Czaplinek – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czaplinek
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek w Czaplinku z fontanną, pomnikiem rybaka – Pawła Wasznika i klasycystycznym kościołem
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

drawski

Gmina

Czaplinek

Data założenia

1286

Prawa miejskie

1290-91[1]

Burmistrz

Marcin Naruszewicz

Powierzchnia

13,62 km²

Wysokość

141 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


6 699[2]
491,85 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 94

Kod pocztowy

78-550

Tablice rejestracyjne

ZDR

Położenie na mapie gminy Czaplinek
Mapa konturowa gminy Czaplinek, w centrum znajduje się punkt z opisem „Czaplinek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Czaplinek”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Czaplinek”
Położenie na mapie powiatu drawskiego
Mapa konturowa powiatu drawskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Czaplinek”
Ziemia53°33′29″N 16°13′59″E/53,558056 16,233056
TERC (TERYT)

3203014

SIMC

0949810

Hasło promocyjne: Przystań na dłużej
Urząd miejski
ul. Rynek 6,
78-550 Czaplinek
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Czaplinek (dawniej Tempelbork, niem. Tempelburg) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie drawskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czaplinek. Położone między jeziorami Drawsko i Czaplino.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2012 roku miasto miało 7200 mieszkańców[3].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Jezioro

Czaplino

Czaplinek leży na Pojezierzu Drawskim, między jeziorami Drawsko a Czaplino, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 20 z drogami wojewódzkimi nr 163, nr 171 i nr 177, w odległości ok. 125 km od Szczecina, 95 km od Koszalina, 65 km od Piły.

Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosi 13,62 km²[4].

Czaplinek leży w historycznej Wielkopolsce[5], w dawnej ziemi wałeckiej[6]. Początkowo był osiedlem w północnej Wielkopolsce[7], po czym został zajęty przez Brandenburgię i włączony do Nowej Marchii[8][9]. Od czasu, kiedy położony był w Królestwie Prus, zaliczany bywa również do Pomorza Zachodniego[10][11].

Od 1945 roku ponownie w granicach Polski, początkowo w województwie szczecińskim, w latach 1950–1975 w tzw. dużym województwie koszalińskim, a w latach 1975–1998 w tzw. małym województwie koszalińskim.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Sławogród – pokazowa budowla wzorowana na słowiańskich grodziskach

Miejscowość historycznie należała do Wielkopolski oraz Pomorza, ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XIII wieku. Wymieniona została w 1334 po łacinie jako civitas Tempelborch, 1345 opidum Tempilburg, 1521 Czaplinek, 1564/65 Czaplinek albo Tempelborg, 1944 Tempelburg[12].

Tereny, na których leży zasiedlone były jednak wcześniej niż archiwalne zapisy. Najstarsze ślady osadnictwa, pochodzące sprzed 2500 lat, odkryto na wyspie Bielawa na jeziorze Drawsko, w Starym Drawsku i w okolicy obecnego miasta Czaplinek. Na początku naszej ery byli tu germańscy Goci, po nich przyszli Słowianie.

W XII wieku na terenie obecnego miasta istniała osada. W czasie wyprawy zbrojnej na Pomorze przeprawiał się tędy Bolesław Krzywousty, włączając słowiańskie Pomorze do Polski. W tamtych czasach była tu granica polsko-pomorska i pomorsko-wielkopolska, wykorzystująca przesmyk między jeziorami jako naturalną przeszkodę.

Jesienią 1286 roku książę wielkopolski i przyszły król Polski Przemysł II sprowadził na ten teren rycerzy Zakonu Świątyni Jerozolimskiej – templariuszy, którzy z woli preceptora zakonu Bernarda von Kunsten obok istniejącej osady w 1291 zbudowali zamek komandorii o nazwie Tempelborh/Tempelburg (pol. Zamek świątynny). Niedługo potem dostał się pod zwierzchnictwo elektorów brandenburskich, a następnie królów polskich[13].

Prawa miejskie Czaplinek otrzymał w 1291 i założony został na prawie polskim[13]. Około 1319 został włączony do biskupstwa kamieńskiego. W 1366 ziemie te nabył król Polski Kazimierz III Wielki. W 1380 zamek zburzony został przez Pomorzan[13]. W 1407 powstało starostwo drahimskie z Czaplinkiem leżące na północnych krańcach Wielkopolski w województwie poznańskim w Koronie Królestwa Polskiego. W latach 1521–1524 miasto zobowiązane zostało do wysyłania wozów na wyprawy wojenne[12].

