Boguszów-Gorce – Wikipedia, wolna encyklopedia

Boguszów-Gorce
miasto i gmina
Ilustracja
Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Aglomeracja

wałbrzyska

Data założenia

1973

Prawa miejskie

Boguszów 1499, Gorce 1962

Burmistrz

Sylwia Dąbrowska

Powierzchnia

27,02 km²

Wysokość

520–750 m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


14 349[1]
531,1 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-370 do 58-372

Tablice rejestracyjne

DBA

Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego
Mapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Ziemia50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000
TERC (TERYT)

0221011

SIMC

0983824

Urząd miejski
pl. Odrodzenia 1
58-370 Boguszów-Gorce
Strona internetowa
BIP

Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 14 349 mieszkańców[1] (299. miejsce w kraju). Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Boguszów-Gorce na mapie powiatu wałbrzyskiego

Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[2]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Boguszów-Gorce ma obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[3].

Graniczy z:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół parafialny Trójcy Świętej
Dawny kościół ewangelicki (2013)
Budynek stacji Boguszów Gorce Zachód

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[4]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[5]
  • dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
  • kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
  • barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
  • dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
  • dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
  • dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
  • dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
  • dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
  • szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
  • zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
    • nadszybie, budynek łaźni
    • maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce

inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[6]:

  • dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
  • stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
  • siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
  • hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
  • kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
  • kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
  • plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
  • kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
  • willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
  • kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
  • ruiny wieży Bismarcka

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Gorce (część Boguszowa-Gorców), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu „Witold”

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 29 listopada 2006[7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 16815 100 8798 52,3 8017 47,7
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
844,6 325,7 296,8

Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[8].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[9] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]

Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[10]:

  • Szkoły podstawowe
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
  • Publiczne Gimnazjum nr 1
  • Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
    • Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczne Gimnazjum

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:

  • Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[11], przy klubie działa też sekcja bularska.
  • SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[12][13][14]
  • Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.

W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.

Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.

W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[15].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół polskokatolicki pw. św. Pawła

Transport[edytuj | edytuj kod]

Stacja kolejowa Boguszów-Gorce
 Zobacz też: Boguszów Gorce Towarowy.

Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[25]. Istnieją tu cztery stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie),Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach) i Boguszów-Gorce Dzikowiec (w Kuźnicach Świdnickich). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[26]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí zostało wznowione 8 czerwca 2023[27]

Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[28][29]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – KuźniceStary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec.

Miasta partnerskie[30][edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  3. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20].
  5. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
  6. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
  7. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  8. Boguszów-Gorce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
  10. Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
  11. Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
  12. Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
  13. Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
  14. Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
  15. Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).
  16. Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  17. Adresy kościołów [online], kosciolbozy.pl [dostęp 2023-03-29].
  18. Diecezja wrocławska [online], polskokatolicki.pl [dostęp 2023-03-29].
  19. Kościoły [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04].
  20. Zabytki [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29].
  21. a b c Dekanat Wałbrzych-Południe [online], diecezja.swidnica.pl [dostęp 2023-03-29].
  22. Kontakt [online], kzbg.pl [dostęp 2023-03-29].
  23. Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
  24. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  25. Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
  26. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
  27. Boguszów-Gorce ma nowy przystanek kolejowy. Zatrzymują się na nim dwa pociągi dziennie [online], Dziennik.walbrzych.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2023-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12].
  28. Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
  29. ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
  30. Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]