Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy

nr rej. 805-A z 10.10.1971[1]
Stary i nowy dom Braci Jabłkowskich
Państwo	Polska
Miejscowość	ul. Bracka 25
Architekt	Karol Jankowski, Franciszek Lilpop
Ukończenie budowy	1913–1914
Położenie na mapie Warszawy Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy
Położenie na mapie Polski Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy
52°13′56″N 21°00′55″E/52,232222 21,015278
Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy^[2] – przedsiębiorstwo będące właścicielem domu towarowego, wzniesionego w latach 1913–1914 przy ul. Brackiej 25 w Warszawie.

Przedsiębiorstwo przeniosło działalność do nowo wzniesionego obiektu 7 listopada 1914 roku z sąsiedniej kamienicy przy ul. Brackiej 23, w której wynajmowało pomieszczenia od 1900 roku^[3].

Poprzez bezpośrednie zaopatrywanie się u producentów, spółka wyeliminowała łańcuch pośredników i mogła zaoferować klientom produkty w konkurencyjnych cenach. Aby uprzyjemnić zakupy, otwarto na trzecim piętrze kawiarnię, a w sezonie letnim, na tarasie mieszczącym się na dachu, serwowano kefiry i soki owocowe, propagując idee zdrowego żywienia.

Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy

Lata największej świetności dom towarowy Jabłkowskich przeżywał w dwudziestoleciu międzywojennym. Do 1939 roku był jedynym tego typu obiektem w Warszawie oraz największym domem towarowym w Polsce; prowadził także sprzedaż wysyłkową. Pracownicy firmy wysyłani byli na pokazy mody do Paryża, aby tam podpatrywać najnowsze kolekcje mody^[4].

Dom towarowy był czynny podczas okupacji niemieckiej^[5]. W czasie powstania warszawskiego przedsiębiorstwo wspierało powstańców, zaopatrując ich w odzież, obuwie i żywność. Produkowano tu także amunicję. Jako jeden z nielicznych budynków w tamtym rejonie Warszawy, dom towarowy Jabłkowskich przetrwał szczęśliwie bombardowania miasta. W maju 1945 wznowił działalność^[6]. Rozdzielano tam również towary UNRRA.

W maju 1950 roku odebrano budynek rodzinie Jabłkowskich, a przedsiębiorstwo upaństwowiono. W listopadzie 1951 w budynku otwarto Centralny Dom Dziecka^[7]. Później mieścił się tam Dom Obuwia oraz siedziby biur, a od 1992 roku dom handlowy „Arka”. Następnie działała tam wielka księgarnia Traffic Club^[8].

W 1971 budynek domu towarowego został wpisany do rejestru zabytków^[1]

W czerwcu 1996 roku spadkobiercy ostatnich właścicieli reaktywowali przedsiębiorstwo Bracia Jabłkowscy, i po latach odzyskali budynek^[8].

Modernistyczny gmach został wzniesiony w latach 1913–1914 w miejscu, w którym wcześniej znajdowała się Heca (szczwalnia, teatr walk zwierząt)^[9]. Powstał według projektu Karola Jankowskiego i Franciszka Lilpopa. Autorzy inspirowali się wielkimi francuskimi i niemieckimi domami towarowymi, a szczególnie zaprojektowanym przez Alfreda Messela domem Wertheima w Berlinie.

Witryny rozdzielone są pokaźnymi, profilowanymi filarami, a wejście umieszczono we wnęce podpartej dwiema doryckimi kolumnami. Budynek wzniesiono na bazie konstrukcji szkieletowo-żelbetowej. W prostym, funkcjonalnym wnętrzu, na uwagę zasługuje reprezentacyjna klatka schodowa, oświetlona półkolistymi oknami z witrażami zaprojektowanymi przez Edmunda Bartłomiejczyka, a wykonanymi w pracowni W. Skibińskiego, przedstawiającymi wytworne mieszkanki miasta z różnych epok. W obiekcie zainstalowano pierwszą szklaną windę w Warszawie^[4].

W czasie remontu elewacji budynku w 2017 zmieniono kolor fasady z brązowego na pierwotny kolor szary, odrestaurowano sztukaterie oraz elementy metaloplastyki^[10].

W roku 2010 rozpoczęła się budowa nowego domu towarowego na rogu ulic Brackiej i Chmielnej. Jednak zamiast sklepów planowany był tu budynek biurowy. Został on oddany do użytku we wrześniu 2011^[11].

Nowy dom braci Jabłkowskich, projektu architektów Ryszarda Girtlera i Marty Girtler-Szymborskiej, liczy sześć kondygnacji nadziemnych, przy czym parter był przeznaczony na usługi (salon telefonii komórkowej), a piętra na pomieszczenia biurowe. Przewidziano możliwość wykonania w stropie nad parterem dużego otworu na dźwig i schody ruchome, co pozwoliłoby wprowadzić usługi również na I piętro, a także ewentualnie do podziemia. Wejście do budynku znajduje się od strony ulicy Chmielnej.

Elewacje budynku są utrzymane w skali zgodnej ze starym budynkiem Domu Towarowego. Zastosowano okładzinę z szarego piaskowca oraz z modrzewia syberyjskiego. Narożnik budynku zaprojektowano na planie łukowym, elewacje od ulic Brackiej i Chmielnej łączą się płynnie w całość^[12].

• Cezary Łazarewicz: Sześć pięter luksusu. Przerwana historia Domu Braci Jabłkowskich. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2047-8.
• Feliks Jabłkowski: Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy. Romans ekonomiczny. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2005, seria: Seria z Kogutem. ISBN 83-207-1796-5.
• Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu: warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 270-277. ISBN 83-89101-32-7.

• Historia obiektu – Dom Braci Jabłkowskich. [dostęp 2016-03-24].
• Biuletyn Firmowy Domów Towarowych „Bracia Jabłkowscy” 1938–1939
• Agnieszka Dąbrowska, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich − firma założona w 1884 [dostęp 2024-02-13]