Miejscowość była miastem królewskim starostwa drahimskiego i pod koniec XVI wieku leżała w powiecie wałeckim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[14][12]. W 1565 król Polski Zygmunt August wyznaczył terminy jarmarków na niedzielę przed św. Małgorzatą (przed 13 lipca) i na 4 dni przed św. Michałem, a także targi na każdą sobotę. W 1577 odnotowano pożar w Czaplinku. W 1580 król Polski Aleksander Jagiellończyk na sejmie w Piotrkowie przeniósł miasto z prawa polskiego na prawo magdeburskie[12][13].

W 1552 odnotowano wysokość podatków jakie płacili mieszczanie czaplińscy. Płatnikami było 63 mieszczan płacących podatek w wysokości 4 florenów i 6 groszy. W 1563 miasto płaciło szos od domów i ról. W 1577 płaciło szos od ról w wysokości 17 florenów i 13 groszy, od młynarza 12 groszy. Część mieszczan nie zapłaciło podatków z powodu pożaru. W 1579 miasto płaciło podatki od ról w wysokości 12 grzywien i 24 grosze, od rzemiosła 12 grzywien 26 groszy, od domów 18 grzywien 12 groszy oraz czopowe od 304 kłód piwa po 18 groszy, a także od młyna 24 grosze. W 1640 Władysław IV Waza wydał przywilej pozwalający miastu wybierać pewne daniny na własne potrzeby. Rada miasta pobierała 2 złote od warki piwa, od wypieczenia korca zboża na chleb po 12 groszy, od zabitego wołu po 15 groszy, od wyszynkowanej beczki wina po 3 złote, a od beczki soli po 9 groszy[12].

W rękach polskich Czaplinek pozostawał do 1658 roku (traktaty welawsko-bydgoskie), kiedy to przeszedł jako zastaw we władanie Brandenburgii-Prus, definitywnie utracony wraz ze starostwem drahimskim. Od 1701 r. Czaplinek oficjalnie nazywał się Tempelburg i znajdował się w granicach Królestwa Prus, a od 1871 do 1945 Niemiec.

Czaplinek na widokówce sprzed I w. św.

W wieku XVIII miasto przeżywało bardzo ożywiony rozwój, mimo że miasta nie omijały w tym czasie pożary. W 1725 roku wielki pożar zniszczył miasto prawie w całości. W drugiej połowie XVIII wieku zamek Drahim stopniowo tracił znaczenie jako forteca, po pożarze zaczął popadać w ruinę. Miejscowość pod dwiema nazwami niemiecką Tempelburg oraz polską Czaplinek odnotował XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1885 w mieście odnotował on 486 domów, 987 dymów zamieszkiwanych przez 4510 mieszkańców w tym 4229 ewangelików, 106 katolików oraz 175 żydów. Około 1870 r. doprowadzono do miasta kolej linii węgorzyńsko-chojnickiej. W okresie tym rozpoczęła się budowa dróg, brukowanych ulic, sieci gazowniczej, powstała poczta wraz z telegrafem[13].

W okresie II wojny światowej w Czaplinku i jego okolicach, utworzono obozy pracy dla jeńców radzieckich i innych narodowości, a spora grupa Polaków była zatrudniona przez Niemców jako robotnicy przymusowi.

Kwatera żołnierzy polskich poległych w bitwie o Czaplinek na czaplineckim cmentarzu komunalnym

Miasto znajdowało się przed linią niemieckiego oporu zwanej Pommernstellung – (pol. Wał Pomorski) i było bronione przez oddziały Wermachtu i SS. Po przełamaniu głównych pozycji Wału Pomorskiego w kierunku Czaplinka nacierały oddziały 7 pułku 3 Dywizji Piechoty. Trzy bataliony wspierane przez pododdziały artylerii zdobyły miasto bez zniszczeń 3 marca 1945 roku. Niemcy w obawie przed okrążeniem w pośpiechu opuścili miasto pozostawiając wiele sprzętu.

 Osobny artykuł: Bitwa o Czaplinek.

