Anton Webern – Wikipedia, wolna encyklopedia

Anton Webern
Ilustracja
Anton Webern (Szczecin, październik 1912)
Imię i nazwisko

Anton Friedrich Wilhelm (von) Webern

Data i miejsce urodzenia

3 grudnia 1883
Wiedeń

Pochodzenie

austriackie

Data i miejsce śmierci

15 września 1945
Mittersill

Instrumenty

fortepian, wiolonczela

Gatunki

muzyka poważna, muzyka modernistyczna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor

Multimedia w Wikimedia Commons
Dorobek kompozytorski
Rodzaj twórczości Liczba dzieł
Muzyka wokalna
Pieśni 44
Muzyka chóralna 5
Muzyka instrumentalna
Symfonie 1
Koncerty 1
Muzyka kameralna 19
Inne formy orkiestralne 10
Utwory na fortepian 5
Razem 87

Anton Friedrich Wilhelm (von) Webern (ur. 3 grudnia 1883 w Wiedniu, zm. 15 września 1945 w Mittersill)[1][2] – austriacki kompozytor współczesny. Jedna z czołowych postaci drugiej szkoły wiedeńskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo spędził najpierw w Grazu, potem w Klagenfurt am Wörthersee. Otrzymał ogólne wykształcenie w lokalnym gimnazjum. Już w dzieciństwie zdradzał talenty muzyczne. Uczył się gry na fortepianie i wiolonczeli. W 1902 rozpoczął naukę na uniwersytecie wiedeńskim, gdzie studiował u Guido Adlera (muzykologię), Hermanna Graedenera (harmonię) i Karela Navrátila (kontrapunkt). W 1906 obronił doktorat z muzykologii i zakończył swoją edukację na uniwersytecie wiedeńskim. Równocześnie od 1904 studiował prywatnie kompozycję pod kierunkiem Arnolda Schönberga[3][2]. Po 1906 rozpoczął karierę dyrygenta lokalnych orkiestr w Bad Ischl, Gdańsku, Szczecinie, Pradze i innych miastach. Równolegle do pracy dyrygenta komponował[3].

Po I wojnie światowej wrócił do Wiednia by wraz z Schönbergiem i Bergiem założyć Towarzystwo Muzyczne, w którego pracach aktywnie uczestniczył przez następne lata. Jednocześnie współpracował z radiem wiedeńskim i pracował jako nauczyciel muzyki w Żydowskim Instytucie dla Niewidomych. Mieszkał i komponował w Mödling. W 1932 przeniósł się do Wiednia, a stamtąd do Maria Enzersdorf. Stale uczył prywatnie. Jego uczniami w różnym okresie byli m.in. Leopold Spinner, Willi Reich, Humphrey Searle i Karl Amadeus Hartmann[4].

W 1934, po stłumieniu powstania Schützbundu, został oskarżony o działalność wywrotową i wyrzucony z radia. Po dokonaniu przez hitlerowców w 1938 anschlussu Austrii Webern został zupełnie wyłączony z publicznego życia muzycznego, a jego muzyka zakazana w Niemczech i Austrii, choć nadal wykonywano ją w Ameryce, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii[5][2].

Webern zginął po zakończeniu wojny przypadkowo postrzelony przez amerykańskiego kucharza wojskowego, starszego szeregowego Raymonda Norwooda Bella, który ogarnięty wyrzutami sumienia popadł w alkoholizm i zmarł w 1945.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Będąc uczniem Arnolda Schönberga przejął jego koncepcje atonalności i dodekafonii oraz wraz z Albanem Bergiem rozwinął serializm jako jedną z najważniejszych technik kompozytorskich XX wieku. Był także prekursorem punktualizmu. W swej pracy kompozytorskiej skupił się na atonalnych pieśniach i muzyce kameralnej. Dorobek muzyczny Weberna, aczkolwiek bardzo skromny (sumaryczne trwanie opusowanych kompozycji wynosi trzy godziny, nieopusowanych i opusowanych łącznie – około sześciu godzin), był bardzo ważnym etapem rozwoju muzyki współczesnej. Utwory komponowane przez Weberna, niekiedy bardzo krótkie, charakteryzowały się przejrzystą fakturą muzyczną, skrajną geometrycznością oraz wielkim znaczeniem ciszy[6][7].

