Collegium Nobilium pijarów w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Collegium Nobilium po przebudowie przez Zawadzkiego w 1788 na akwareli Widok konwiktu Pijarów Zygmunta Vogla
Obecny wygląd gmachu Akademii Teatralnej przy ul. Miodowej 22/24 (widok w kierunku placu Krasińskich)
Cytadela Warszawska. Budynek mieszkalny wzniesiony w latach 1829–1930 będący częścią konwiktu pijarów

Collegium Nobilium pijarów w Warszawie łac. Collegium Nobilium Scholarum Piarum – szkoła posiadająca charakter uczelni wyższej[1], założona w 1740 roku w Warszawie przez pijara Stanisława Konarskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początkowo jako Collegium Novum (nazwę zmieniono jesienią 1741) na ulicy Długiej, następnie rozbudowana do ulicy Miodowej (mieści się tam obecnie Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza).

W 1774 rektor Augustyn Orłowski zakupił teren pomiędzy Wisłą, al. Gwardii i wąwozem Bełczącej na terenie jurydyki Szymanowska z przeznaczeniem na letnią siedzibę szkoły. W 1775 wzniesiono tam piętrowy budynek i zabudowania gospodarcze[2]. Po zajęciu w 1807 budynku Collegium przez wojska francuskie, zdecydowano o przeniesieniu siedziby szkoły na Żoliborz na stałe[3].

Prowadzona przez pijarów szkoła była przeznaczona dla synów magnackich i bogatej szlachty. Uczęszczało do niej kilkudziesięciu uczniów[4]. Jej zadaniem było kształcenie młodego pokolenia Polaków w poczuciu obywatelskiej odpowiedzialności za losy kraju i wychowywanie uczniów na przyszłą elitę społeczeństwa[5].

Kolegium dzieliło się na 5 klas, nauka trwała 8 lat (klasy II, IV oraz V były dwuletnie).

Szkoła działała do 1832, kiedy to jej siedziba znalazła się w obrębie Cytadeli Warszawskiej[6].

Program nauczania[edytuj | edytuj kod]

Dopiero po otwarciu tej szkoły jezuici zdecydowali się na otwarcie własnych sześciu kolegiów szlacheckich[1].

W szkole kładziono duży nacisk na nauki przyrodnicze, rozszerzono program o dodatkowe przedmioty (np. historię, prawo polskie i międzynarodowe, ekonomię, nauki ścisłe) oraz ograniczono łacinę i grekę na rzecz języka polskiego, a także języków nowożytnych (francuski, niemiecki). Dbano o wykształcenie jasnego, precyzyjnego sposobu wysławiania się i argumentowania wzorowanego na zasadach starożytnej „cycerońskiej” retoryki. Dużą rolę wychowawczą odgrywał także szkolny teatr.

Placówka zapoczątkowała reformę szkół pijarskich. Do wypracowanych w Collegium Nobilium rozwiązań nawiązywała także Komisja Edukacji Narodowej[5].

Nauczyciele[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Wykładowcy Collegium Nobilium pijarów w Warszawie.

Studenci[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Absolwenci i studenci Collegium Nobilium pijarów w Warszawie.

Budynek Collegium Nobilium po zakończeniu działalności szkoły[edytuj | edytuj kod]

W 1807 budynek zajęto na szpital wojskowy, a później do 1830 działała w nim Szkoła Wojskowa Aplikacyjna[6]. W latach 1830–1876 był on siedzibą Sądu Apelacyjnego[8].

Budynek był kilkakrotnie przebudowywany wraz z jego zmieniającą się funkcją. Pierwotnie barokowy o bogatym wystroju wnętrz i fasady, został przebudowany w stylu polskiego klasycyzmu na początku XIX wieku według projektu Antonio Corazziego. Jeszcze w XIX wieku budynek został podzielony na część mieszkalną przeznaczoną dla urzędników państwowych i pełniącą funkcję mieszczańskiej kamienicy, oraz na część biurową, gdzie ulokowały się urzędy i sądy. Pomimo przebudów budynek zachował swój pierwotny, barokowy układ kondygnacji z reprezentacyjnym podwyższonym pierwszym piętrem, tzw. piano nobile. Zachowały się także oryginalne ściany piwnic z I połowy XVIII wieku, wraz z wciąż widocznymi umieszczonymi w nich głazami fundamentowymi.

W latach 30. XX wieku w gmachu Collegium Nobilium przy ul. Miodowej 24 siedzibę miał Najwyższy Trybunał Administracyjny[9][10].

Budynek Collegium Nobilium został niemal doszczętnie zniszczony podczas powstania warszawskiego oraz bezpośrednio po nim w wyniku zaplanowanego niszczenia miasta. Po zakończeniu II wojny światowej budynek został odbudowany według projektu Wojciecha Onitzcha, Mariana Sulikowskiego i Andrzeja Uniejewskiego w nowoczesnym kształcie, odtworzono wyłącznie klasycystyczną fasadę. Mimo gruntownej modernizacji, w kilku pomieszczeniach na parterze budynku zachowały się oryginalne XVIII i XIX-wieczne sztukaterie i supraporty, oraz reprezentacyjny hall wejściowy ozdobiony kolumnami jońskimi z okresu przebudowy budynku według projektu Antonia Corazziego. W czasie II wojny światowej budynek Collegium Nobilium był miejscem narodzin niezwykłej miłości. Historia młodej, mieszkającej w budynku Collegium łączniczki ukrywającej w swoim pokoju starego Żyda została opisana w książce Marka Edelmana I była miłość w getcie.

Do historii szkoły i istniejącego w niej teatru nawiązuje utworzony w 1999 Teatr Collegium Nobilium.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Beata Sobolewska Strzelczak, Początki szkolnictwa pijarskiego. Inspiracje dla współczesnej teorii i praktyki pedagogicznej,, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, 2 (23), 2013, s. 162.
  2. ↑ Łukasz Heyman: Nowy Żoliborz 1918–1939. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 36.
  3. ↑ Łukasz Heyman: Nowy Żoliborz 1918–1939. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 37.
  4. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 80.
  5. ↑ a b Wielka Encyklopedia PWN. Tom 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 122. ISBN 83-01-13444-5.
  6. ↑ a b Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 68.
  7. ↑ Kierski 1923 ↓, t.I, s. 46.
  8. ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 68–69.
  9. ↑ Siedziba Sądu Najwyższego. sn.pl, 16 lipca 2014. [dostęp 2017-07-28].
  10. ↑ Najwyższy Trybunał Administracyjny (1922–1939). Rozważania z dziejów sądownictwa administracyjnego w Polsce. nsa.gov.pl. [dostęp 2017-07-28].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Collegium_Nobilium_pijarów_w_Warszawie&oldid=73475160”