Bagna Biebrzańskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bagna Biebrzańskie
Ilustracja
Rozlewiska Biebrzy
bagienna dolina rzeczna
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Obszary chronione

Biebrzański Park Narodowy
Dolina Biebrzy
Ostoja Biebrzańska

Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bagna Biebrzańskie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Bagna Biebrzańskie”
Ziemia53°29′33,60″N 22°43′46,60″E/53,492667 22,729611
Biebrza zimą – Basen południowy, okolice wsi Brzostowo
Basen południowy, okolice wsi Brzostowo
Las Posada w Basenie dolnym Biebrzy
Łąka
Szczęśliwe krowy w Brzostowie

Bagna Biebrzańskie (Kotlina Biebrzańska) – nazwa doliny rzeki Biebrzy z rozległymi bagnami i torfowiskami. Jest to obniżenie terenu o długości ponad 100 km, zajęte przez torfowiska niskie oraz leśne torfowiska wysokie. Pośród bagien znajdują się ponadto wyniesienia, zwane „grądami”, „grądzikami” lub „grzędami”.

Jest to jedna z największych ostoi dzikiej przyrody w Europie. Rozlewiska Biebrzy to prawdziwe królestwo ptaków – zaobserwowano tu ponad 250 gatunków, czyli ponad 80% polskiej awifauny. Rozpoczynające się wczesną wiosną ptasie gody przyciągają ornitologów z całego świata.

Większą część tego terenu zajmuje Biebrzański Park Narodowy, objęty konwencją ramsarską, chroniącą obszary wodno-błotne i lęgowiska ptaków.

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Kotlina Biebrzańska powstała podczas zlodowaceń środkowopolskiego i bałtyckiego. Znajdowało się tutaj duże jezioro stworzone z wód Praniemna, ogrodzone z wszystkich stron wysoczyznami morenowymi. Przez wieki narosła warstwa torfu – obumarłych roślin – o grubości od jednego do sześciu metrów.

Bagna Biebrzańskie umownie podzielone są na 4 obszary:

  • zmeliorowane bagna „Wizna i Biel”, znane jako Grądy-Woniecko od nazwy byłego PGR-u. Obszar ten jest poza parkiem narodowym.
  • basen południowy (dolny) – dolina Biebrzy od mostu koło Wizny do mostu koło Osowca. Dolina ma tu szerokość od 12 do 15 km, Biebrza meandruje. Torf zalega na warstwach piasku, żwiru i iłu. Ten teren jest uznawany za najbardziej naturalny. Wyróżnić tu należy bagno Ławki oraz Bagno Podlaskie.
  • basen środkowy – dolina Biebrzy od mostu w Osowcu do Kanału Augustowskiego, z kompleksem lasów koło Woźnej wsi i rezerwatem Czerwone Bagno. Poziom wody jest tu niski, torfowiska przesuszone, występują piaszczyste wydmy. Pod warstwą torfu znajdują się piasek, żwir i glina.
  • basen północny (górny) – od Kanału Augustowskiego do Sztabina. Dolina ma tu szerokość od 1 do 3 km, cechą charakterystyczną są wzgórza morenowe.

Bagna Biebrzańskie charakteryzują się doskonale wykształconą i zachowaną poprzeczną i podłużną strefowością ekologiczną. Polega ona na przechodzeniu poszczególnych zbiorowisk roślinnych w inne w zależności od panujących warunków hydrologicznych i wysokości doliny nad poziomem morza.

W poprzecznym przekroju doliny, najlepiej wykształconym w basenie południowym, wyróżnia się 3 charakterystyczne strefy:

Natomiast strefowość podłużna to zmienność szaty roślinnej w poszczególnych częściach doliny, idąc z biegiem rzeki. Wynika to z różnorodności warunków ekologicznych. I tak, w basenie południowym przeważają turzycowiska, szuwary i łąki; w środkowym coraz więcej jest turzycowisk trawiastych i mchów, a w górnym dominują mechowiska.