Spośród trzech „klasyków dodekafonii” Webern najbardziej oddalił się od tradycji. Najbardziej charakterystyczne cechy jego muzyki to[8][7]:

  1. aforystyczność (niektóre utwory trwają zaledwie kilkadziesiąt sekund, a najkrótsza Bagatela na kwartet smyczkowy op. 9 nr 3 trwa 23 sekundy)
  2. bardzo przejrzyste brzmienie zapowiadające punktualizm, a wynikające z licznych pauz, upodobania do pojedynczych brzmień izolowanych i dynamiki piano
  3. bardzo intensywne stosowanie kanonów, inwersji i raków, także w budowie serii, które niejednokrotnie są symetryczne
Dzieła kompozytorskie
Lata pracy Tytuł dzieła Gatunek muzyczny
? Erwachen aus dem tiefsten Traumesschoße utwór na głos i fortepian
? Kunfttag 1 utwór wokalny
? Das lockere Saatgefilde lechzet krank utwór wokalny
? Werke utwory na głos i fortepian
1899 Dwa utwory duet na wiolonczelę i fortepian
1899 Vorfrühling' 3 pieśni utwory na głos i fortepian
1899-1903 Gedichte nr 2: Nachtgebet der Braut – 3 pieśni utwory wokalny
1899-1903 Gedichte nr 3: Fromm – 3 pieśni utwory wokalny
1899-1904 5 wczesne pieśni utwory na głos i fortepian
19?? 3 Utwory kwartet smyczkowy
1901 Tief von fern – Zbiór wczesnych pieśni nr 1 utwory na głos i fortepian
1901 Heimgang in der Frühe – Zbiór wczesnych pieśni nr 8 utwory na głos i fortepian
1901-1904 Zbiór wczesnych pieśni utwory na głos i fortepian
1903 Blumengruss – Zbiór wczesnych pieśni nr 3 utwory instrumentalny na orkiestrę
1903 Aufblick – Zbiór wczesnych pieśni nr 2 utwory na głos i fortepian
1903 Der Tod – Zbiór wczesnych pieśni nr 7 utwory na głos i fortepian
1903 Sommerabend – Zbiór wczesnych pieśni nr 5 utwory na głos i fortepian
1903 3 Pieśni utwory na głos i fortepian
1903-1904 3 pieśni na podstawie Avenariusa utwory na głos i fortepian
1903-1904 Gefunden – zbiór pieśni No.1 utwory na głos i fortepian
1904 Bild der Liebe – Zbiór wczesnych pieśni nr 4 utwory na głos i fortepian
1904 Heiter – Zbiór wczesnych pieśni nr 6 utwory na głos i fortepian
1904 im Sommerwind idylla na orkiestrę utwór instrumentalny na orkiestrę
1905 Langsamer Satz kwartet smyczkowy
1905 Slow Movement (Langsam, mit bewegtem Ausdruck) for string quartet kwartet smyczkowy
1905 Kwartet smyczkowy 1905 kwartet smyczkowy
1906 utwór na fortepian utwór na fortepian
1906 Rondo na kwartet smyczkowy kwartet smyczkowy
1906 Sonatasatz sonatina fortepianowa
1906-1908 5 pieśni na podstawie Dehmela utwory na głos i fortepian
1907 Mässig kwintet fortepianowy
1908 Am Ufer – zbiór pięciu pieśni utwór na głos i fortepian
1908 Entflieht auf leichten Kähnen, op. 2 muzyka chóralna
1908 Karl reckt der Baum 5 pieśni z Der siebente Ring von Stefan George, op. 3/5 utwór wokalny
1908 Dies ist ein Lied 5 pieśni z Der siebente Ring von Stefan George, op. 3/1 utwór wokalny
1908 im Windesweben 5 pieśni z Der siebente Ring von Stefan George, op. 3/2 utwór wokalny
1908 im Morgentaun 5 pieśni z Der siebente Ring von Stefan George, op. 3/4, utwór wokalny
1908 An Bachesranft 5 pieśni z Der siebente Ring von Stefan George, op. 3/3, utwór wokalny
1908 Passacaglia, op. 1 utwór instrumentalny na orkiestrę
1908-1909 4 pieśni na podstawie Stefana Georgego utwory na głos i fortepian
1908-1909 5 pieśni z Der siebente Ring, op. 3 utwory na głos i fortepian
1908-1909 5 pieśni na podstawie Gedichten von Stefan George, op. 4 utwory na głos i fortepian
1908-1909 Trauer 1 (Maximin) utwór wokalny
1909 5 części, op. 5 kwartet smyczkowy
1909 6 utworów na orkiestrę, op. 6 utwór instrumentalny na orkiestrę
1910 4 utwory na skrzypce i fortepian, op. 7 duet na skrzypce i fortepian
