Boris Karloff – Wikipedia, wolna encyklopedia

Boris Karloff
Imię i nazwisko	William Henry Pratt
Data i miejsce urodzenia	23 listopada 1887 ; Londyn
Data i miejsce śmierci	2 lutego 1969 ; Midhurst, Sussex
Zawód	aktor
Współmałżonek	Grace Harding (1910-1913); Olive de Wilton (1915); Montana Laurena Williams (1920); Helene Vivian Soule (1924-1928); Dorothy Stine (1928-1946); Evelyn Hope Helmore (1946-1969)
Lata aktywności	1909-1969
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Boris Karloff, właśc. William Henry Pratt (ur. 23 listopada 1887 w Londynie, zm. 2 lutego 1969 w Midhurst) – angielski aktor, który wyemigrował do Kanady w 1910 roku. Znany z postaci stwora Frankensteina (Frankenstein, Narzeczona Frankensteina i Syn Frankensteina) oraz z ról w innych horrorach.

Boris Karloff urodził się jako William Henry Pratt w londyńskiej dzielnicy Peckham Rye przy 36 Forest Hill Road. Obecnie w tym miejscu wisi niebieska tabliczka („blue plaque”) upamiętniająca miejsce urodzenia aktora^[1]. Jego dziadkowie był angielsko-indyjskiego pochodzenia.

Aktor dorastał w Enfield. Był najmłodszym z siedmiorga dzieci i po śmierci matki był wychowywany przez swoje rodzeństwo. Podjął naukę na wydziale konsularnym w londyńskim King’s College, jednak w 1909 roku rzucił szkołę i pracował w różnych fachach m.in. jako robotnik na farmie aż do rozpoczęcia kariery aktorskiej^[2]. Jego brat, sir John Henry Pratt, został brytyjskim dyplomatą^[3]. Karloff jako chłopiec miał pałąkowate nogi, jąkał się oraz seplenił^[4]. W dorosłym życiu pozbył się jąkania, natomiast seplenienie słychać w filmach z jego udziałem.

Wczesna kariera[edytuj | edytuj kod]

W 1909 roku William Pratt wyjechał do Kanady i tam przyjął swój pseudonim sceniczny „Boris Karloff”. Jedna z teorii genezy pseudonimu głosi, że pochodzi on od nazwiska szalonego uczonego („Boris Karlov”) z opowiadania Harolda MacGratha The Drums of Jeopardy. Jednak opowiadanie to zostało opublikowane dopiero w 1920 roku, czyli co najmniej 8 lat po tym jak aktor zaczął używać pseudonimu w niemych filmach. Inna z teorii wskazuje na wpływ postaci „Prince Boris of Karlova” z opowiadania science-fiction Edgara Rice’a Burroughsa, lecz ponieważ ukazało się ono w 1915 roku, wpływ może być odwrotny. Karloff utrzymywał, że imię „Boris” wybrał, ponieważ brzmiało ono obco i egzotycznie i że „Karloff” było nazwiskiem rodzinnym. Jednakże jego córka Sara Karloff zaprzeczyła znajomości przodków o takim nazwisku.

W 1911 roku Karloff dołączył do Jeanne Russell Co. i występował m.in. w Kamloops i Prince Albert. W 1912 podczas występów w Reginie był świadkiem huraganu Regina^[5]. Następnie podjął pracę jako bagażowy na stacji kolejowej oraz dołączył do trupy Harry St. Clair Co., która występowała przez rok w Minot.

Z powodu podejmowania ciężkich prac fizycznych podczas pobytu w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, cierpiał na kłopoty z plecami przez resztę swojego życia. Z powodu problemów zdrowotnych nie walczył w I wojnie światowej.

Hollywood[edytuj | edytuj kod]

Po przyjeździe do Hollywood Karloff wystąpił w dziesiątkach niemych filmów, jednak nadal musiał dorabiać pracując fizycznie. Rola potwora Frankensteina w filmie Frankenstein z 1931 roku uczyniła z niego gwiazdę. Rok później potwierdził ten status grając postać Imhotepa w filmie Mumia.

