [dostęp 2020-11-19].