Andrzej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Andrzejimię męskie pochodzenia greckiego. Pochodzi od greckiego imienia będącego zdrobnieniem od imion złożonych zawierających wyraz aner – „człowiek, mężczyzna, taki jak mężczyzna” (inne źródło tłumaczy je też jako: „dzielny, mężny”). Pierwotny grecki Andréas, poprzez łacińskie imię Andreas, rozwinął się w języku polskim w imię Andrzej[1]. Nosił je jeden z apostołów, brat Szymona Piotra. Imię występuje także w Biblii.

Andrzej imieniny obchodzi 6 stycznia, 19 stycznia, 26 stycznia, 1 lutego, 2 lutego, 4 lutego, 15 lutego, 18 lutego, 12 kwietnia, 27 kwietnia, 13 maja, 15 maja, 16 maja (dzień śmierci św. Andrzeja Boboli), 17 maja, 29 maja, 30 maja, 3 czerwca, 26 czerwca, 4 lipca, 12 lipca, 13 lipca, 16 lipca, 17 lipca, 21 lipca, 4 sierpnia, 19 sierpnia, 21 sierpnia, 29 sierpnia, 20 września, 23 września, 17 października, 20 października, 1 listopada, 10 listopada, 24 listopada, 28 listopada, 30 listopada (św. Andrzeja Apostoła) i 10 grudnia[2].

Popularność imienia[edytuj | edytuj kod]

Jest to jedno z najpopularniejszych imion męskich noszonych w Polsce – obecnie (stan na 24 stycznia 2022) na trzecim miejscu pod względem występowania wśród imion męskich (zajmuje piąte miejsce wśród imion w ogóle)[3].

Formy zamienne[edytuj | edytuj kod]

W dawnych czasach, jak można przeczytać w księgach metrykalnych z XVII-XVIII w., zwykle stosowano polską formę tego imienia: Jędrzej. Im później w czasie (np już w wieku XIX), tym więcej w księgach chrztów można przeczytać nadanych imion w formie „Andrzej”. Obecnie można spotkać się właściwie tylko ze zdrobniałymi formami: „Jędrek”, „Jędruś”, zwłaszcza w relacjach osób bliskich.

Formy zdrobniałe i potoczne[edytuj | edytuj kod]

Imię to, choć bardzo popularne, nie ma wielu form zdrobniałych, co stanowi odstępstwo od specyfiki języka polskiego. Jedyne naprawdę popularne zdrobnienie tego imienia (oprócz Jędrek i Jędruś) to „Andrzejek”. Czasami można także spotkać się z formami „Endrju”, „Endi” lub „Andy” (z języka angielskiego), „Andriusza”, „Andriuszka”, „Griusza” lub „Gruszeńka” (z języka rosyjskiego, zwłaszcza na wschodzie kraju) bądź też Ondrasz, Ondraszek (z języka słowackiego[potrzebny przypis], szczególnie na południu Polski), ale są one zwykle stosowane w formie żartobliwej i w ograniczonym zakresie.

Forma żeńska[edytuj | edytuj kod]

W języku polskim istnieje, choć jest rzadko spotykana, żeńska forma tego imienia: Andrzeja, Ondrzeja.

Część osób błędnie wywodzi z niego źródłosłów żeńskich imion: Angelina, Angela i Angelika; szczególnie dla spolszczonych form zapisu tych imion: Andżelina, Andżela i Andżelika (a zwłaszcza dla niepoprawnych ortograficznie, ale występujących czasem form zapisu: Andrzelina, Andrzela i Andrzelika). W innych językach forma żeńska ma postać: Andrea (Ameryka Północna, Europa, Australia i Nowa Zelandia). Jednakże we Włoszech Andrea to imię męskie, ekwiwalent imienia Andrzej.

Święto związane z tym imieniem[edytuj | edytuj kod]

Z imieninami obchodzonymi w dniu 30 listopada związane jest święto „Dnia św. Andrzeja”, zwane także „Andrzejkami”.

Przysłowia i powiedzenia związane z tym imieniem[edytuj | edytuj kod]

  • Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży.
  • Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy.
  • Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
  • Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja.
  • Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście.
  • Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja.
  • Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.
  • Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota.

