French
DeutschBoothia (półwysep) – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Półwyspy: Boothia i Melville’a | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wydarzenia historyczne | |
| Rodzaj obiektu | |
Położenie na mapie Nunavut  | |
Położenie na mapie Kanady  | |
 70°26′N 94°24′W/70,433333 -94,400000 | |
Boothia[1] (ang. Boothia Peninsula, fr. Péninsule de Boothia[2]; hist. Boothia Felix[3]) – półwysep w arktycznej części Kanady, położony między zatoką Gulf of Boothia na wschodzie a Cieśniną Franklina na zachodzie; administracyjnie leży w terytorium Nunavut.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Półwysep został nazwany przez Johna Rossa (1777–1856) w 1829 roku na cześć Felixa Bootha (1780–1850), który sfinansował prywatną ekspedycję arktyczną Rossa w poszukiwaniu Przejścia Północno-Zachodniego w latach 1829–1833[4][3][a].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Półwysep położony jest między zatoką Gulf of Boothia na wschodzie a Cieśniną Franklina na zachodzie w arktycznej części Kanady w terytorium Nunavut[4]. Szeroki na ok. 195 km półwysep wcina się na około 275 km w Ocean Atlantycki[5]. Na północy, od wyspy Somerset oddziela go wąska cieśnina Bellot Strait (o szerokości 2 km[6]), a na południu przesmyk Isthmus of Boothia łączy go z kontynentalną częścią Kanady[4].
Położony na jego północnym krańcu Półwysep Murchisona (71°58′N 95°31′W/71,966667 -95,516667) to najdalej wysunięty na północ obszar kontynentalnej części Ameryki Północnej[2].
Wnętrze półwyspu zajmuje porośnięta tundrą wyżyna (do 573 m n.p.m.[2]) rozciągająca się na ponad 32 km²[5]. Środkową część półwyspu tworzą skały prekambryjskie otoczone przez niższe tereny zbudowane ze skal wapiennych[6].
Boothia jest słabo zaludniona[5] – jedyną miejscowością jest Taloyoak na południowym krańcu półwyspu, która pełni rolę ośrodka turystycznego[4]. Miejscowa ludność znana jest z wyrobów tradycyjnego rzemiosła[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Półwysep został odkryty przez Johna Rossa (1777–1856) w 1829 roku podczas prywatnej wyprawy arktycznej[4][6]. W 1830 roku uczestniczący w wyprawie wuja James Clark Ross (1800–1862) odkrył, że Boothia to półwysep, a nie wyspa[7]. Rok później James Clark Ross jako pierwszy ustalił położenie północnego bieguna magnetycznego[8], który znajdował się wówczas w południowo-zachodniej części półwyspu Boothia – ówczesne współrzędne geograficzne bieguna to 70°05.3′N 96°46′W[9]. W następnych latach na półwyspie lądowali kolejni polarnicy – John Franklin (1786–1847)[5] i John Rae (1813–1893), który w 1847 roku potwierdził, że półwysep jest częścią kontynentalnej Kanady[10]. Na Boothii przebywał również Roald Amundsen (1872–1928), który w 1904 roku przeprawił się na saniach wzdłuż wybrzeża zachodniego[6]. Na półwyspie zimował kanadyjski polarnik Henry Larsen (1899–1964) podczas swojej przeprawy przez Przejście Północno-Zachodnie (1940–1942)[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Encyclopædia Britannica podaje, że półwysep został odkryty i nazwany przez Jamesa Clarka Rossa (1800–1862), co stoi w sprzeczności z innymi źródłami, zob. Encyclopædia Britannica ↓.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ KSNG 2008 ↓, s. 58.
- ↑ a b c Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b Everett-Heath 2018 ↓.
- ↑ a b c d e f Nuttall 2005 ↓, s. 269.
- ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b c d e The Canadian Encyclopedia 2013 ↓.
- ↑ Day 2006 ↓, s. 246.
- ↑ Day 2006 ↓, s. 248.
- ↑ Mills 2003 ↓, s. 92.
- ↑ Day 2006 ↓, s. 33.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Boothia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-19].
- Boothia. W: The Canadian Encyclopedia. Historica Canada, 2013-12-16. [dostęp 2021-09-21]. (ang.).
- Day, Alan: Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Northwest Passage. Scarecrow Press, 2006. ISBN 978-0-8108-6519-8. [dostęp 2021-09-19]. (ang.).
- Everett-Heath, John: The Concise Dictionary of World Place-Names. Oxford University Press, 2018. ISBN 978-0-19-256243-2. [dostęp 2021-09-21]. (ang.).
- Morza i oceany. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 10, 2008. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2021-09-19].
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003, s. 373–375. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2021-09-19]. (ang.).
- Nuttall, Mark: Encyclopedia of the Arctic. Routledge, 2005. ISBN 978-1-136-78680-8. [dostęp 2021-09-19]. (ang.).
- Boothia Peninsula, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-09-19] (ang.).