Flora i roślinność[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Bagien Biebrzańskich wyróżniono 43 zespoły roślinne, niektóre rzadko spotykane w innych częściach Polski. Są to zbiorowiska wodne, bagienne, torfowiskowe, szuwary, a także zbiorowiska leśne (olsy, brzeziny, łęgi). Szczególnie cenna jest duża grupa zbiorowisk mechowiskowych, zawierających liczne gatunki rzadkie i reliktowe, zanikające w innych częściach kraju.

Szata roślinna odznacza się ogromną różnorodnością, wysokim stopniem naturalności i obecnością wielu rzadkich gatunków, jak:

W uroczysku Grzędy występują również: arnika górska, orlik pospolity, lilia złotogłów, buławnik czerwony, podkolan biały, kruszczyk rdzawoczerwony, kruszczyk szerokolistny, tajęża jednostronna. Rosną tu także rzadkie w Polsce rośliny naczyniowe: skalnica torfowiskowa, wełnianka delikatna, fiołek mokradłowy i miesiącznica trwała.

Występuje tu też kilka rzadkich, reliktowych gatunków mchów: mokradłosz, prątnik, skorpionowiec brunatny, tujowiec.

Fauna[edytuj | edytuj kod]

Bagna Biebrzańskie są najważniejszym w Polsce, a także w całej Europie Środkowej i Zachodniej, obszarem lęgowym dla wielu gatunków ptaków związanych ze środowiskiem bagiennym. Dolina Biebrzy ma pod względem ornitologicznym szczególne znaczenie, zwłaszcza że bagna zanikają w krajobrazie Europy, a ptaki tych środowisk tracą podstawę swego bytu. Występują tu izolowane stanowiska lęgowe gatunków borealnych, a także gatunków, których centrum zasięgu geograficznego znajduje się w strefie tajgi i tundry. Ponadto Kotlina Biebrzańska ma ogromne znaczenie dla wielu gatunków ptaków żerujących oraz wypoczywających w czasie corocznych wędrówek. Dla ptaków siewkowatych, wymagających rozległych, podmokłych obszarów, Biebrza stanowi jedną z najważniejszych ostoi w Europie Środkowej.

Najbardziej charakterystyczne gatunki lęgowe dla doliny Biebrzy to: bojownik batalion, 4 gatunki bekasów, w tym dubelt i sporadycznie lęgowy bekasik, kulik wielki, biegus zmienny, żuraw, mewa mała, 5 gatunków rybitw, w tym białoskrzydła i białowąsa, puchacz, orlik krzykliwy. Dla wodniczki Bagna Biebrzańskie mają znaczenie wyjątkowe – być może od utrzymania biebrzańskich turzycowisk w stanie niezmienionym zależeć będzie istnienie tego gatunku. Badania biologii i liczebności tego gatunku trwają tu do dziś. Kotlina Biebrzy jest jednym z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie można jeszcze spotkać cietrzewia i sowę błotną.

Spośród ssaków na terenie Bagien Biebrzańskich występują:

Ponadto żyje tu 17 gatunków drobnych ssaków, a wśród nich najliczniejsze i najbardziej rozpowszechnione są: orzesznica, ryjówka malutka, badylarka, nornik północny i smużka.

W wodach Biebrzy żyje około 36 gatunków ryb np.: szczupak, sum, węgorz, a także typowe dla pogórza kleń i brzana.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bagna Biebrzańskie – mapa przyrodnicza, wyd. Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków w Białowieży, Białystok 1992 (część informacyjna opracowana na podstawie:
    • A. Drycz, J. Okulewicz, J. Witkowski, J. Jesionowski, P. Nawrocki, A. Winiecki – Ptaki torfowisk niskich Kotliny Biebrzańskiej. Opracowanie faunistyczne. Acta Ornithologica Vol. 20 (1984) Nr 1.
    • A. Pałczyński – Bagna Biebrzańskie Warszawa 1988
    • E. Pugacewicz – materiały własne PTOP.)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]