Karloff poza horrorami zagrał role w filmach z różnych gatunków. Godna zapamiętania jest rola w filmie Człowiek z blizną, w którym został zastrzelony w kręgielni. W obrazie Johna Forda Patrol na pustyni z 1934 roku wystąpił jako religijny żołnierz z I wojny światowej.

W latach trzydziestych i czterdziestych aktor rywalizował o tron króla horroru z Bélą Lugosi, który odmawiając zagrania potwora Frankensteina utorował drogę kariery Karloffa. Współpraca z Lugosi nie poprowadziła do przyjaźni, jednakże stworzyła cenione obrazy Czarny kot (1934), Kruk (1935), The Invisible Ray (1936), Black Friday, You'll Find Out (1940) i Porywacz ciał (1945).

Karloff powrócił do legendy Frankensteina w 1944 roku filmem Dom Frankensteina, w którym wcielił się w postać nikczemnego doktora Niemanna oraz w 1958 roku rolą barona Victora von Frankensteina, wnuka wynalazcy w filmie Frankenstein 1970.

W 1941 aktor powrócił na deski teatru sztuką Arszenik i stare koronki, w której zagrał gangstera rozwścieczonego faktem częstego mylenia go z Karloffem. W 1950 wystąpił jako kapitan Hook w musicalu Piotruś Pan. W 1952 roku był nominowany do nagrody Tony za rolę u boku Julie Harris w sztuce Jeana Anouilha Skowronek.

W latach pięćdziesiątych Karloff zaczął występować w serialach telewizyjnych Out of This World, Thriller, The Veil. W latach sześćdziesiątych grał w filmach wytwórni American International Pictures m.in.: Strach, Kruk, The Comedy of Terrors oraz Giń Stworze, Giń!.

W połowie lat sześćdziesiątych popularność przyniosła mu narracja filmu animowanego Grinch: Świąt nie będzie, za którą otrzymał nagrodę Grammy.

Użyczył swojego głosu w nagraniach dla dzieci Trzy małe świnki, Takie sobie bajeczki Rudyarda Kiplinga, Mother Goose Nursery Rhymes z Celeste Holm i Cyril Ritchard^[6] i Wyprawa na żmirłacza Lewisa Carrolla.

W 1968 roku wystąpił w filmie Żywe tarcze Petera Bogdanovicha, w którym zagrał emerytowanego aktora dreszczowców. Karloff zakończył karierę grą w trzech niskobudżetowych meksykańskich horrorach, które ukazały się po jego śmierci.

Życie osobiste[edytuj | edytuj kod]

Był sześciokrotnie żonaty, miał jedną córkę z Dorothy Stine, z piątą żoną.

Był członkiem Stowarzyszenia Aktorów Filmowych.

W 1931 roku ubezpieczył się od przedwczesnego starzenia się, spowodowanego makijażem filmowym^[7]. Miało to związek z rolą monstrum w filmie Frankenstein. Przy produkcji tego filmu charakteryzowanie Karloffa na monstrum, a następnie usuwanie charakteryzacji zajmowało łącznie kilka godzin i Karloff, który zresztą aktywnie uczestniczył w jej opracowaniu, zażądał uznania tej czynności za czas pracy aktora. Wobec odmowy wystąpił do sądu i wygrał sprawę, co miało ważne znaczenie dla Stowarzyszenia Aktorów Filmowych, w którym Karloff działał^[8].

Boris Karloff ostatnie lata życia spędził w Bramshott w hrabstwie Hampshire. Zmarł na zapalenie płuc. Jego ciało zostało skremowane, tablica pamiątkowa znajduje się w kościele św. Pawła na Covent Garden^[9].

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Został uhonorowany dwiema gwiazdami na Hollywood Walk of Fame: przy 1737 Vine Street za twórczość kinową i telewizyjną przy 6664 Hollywood Boulevard.