Po wojnie miasto powoli straciło swój rolniczy charakter. W czasach Polski Ludowej w mieście działały również zakłady: przerobu torfu oraz drzewno-meblarskie, kino, wybudowano stadion, camping i hotel[15].

Na mapie Palatinatvs Posnaniensis, in Maiori Polonia primarii nova delineatio z 1668 r. zapisano nazwę miasta jako Czaplinek. Na polskiej mapie wojskowej z 1938 r. podano polski egzonim Czaplinek[16]. Po przejęciu miasta przez administrację polską przejściowo używano nazwy Czaplice[17], nazwę Czaplinek wprowadzono formalnie 12 listopada 1946[18].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piramida wieku mieszkańców Czaplinka w 2014 roku[19].


Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Kościół Świętej Trójcy

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[20][21]:

  • układ urbanistyczny śródmieścia
  • kościół pw. Świętej Trójcy z XIII wieku, odrestaurowany w 1725 r., parafialny parafii Świętej Trójcy z unikalnym barokowym ołtarzem baldachimowym z XVIII w. i klasycystyczną amboną z I poł. XIX w.
  • dzwonnica drewniana przy kościele parafialnym z XVIII wieku z dzwonem odlanym w Kołobrzegu w 1730;
  • neoromański kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1829–1830, filialny parafii Świętej Trójcy, z polichromiami;
  • ratusz z 1845 r., ul. Rynek 6
  • dawny budynek warsztatowo-mieszkalny przy ul. Studziennej 2

inne zabytki:

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przystań żeglarska nad jeziorem Drawsko

Czaplinek współcześnie jest miejscowością turystyczną. Znajduje się tutaj baza noclegowa, duża przystań żeglarska. W Czaplinku zaczyna się spływ rzeką Drawą. Przy ul. Drahimskiej nad jeziorem Drawsko wyznaczono letnie kąpielisko śródlądowe. Istnieje również oficjalne, strzeżone miejsce do kąpieli nad jeziorem Czaplino. Ponadto w Czaplinku znajduje się park linowy, który otwarto 30 kwietnia 2016.

Kultura i sport[edytuj | edytuj kod]

W mieście odbywały się Międzynarodowe Zloty Miłośników motocykli Harley-Davidson. Co roku organizowane są wystawy gołębi.

Miejscową drużyną piłkarską jest „Lech” Czaplinek grający obecnie w IV lidze polskiej. W sezonach 2002–2004 oraz 2007/2008 klub grał w grupie zachodniopomorskiej IV ligi. „Lech” posiada 5 sekcji wiekowych (Młodzik Młodszy, Młodzik, Junior Młodszy i Starszy oraz Senior). Klub posiada własny stadion na ponad 250 miejsc, przy ulicy Parkowej.

W mieście funkcjonują również:

  • klub sportowy KS „Iras” Czaplinek (piłka nożna i siatkówka)
  • „Salos” Czaplinek (młodzież salezjańska) – sekcje koszykówki, siatkówki, tenisa stołowego.

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Szkoła Podstawowa w Czaplinku

W Czaplinku znajduje się szkoła podstawowa (przy ul. Wałeckiej 49), gimnazjum (przy ul. Słonecznej 27), liceum ogólnokształcące (przy ul. Parkowej 1) oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (przy ul. Grunwaldzkiej 1), który obejmuje Liceum Ogólnokształcące im. 3 Dywizji Strzelców Karpackich, Technikum oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową im. Stefana Czarnieckiego. Poza tym przy ul. Parkowej 2 działa Szkoła Policealna i Liceum uzupełniające. W mieście znajduje się jedno przedszkole niepubliczne[22], oraz jedno przedszkole publiczne przy ul. Grunwaldzkiej.

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Ratusz w Czaplinku
 Osobny artykuł: Burmistrzowie Czaplinka.

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Czaplinka wybierają do swojej rady miejskiej 9 radnych (9 z 15). Pozostałych sześciu radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Czaplinek. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Ratusz na czaplineckim rynku (Rynek 6).

Gmina Czaplinek utworzyła w obrębie miasta 4 jednostki pomocnicze, zwane osiedlami samorządu mieszkańców (tj. Osiedle Nr 1, 2, 3, 4 Samorządu Mieszkańców). W każdym z nich organ uchwałodawczy – ogólne zebranie mieszkańców wybiera zarząd osiedla, który składa się z 3 do 8 członków, wraz z przewodniczącym[23][24][25].

