Czaniec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czaniec
wieś
Ilustracja
Centrum Czańca
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

bielski

Gmina

Porąbka

Liczba ludności (2022)

5790[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-354[3]

Tablice rejestracyjne

SBI

SIMC

0064431

Położenie na mapie gminy Porąbka
Mapa konturowa gminy Porąbka, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Czaniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Czaniec”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Czaniec”
Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa konturowa powiatu bielskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Czaniec”
Ziemia49°50′51″N 19°15′47″E/49,847500 19,263056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Czaniec – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Porąbka, nad rzeką Sołą, u podnóży Beskidu Andrychowskiego (wschodnia część Beskidu Małego). Założona w średniowieczu w Księstwie Oświęcimskim wieś z czasem straciła swą samodzielność stając się częścią majątku ziemskiego i folwarku.

Na nowym folwarku na Zagłęboczu świadczyli powinności pańszczyźniane przodkowie Karola Wojtyły, odrabiając tam pańszczyznę pieszą w wymiarze 5 dni roboczych. Po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu chłopów w 1848 r. wieś wyodrębniona została z majątku ziemskiego, z czasem powołano dla niej spośród miejscowych włościan samorząd wiejski. [4][5]

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Czaniec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Sołectwo graniczy z Porąbką, Kobiernicami, Kętami, Bulowicami, Roczynami i Brzezinką.

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Czaniec[6][7]
przysiółki Folwark, Zagłębocze
części wsi Aleja Czaniecka, Aleja Fabryczna, Budziany, Bukowiec, Cygańskie Miasto, Czaniec Dolny, Czaniec Górny, Czaniec Środkowy, Dwór, Granica, Kamieniec, Kępa, Kocimek, Łęg, Pagóry, Pasionki, Piekło, Podkamienne, Porąbszczak, Wiedeń, Za Dworem

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wg kroniki parafialnej w Kętach, w 1200 r. Czaniec należał do parafii kęckiej. Według innych źródeł miejscowość założona została dopiero w XIV wieku[8]. W 1441 wymieniony został niejaki Jan de Czacz, a w 1445 Nocolaus de Czanyecz[8]. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Czanyecz[9]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Czanyecz wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[10], a jako właścicieli wsi podaje Mikołaja i Michała herbu Kornicz[11]. Ponadto Długosz podaje, że znajdował się tu kościół.

Historycznie najważniejszym rzemiosłem miejscowości było sukiennictwo. W XVII wieku dziedzicem wsi był Zygmunt Porębski.

Z Czańca wywodzi się ród Wojtyłów. W 1788 urodził się tu prapradziadek papieża Jana Pawła II, Bartłomiej Wojtyła, w 1826 pradziadek Franciszek Wojtyła, a w 1852 dziadek Maciej Wojtyła, który przeprowadził się do Lipnika (obecnie dzielnica Bielska-Białej).

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w Czańcu w 413. budynkach na obszarze 1729. hektarów mieszkało 2557 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 147,9 os./km², z tego 2501 (97,8%) mieszkańców było katolikami, 50 (2%) wyznawcami judaizmu 6 osób jeszcze innej religii, 2543 (99,5%) było polsko-, 11 (0,4%) niemieckojęzycznymi a 2 posługiwały się jeszcze innym językiem[12].

Liczne wysiedlenia w czasie II wojny światowej.

W rejonie wsi wybudowano w latach 1958-1966 zaporę wodną, tworząc w ten sposób zbiornik retencyjny – Zbiornik Czaniecki.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Czańcu od 1949 roku istnieje klub piłkarski LKS Czaniec, aktualnie (sezon 2023/2024) występujący w IV lidze, gr. śląskiej II. W sezonie 2011/2012 zespół wywalczył największy sukces w historii kluby – awansował do III ligi, grając tam nieprzerwanie do 2016 roku. LKS Czaniec gra na stadionie przy ulicy Zagłębocze 9. Jest on w stanie pomieścić 1000 osób, z czego ok. 500 miejsc to miejsca siedzące. W skład kompleksu sportowego wchodzi także budynek klubowy z halą sportową, siłownią, sauną i boisko treningowe. Na początku 2017 roku klub powołał Młodzieżową Akademie Piłki Nożnej[14][15].

W centrum miejscowości przy szkole podstawowej znajduje się nowoczesna hala sportowa. Od 2016 roku działa przy szkole amatorski klub piłki ręcznej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 18583
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 169 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Czanieckie korzenie Karola Wojtyły
  5. ↑ Czaniec Wieś pradziadów Karola Wojtyły
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  8. ↑ a b Gmina Porąbka: Historia Czańca oraz gminy Porąbka. [dostęp 2015-07-20].
  9. ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 83-88857-31-2.
  10. ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str. 291.
  11. ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 84.
  12. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
  13. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 6 marca 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-03-13]
  14. ↑ LKS Czaniec – strona klubu [online] [dostęp 2017-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-29].
  15. ↑ Skarb – LKS Czaniec [online], www.90minut.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Porąbka
Wsie
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czaniec&oldid=73232655”