We wrześniu 1997 roku wizerunek potwora Frankensteina i Mumii ukazał się w serii znaczków „Classic Monster Movie Stamps”^[10].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

1931: Frankenstein jako Monstrum
1932: Mumia (The Mummy) jako Imhotep/Ardath Bey
1934: Patrol na pustyni (The Lost Patrol) jako Sanders
1934: Czarny kot (The Black Cat) jako Hjalmar Poelzig
1935: Kruk (The Raven) jako Edmond Bateman
1935: Narzeczona Frankensteina (The Bride of Frankenstein) jako potwór
1937: Night Key jako David Mallory
1939: Syn Frankensteina (Son of Frankenstein) jako Potwór Frankensteina
1945: Porywacz ciał (The Body Snatcher) jako Dorożkarz John Gray
1953: Abbott i Costello spotykają Jekylla i Hyde’a (Abbott and Costello Meet Dr. Jekyll and Mr. Hyde) jako dr Henry Jekyll i Pan Hyde
1963: Strach (The Terror) jako baron Victor Frederick Von Leppe
1963: Kruk (The Raven) jako dr Scarabus
1966: Grinch: Świąt nie będzie (How the Grinch Stole Christmas) jako narrator/ Grinch

Dodatkowe informacje[edytuj | edytuj kod]

W odcinku piątym serialu Eerie, Indiana młodszy brat Simona ogląda Mumię. W wyniku działania sił nadprzyrodzonych zamienia się z Mumią miejscami. On grasuje w filmie i niszczy plan filmowy. Tymczasem we współczesnym świecie znalazł się Boris Karloff jako on sam, nie postać filmowa. Jego rolę zagrał Tony Jay.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ K – London Blue Plaques. english-heritage.org.uk. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).
↑ This is your Life Boris Karloff. [w:] NBC [on-line]. 1957-11-20. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).
↑ Stephen Jacobs. Karloff in Saskatchewan. „Saskatchewan History”. 59 (1), 2007. ISSN 0036-4908.
↑ Scott A. Nollen, Sara Jane Karloff: Boris Karloff: A Gentleman’s Life. Midnight Marquee Press, 1999, s. 18. ISBN 1-887664-23-8.
↑ William A. Waiser: Saskatchewan: A New History. Fifth House, 2005. ISBN 1-894856-43-0.
↑ Children's books; Play me a story: It's tape time. The New York Times, 1989-06-11. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).
↑ Mad Hollywood Contracts. bbc.co.uk. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).
↑ Andrzej Kołodyński: Seans z Wampirem. Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1970.
↑ St Paul’s Church, Covent Garden. [dostęp 2010-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-29)]. (ang.).
↑ Classic Movie Monsters: Boris Karloff as Frankenstein’s Monster. postalmuseum.si.edu. [dostęp 2011-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-14)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Boris Karloff w bazie IMDb (ang.)
Boris Karloff w bazie Filmweb

[1] K – London Blue Plaques. english-heritage.org.uk. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).

[2] This is your Life Boris Karloff. [w:] NBC [on-line]. 1957-11-20. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).

[3] Stephen Jacobs. Karloff in Saskatchewan. „Saskatchewan History”. 59 (1), 2007. ISSN 0036-4908.

[4] Scott A. Nollen, Sara Jane Karloff: Boris Karloff: A Gentleman’s Life. Midnight Marquee Press, 1999, s. 18. ISBN 1-887664-23-8.

[5] William A. Waiser: Saskatchewan: A New History. Fifth House, 2005. ISBN 1-894856-43-0.

[6] Children's books; Play me a story: It's tape time. The New York Times, 1989-06-11. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).

[7] Mad Hollywood Contracts. bbc.co.uk. [dostęp 2010-04-26]. (ang.).

[8] Andrzej Kołodyński: Seans z Wampirem. Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1970.

[9] St Paul’s Church, Covent Garden. [dostęp 2010-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-29)]. (ang.).

[10] Classic Movie Monsters: Boris Karloff as Frankenstein’s Monster. postalmuseum.si.edu. [dostęp 2011-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-14)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]