1910 2 pieśni na sopran i zespół, op. 8 utwór na głos i mały zespół muzyczny
1911-1913 5 utworów na orkiestrę, op. 10 utwór instrumentalny na orkiestrę
1912 5 kanonów z tekstem łacińskim (transkypcja z Schoenberg, op. 16) utwór na głos i fortepian
1913 6 bagateli, op. 9 kwartet smyczkowy
1913 5 utworów na orkiestrę utwór instrumentalny na orkiestrę
1913 O sanftes Glühn der Berge 3 pieśni, nr 3 utwór wokalny
1913-1914 Songs (3) for soprano & orchestra utwór na głos i orkiestrę
1914 3 miniatury, op. 11 duet na wiolonczelę i fortepian
1914 Sonata na wiolonczelę i fortepian Sonata
1914 Leise Düfte 3 pieśni, nr 1, utwór wokalny
1914 Kunfttag III (Nun wird es wieder Lenz) 3 pieśni, nr 2 utwór wokalny
1914-1918 4 pieśni, op. 13 utwory na głos i fortepian
1915-1917 4 pieśni, op. 12 utwory na głos i fortepian
1917-1922 5 pieśni, op. 15 utwór na głos i mały zespół muzyczny
1917-1922 6 pieśni, op. 14 utwór na głos i mały zespół muzyczny
1921 Schatzwalzer (trans. J. Strauss) utwór na orkiestrę kameralną
1924 Kinderstück utwór instrumentalny
1924 Kinderstück utwór na fortepian
1924-1925 3 Kołysanki, op. 17 utwór na głos i mały zespół muzyczny
1925 Klavierstück utwór na fortepian
1925 Ruhig fließend utwór na orkiestrę kameralną
1925 3 pieśni na sopran, klarnet i gitarę, op. 18 utwór na głos i zespół kameralny
1925 Trio smyczkowe (1925) trio smyczkowe
1926 Movement for string trio, trio smyczkowe
1926 2 pieśni na chór, klarnet, klarnet basowy, wiolonczelę, gitarę i skrzypce op. 19 muzyka chóralna
1927 Trio smyczkowe, op. 20 trio smyczkowe
1927-1928 Symfonia w dwóch częściach, op. 21 symfonia
1928-1930 Kwartet na klarnet, saksofon, fortepian i skrzypce, op. 22 (tzw. Kwartet klarnetowy) utwór na mały zespół instrumentalny
1929 5 części, op. 5 utwór instrumentalny na orkiestrę
1931 6 tańców niemieckich (arr. z Schubert) utwór instrumentalny na orkiestrę
1933-1934 3 pieśni z Viae inviae, op. 23 utwory na głos i fortepian
1934 Koncert na 9 instrumentów, op. 24 koncert kameralny
1934 3 pieśni, op. 25 utwór na głos i fortepian
1935 Das Augenlicht, op. 26 muzyka chóralna
1935 Fuga (Ricercata) a 6 voci (arr. z Bacha) utwór instrumentalny na orkiestrę
1935-1936 Wariacje, op. 27 wariacje fortepianowe
1938 Kwartet smyczkowy, op. 28 kwartet smyczkowy
1938-1939 Kantata nr 1 na sopran, chór i orkiestrę, op. 29 kantata
1940-1941 Wariacje, op. 30 wariacje na orkiestrę
1941-1943 Kantata nr 2 na sopran, baryton, chór i orkiestrę, op. 31 kantata


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Walaciński 2012 ↓, s. 100.
  2. ↑ a b c Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Kathryn Bailey Puffett: Webern, Anton (Friedrich Wilhelm von). [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2015-09-22. [dostęp 2018-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-08)]. via Oxford University Press. (ang.).
  3. ↑ a b Walaciński 2012 ↓, s. 101.
  4. ↑ Walaciński 2012 ↓, s. 102.
  5. ↑ Walaciński 2012 ↓, s. 103.
  6. ↑ Walaciński 2012 ↓, s. 107.
  7. ↑ a b Puffett 2004 ↓.
  8. ↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 948.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Adam Walaciński: Webern Anton. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Kathryn Bailey Puffett: Webern, Anton Friedrich Wilhelm von. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. W. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
  • Bogusław Schaeffer: Kompozytorzy XX wieku. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990, s. 146–157. ISBN 83-08-01836-X.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anton_Webern&oldid=72885548”