Odpowiedniki w innych językach[edytuj | edytuj kod]

Imię to jest popularne na całym świecie i ma wiele lokalnych mutacji:

Osoby o tym imieniu[edytuj | edytuj kod]

osoby z rodów książęcych[edytuj | edytuj kod]

Znane postacie fikcyjne noszące to imię[edytuj | edytuj kod]

Osoby tylko z imieniem[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej (1949-) – ukraiński biskup prawosławny
  • Andrzej (1949-) – rumuński biskup prawosławny
  • Andrzej (zm. 1434) – biskup kijowski
  • Andrzej (1946-) – duchowny Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego
  • Andrzej (?-1224) – czeski duchowny katolicki
  • Andrzej (?-1420) – budowniczy miejski Starego Miasta w Toruniu
  • Andrzej – cesarz Etiopii w latach 1429 - 1430
  • Andrzej (1961-) – serbski biskup prawosławny
  • Andrzej (1916-1986) – serbski biskup prawosławny
  • Andrzej (1968-) – gruziński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1946–2010) – metropolita lwowski
  • Andrzej (1979-) – duchowny Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej
  • Andrzej (1898-1985) – ukraiński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1967-) – duchowny Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1972-) – ukraiński duchowny prawosławny
  • Andrzej (1886-1972) – bułgarski biskup prawosławny
  • Andrzej (1809-1873) – rumuński biskup prawosławny
  • Andrzej (1900-1973) – ukraiński biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1975-) – rosyjski biskup prawosławny
  • Andrzej – duchowny Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego
  • Andrzej (1939-) – duchowny Greckiego Kościoła Prawosławnego
  • Andrzej (1979-) – biskup Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego

Nazwiska wywodzące się od tego imienia[edytuj | edytuj kod]

Nazwiska wywodzące się od tego imienia – polskie[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzejczak – znani nosiciele:
Andrzejczak, Felicjan (ur. 1948) – polski wokalista rockowy
Andrzejczak, Leszek (ur. 1959) – polski hokeista na trawie
  • Andrzejewski – znani nosiciele:
Andrzejewski, Andrzej (ur. 1976) – polski aktor
Andrzejewski, Jerzy (1909–1983) – polski pisarz
Andrzejewski, Krzysztof (ur. 1983) – polski siatkarz
Andrzejewski, Piotr – (ur. (1962) – polski aktor
Andrzejewski, Piotr (ur. 1942) – polski działacz polityczny, adwokat
Andrzejewski, Roman (1888-1964) – polski działacz ruchu robotniczego
Andrzejewski, Roman (1938-2003) – polski duchowny katolicki, biskup
Andrzejewski, Ryszard (Peja) (ur. 1976) – polski raper
Andrzejewski, Wiesław (1931-1993) – polski pisarz
  • Andrzejewicz – znani nosiciele:
Andrzejewicz, Gosia (ur. 1984) – polska piosenkarka

Nazwiska wywodzące się od tego imienia – obce[edytuj | edytuj kod]

