French
DeutschCmentarz Narodowy w Martinie – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Cmentarz Narodowy w Martinie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | ulica Sklabinská (brama główna) |
| Stan cmentarza | czynny |
| Powierzchnia cmentarza | 23,569 ha |
| Liczba pochówków | ponad 3500 |
| Zarządca | |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 49°03′38″N 18°55′33″E/49,060556 18,925833 | |
| Strona internetowa | |
Cmentarz Narodowy w Martinie – miejsce pochówku wielu ważnych osobistości dla narodu słowackiego. Na cmentarzu znajduje się ponad 300 nagrobków i pomników pamięci wybitnych osobistości słowackiego życia kulturalnego, naukowego i narodowego. Znajduje się w centrum miasta, przy ulicy Sklabinskiej[1].
Znaczenie kulturowe cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz Narodowy w Martinie został założony pod koniec XVIII wieku, początkowo jako cmentarz miejski. Narodowego znaczenia nabrał w 1866 roku, kiedy pochowano tu Karol Kuzmána[2]. W 1871 roku pochowano tam pisarza Jána Kalinčiaka co zapoczątkowało tradycję chowania znanych osobistości i upamiętniania ich pomnikami[3]. W 1967 roku został uznany za cmentarz narodowy i narodowy zabytek kultury a zarząd nad nim powierzono go Macierzy Słowackiej – organizacji kulturalno-oświatowej powstałej w 1863 roku w Martinie, który był w tamtym okresie ośrodkiem kultury słowackiej i nieoficjalną stolicą Słowacji[1]. W tym okresie przybyło do miasta wielu pisarzy, redaktorów, prawników, a także naukowców, urzędników i artystów, którzy tworzyli Macierz Słowacką, słowackie stowarzyszenie kobiet – Živenę, Słowackie Towarzystwo Muzealne i inne stowarzyszenia, instytucje finansowe i przedsiębiorstwa przemysłowe. Wiele znakomitości mieszkało tu, a po śmierci znajdowali spoczynek na cmentarzu w Martinie. Po Kuzmánym i Kalinčiaku, w 1877 pochowano pisarza Viliama Pauliny-Tótha, w 1881 roku pisarza Mikuláša Štefana Ferienčíka i kolejno wielu innych[2]. Już 1928 roku sprowadzono tu z Zagrzebia szczątki Martina Kukučína, znanego prozaika i publicysty. W 1940 roku przenioesiono tu szczątku zmarłego w 1876 roku Janka Kráľa, poetę i ważnego dla narodu słowackiego działacza, który pochowany był wcześniej w Zlatych Moravcach[3]. W latach 70. i 80. XX wieku przewieziono na Cmentarz Narodowy w Martinie z całej Słowacji szczątki wielu znanych osobistości w tym: działacza politycznego Štefana Marka Daxnera, fotografa Paula Sochana, botanika Izabeli Textorisovej, malarza Mikuláša Galanda, fotografa Karola Plicka, znawcy literatury Jaroslava Vlčka, pisarza Ivana Stodoly, poety Štefana Krčmérego. Po 1989 roku przewieziono także ciała zmarłych i pochowanych za granicą rodaków, m.in. szczątki pisarza i publicysty Josepha Cígera Hronskiego z Argentyny, czy poety i księdza katolickiego Gorazdy Zvonickiego, pochowanego na cmentarzu Prima Porta na Via Flaminia we Włoszech[2][3].
Starsze nagrobki mają przeważnie proste zabytki, ponieważ tylko ich pokolenie mogło je zapewnić. Jednak wiele z nich jest niezastąpionych, budując je ze zbiorów krajowych. Po 1918 r. Nagrobki zostały dodane do projektu artystycznego i architektonicznego, a dziś możemy znaleźć wiele cennych dzieł naszych czołowych artystów i architektów.