Mieszkańcy Czaplinka wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 40 (Koszalin), senatora z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.

Czaplinek jest siedzibą nadleśnictwa, składającego się z dwóch obrębów (Piława i Czaplinek), w skład których wchodzi 11 leśnictw: Sikory, Łubowo, Worowo, Piaseczno, Kiełpino, Międzylesie, Polne, Rakowo, Nowy Chwalim, Jeziorki, Juchowo. Obszar nadleśnictwa wynosi 15 692 ha, w tym 14 577 ha powierzchni leśnej[26].

Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]

Partnerzy miasta i gminy Czaplinek[27]:

Transport[edytuj | edytuj kod]

Stacja kolejowa

W Czaplinku znajduje się stacja kolejowa linii kolejowej nr 210. Około 7 km na południowy wschód od miasta funkcjonuje lądowisko Czaplinek-Broczyno.

W okresie PRL na trasie Rynek – dworzec kolejowy funkcjonowała komunikacja miejska[28].

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z Czaplinkiem[edytuj | edytuj kod]

W Czaplinku urodził się Emil Palleske(inne języki) (1823–1880), sławny w XIX w. Europie aktor, deklamator, pisarz i biograf Schillera.

W Czaplinku przed II wojną światową mieszkał Iwan Sołoniewicz, rosyjski pisarz, który w 1934 wraz z synem Jurijem i bratem Borysem zbiegł z gułagu w rejonie Karelii i przedostał się do sąsiedniej Finlandii.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 182.
  2. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-12-05] (pol.).
  3. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 5 czerwca 2013, ISSN 1734-6118.
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  5. ↑ Krystyna Kamińska: Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r. Studium historycznoprawne. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1990. ISBN 83-231-0217-1. (pol.).
  6. ↑ Historia. powiatwalecki.pl. [dostęp 2023-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-02-06)]. (pol.).
  7. ↑ Tadeusz Białecki: Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: Wydawnictwo Polskie Pismo i Książka, 1991, s. 32. ISBN 83-85360-01-8. (pol.).
  8. ↑ Historia miejscowości. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-02-05)]. (pol.).
  9. ↑ Czaplinek, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-05] [zarchiwizowane z adresu].
  10. ↑ Alfred Wielopolski: Gospodarka Pomorza Zachodniego w latach 1800–1918. Szczecin: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 140. OCLC 69308165. (pol.).
  11. ↑ Władysław Jan Grabski: 300 miast wróciło do Polski. Informator historyczny, 960–1960. Wyd. 3. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1960, s. 67. OCLC 914564210. (pol.).
  12. ↑ a b c d e Chmielewski 1982 ↓, s. 278–279.
  13. ↑ a b c d e Sulimierski 1892 ↓, s. 292–293.
  14. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
  15. ↑ Czesław Piskorski „Pomorze Zachodnie, mały przewodnik”, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1980, s. 121. ISBN 83-217-2292-X.
  16. ↑ Arkusz 42 Stettin (Szczecin). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1938.
  17. ↑ Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945–1948. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002, s. 45. ISBN 83-87879-34-7.
  18. ↑ M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262.
  19. ↑ Czaplinek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  20. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 12. [dostęp 2013-05-03].
  21. ↑ „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”. Szczecin. 
  22. ↑ Lista szkół – Gmina Czaplinek. [w:] www.katalog.szkolnictwa.pl [on-line]. [dostęp 2014-02-01].
  23. ↑ Uchwała Nr X/83/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 1 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1482).
  24. ↑ Uchwała Nr X/84/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 2 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1483).
  25. ↑ Uchwała Nr X/85/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 3 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1485).
  26. ↑ Pojezierze Drawskie – lasy.
  27. ↑ Kontakty zagraniczne. UMiG w Czaplinku. [dostęp 2009-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-18)]. (pol.).
  28. ↑ Remigiusz Grochowiak Atlas komunikacji miejskiej. Województwo zachodniopomorskie.
  29. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-01-29].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Czaplinek
Sołectwa
Wsie
Osady
Nieistniejące miejscowości

Herb gminy Czaplinek

Powiat drawski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat szczecinecki (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Miasta województwa zachodniopomorskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa zachodniopomorskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czaplinek&oldid=72013858”