  • Anders – znani nosiciele:
Anders, Artur (1896-1976) – niemiecki polityk
Anders, Thomas (ur. 1963) – piosenkarz niemiecki, kompozytor i producent (Modern Talking)
Anders, Władysław (1892-1970) – polski generał
  • Andersen – znani nosiciele:
Andersen, Elmer (1909-2004) – amerykański polityk
Andersen, Hans Christian (1805-1875) – duński pisarz i poeta
Andersen, Hans Niklas (ur. 1980) – duński żużlowiec
Andersen, Vita (ur. 1944) – duńska pisarka i poetka
  • Anderson – znani nosiciele:
Anderson, Alfred (1896-2005) – szkocki weteran wojenny
Anderson, C. Elmer (1912-1998) – amerykański polityk
Anderson, Carl David (1905-1991) – fizyk amerykański, noblista
Anderson, Carl Johan (1827-1867) – podróżnik, badacz Afryki
Anderson, Ethel (1883-1958) – poetka australijska
Anderson, Gillian (ur. 1968) – amerykańska aktorka
Anderson, Glenn (ur. 1960) – kanadyjski hokeista zawodowy
Anderson, Ian (ur. 1947) – muzyk rockowy, lider zespołu Jethro Tull
Anderson, Jack (1922-2005) – dziennikarz amerykański
Anderson, Jon (ur. 1944) – wokalista rockowy, lider zespołu Yes
Anderson, Kevin J. – pisarz amerykański
Anderson, Lindsay (1923-1994) – brytyjski reżyser filmowy
Anderson, Malcolm (ur. 1935) – tenisista australijski
Anderson, Michael (1959-2003) – astronauta amerykański
Anderson, Pamela (ur. 1967) – aktorka i modelka amerykańska
Anderson, Poul (1926-2001) – amerykański pisarz science-fiction
Anderson, Richard Dean (ur. 1950) – amerykański aktor
Anderson, Shawn (ur. 1968) – kanadyjski hokeista zawodowy
Anderson, Stig (1930-1997) – szwedzki producent muzyczny, menedżer grupy ABBA
  • Anderssen – znani nosiciele:
Anderssen, Adolf (1818-1879) – niemiecki szachista
  • Andersson – znani nosiciele:
Andersson, Benny (ur. 1946) – muzyk szwedzki (Abba)
Andersson, Bibi (ur. 1935) – aktorka szwedzka
Andersson, Kennet (ur. 1967) – szwedzki piłkarz
Andersson, Ulf (ur. 1951) – szwedzki szachista
  • Andersz – znani nosiciele:
Andersz, Alan (ur. 1988) – polski aktor filmowy
Andersz, Tadeusz (1918-2007) – polski dowódca wojskowy
  • Andrae – znani nosiciele:
Andrae, Björn (ur. 1981) – niemiecki siatkarz
  • André – znani nosiciele:
André, Arnaldo (ur. 1943) – aktor paragwajski
Andre, Carl (ur. 1935) – amerykański artysta minimalistyczny
André, Maurice (ur. 1933) – trębacz francuski
  • Andreas – znani nosiciele:
Andreas-Salome, Lou (1861-1937) – pisarka rosyjska
  • Andreae – znani nosiciele:
Andreae, Volkmar (1879-1962) – kompozytor szwajcarski
  • Andrejew – znani nosiciele:
Andrejew, Piotr (ur. 1947) – polski reżyser filmowy, scenarzysta
  • Andrejuk – znani nosiciele:
Andrejuk, Przemysław (ur. 1977) – polityk polski, lekarz
  • Andresen – znani nosiciele:
Andresen, Frode (ur. 1973) – biathlonista norweski
  • Andress – znani nosiciele:
Andress, Herb (1935-2004) – aktor niemiecki
Andress, Ursula (ur. 1936) – aktorka szwajcarska
  • Andrews – znani nosiciele:
Andrews, Bruce (ur. 1948) – amerykański poeta
Andrews, Marvin (ur. 1980) – piłkarz z Trynidadu i Tobago
Andrews, Thomas (1873-1912) – brytyjski konstruktor statków
  • Andrić – znani nosiciele:
Andrić, Ivo (1892-1975) – powieściopisarz, nowelista i poeta jugosłowiański
  • Andrejew – znani nosiciele:
Andriejew, Igor (ur. 1983) – tenisista rosyjski
Andriejew, Piotr (zm. po 1898) – wojskowy rosyjski, prezes Warszawskich Teatrów Warszawskich
  • Andriolli – znani nosiciele:
Andriolli, Michał Elwiro (1836-1893) – polski rysownik, ilustrator i malarz
  • Andrus – znani nosiciele:
Andrus, Artur (ur. 1971) – polski dziennikarz i poeta
  • Andrusak – znani nosiciele:
Andrusak, Greg (ur. 1969) – kanadyjski hokeista
  • Andrys – znani nosiciele:
Andrys, Leonard (XVIII wiek) – polski architekt
  • Andryszak – znani nosiciele:
Andryszak, Aleksander (ur. 1955) – polski polityk, poseł na Sejm
  • Ondráš / Ondrášková – znani nosiciele:
Ondrášková, Zuzana (ur. 1980) – czeska tenisistka

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Bez protestów o Andrei (artykuł w Komunikatach Rady Języka Polskiego nr 1/97). mimuw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-01)]. (dostęp z 20 stycznia 2013) – uwagi o imieniu Andrea, Andrzeja i Ondrzeja
  2. Imieniny Andrzeja. kalbi.pl. [dostęp 2022-11-30].
  3. Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2022-06-13].
  4. Kazimierz Tymiński: Mały słownik POLSKO-ESPERANCKI. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 429. ISBN 83-214-0326-3.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]