Historyczne pochodzenie cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Założenie cmentarza związane było z XVIII-wiecznymi reformami oświeceniowymi. Dawniej cmentarze budowane były zwykle w pobliżu kościołów i klasztorów. Podobnie było w Martinie: cmentarz znajdował się w centrum miasta przy średniowiecznym kościele św. Marcina. W 1778 ze względów higienicznych węgierska rada wydała dekret, że cmentarze muszą być umieszczone poza granicami miast i wsi. Nowy cmentarz w Martinie powstał w roku 1797 zaledwie o kilkadziesiąt metrów od pierwotnego cmentarza. Obok siebie byli chowani ewangelicy i katolicy. Pierwszym pochowanym na nowym cmentarzu, w 1780 roku, był Ján Lauček[4][5]. W 1785 roku sporządzono listę cmentarzy i krypt i na podstawie tego dokumentu wiadomo, że cmentarz w Martinie został założony pięć lat przed tą datą[6]. Nagrobek Laučeka nie zachował się, a za najstarszy istniejący uważany jest nagrobek majstra Samuela Lilgeho (1797–1847)[4].
Cmentarz w Martinie służył również mieszkańcom sąsiednich wsi Jahodníky, Tomčany i Dolina, które obecnie są dzielnicami miasta[6]. Cmentarz zapełniał się i w 1865 roku w porozumieniu ze szlacheckim rodem Révayów dołączono do niego kolejny teren. 8 lipca 1903 roku, za burmistrza Samuela Šimka, miasto kupiło od barona Júliusa Révaya za 1000 koron teren o powierzchni 1 morgi (5754,6 m²) w celu powiększenia cmentarza. Już 1909 ponownie dyskutowano w radzie miejskiej o zakupie innej ziemi należącej do barona Júliusa Révaya. Był to nieduży kawałek ziemi dopasowany do planu cmentarza, który kupiono za 300 koron. Istniejący mapy pokazują cmentarz w różnych okresach i jak rozrastał się do dzisiejszych rozmiarów. Po dalszym mapowaniu w 1912 roku cmentarz został wpisany do księgi wieczystej jako działka nr. 1878/1 o powierzchni 23 589 m². Obecnie cmentarz składa się z dwóch działek, a jego obszar jest podzielony głównymi ulicami na sześć bloków[6].
Lista znanych osób pochowanych na cmentarzu[edytuj | edytuj kod]
Zasłużony Zawód Rok ur. i śm. Martin Benka malarz (1888–1971) Jozef Cíger-Hronský wojskowy (1896–1960) Štefan Marko Daxner polityk i działacz narodowy (1822–1892) Ján Francisci-Rimavský działacz narodowy (1822–1905) Maša Haľamová poetka (1908–1995) Milan Hodža działacz narodowy, polityk (1878–1944) Ján Hrušovský pisarz, dziennikarz (1892–1975) Svetozár Hurban-Vajanský pisarz, działacz narodowy, polityk (1847–1916) Ján Kalinčiak pisarz (1822–1871) Andrej Kmeť archeolog, historyk, botanik i etnograf, organizator nauki słowackiej (1841–1904) Janko Kráľ poeta (1822–1876) Štefan Krčméry poeta (1892–1955) Martin Kukučín poeta (1860–1928) Karol Kuzmány duchowny ewangelicki, pisarz, współzałożyciel Macierzy Słowackiej (1806–1866) Elena Maróthy-Šoltésová poetka (1855–1939) Viliam Pauliny-Tóth pisarz, dziennikarz, polityk (1826–1877) Karol Plicka fotograf i filmowiec, dokumentalista (1894–1987) Viliam Ruttkay-Nedecký malarz (1892–1967) Josef Škultéty współzałożyciel Macierzy Słowackiej (1853–1948) Fraňo Štefunko rzeźbiarz (1903–1974) Ivan Štubňa malarz (1926–1994) Izabela Textorisová pierwsza słowacka botaniczka (1866–1949) Július Barč-Ivan dramaturg, prozaik i eseista (1909–1953) Ján Bodenek pisarz (1911–1985) Emanuel Böhm chemik, polityk (1909–1990) Blažej Bulla architekt (1852–1919) Jozef Cincík malarz, scenograf (1909–1992) Konštantín Čulen historyk, publicysta, polityk (1904-1964)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Národný cintorín, Martin. Muzeum.sk. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).
- ↑ a b c Národný cintorín. Martin.sk. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).
- ↑ a b c O Narodnom cintorine v Martine. Narodny Cintorin Martin. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).
- ↑ a b Národný cintorín v Martine je unikát. Katolicke Noviny. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).
- ↑ Národný cintorín v Martine – 1. SME. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).
- ↑ a b c Návšteva na Národnom cintoríne. Slovenské pohrebníctvo. [dostęp 2019-04-19]. (słow.).