Dom Wagi Miejskiej w Nysie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dom Wagi Miejskiej w Nysie
Symbol zabytku nr rej. 938/64 z 3 czerwca 1964[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Nysa

Adres

ul. Sukiennicza 2

Styl architektoniczny

Renesans

Ukończenie budowy

1602

Zniszczono

1945

Odbudowano

1947

Położenie na mapie Nysy
Mapa konturowa Nysy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Wagi Miejskiej w Nysie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dom Wagi Miejskiej w Nysie”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dom Wagi Miejskiej w Nysie”
Położenie na mapie powiatu nyskiego
Mapa konturowa powiatu nyskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Wagi Miejskiej w Nysie”
Położenie na mapie gminy Nysa
Mapa konturowa gminy Nysa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Wagi Miejskiej w Nysie”
Ziemia50°28′26,66″N 17°20′00,05″E/50,474072 17,333347
Multimedia w Wikimedia Commons
Dom Wagi Miejskiej w Nysie , drzeworyt z 1892
Szczyt domu

Dom Wagi Miejskiej (niem. Waagehaus Kämmereigebäude) – zabytkowy budynek przy ulicy Sukienniczej, w bloku kamienic śródrynkowych w Nysie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W miejscu, gdzie stoi obecny budynek, w średniowieczu istniały sukiennice z 24 kramami i składem towarów. Dom Wagi Miejskiej wybudowano w latach 1602-1604, ufundowany został przez biskupa Jana Sitscha. Mieściły się tu siedziba zarządu administracyjnego księstwa biskupiego oraz izba miar i wag. Z czasem budowla ta stała się symbolem kwitnącego w Nysie handlu. W dwuarkadowym podcieniu znajdowała się urzędowa waga towarowa, przechowywano tu także wzorzec miary łokcia.

W czasie wojen napoleońskich w 1807 roku Dom Wagi uległ zniszczeniu. Pamiątką po tych czasach jest wmurowana w elewację południową kamienna kula armatnia. Kosztowną odbudowę podjęto dopiero po kilkudziesięciu latach. Prace konserwatorskie przy renowacji zatartych przez zniszczenia wojenne i upływ czasu polichromiach przeprowadził w latach 1888-1890 Heinrich Irmann. Elewacje zewnętrzne zostały wówczas przemalowane i uzupełnione, a cały budynek gruntownie odnowiony i częściowo wewnątrz przebudowany.

W 1945 roku Dom Wagi Miejskiej został prawdopodobnie spalony, a następnie wysadzony przez Armię Czerwoną po zdobyciu Nysy. Zawaliły się podcienie, dwie górne kondygnacje elewacji frontowej oraz szczyt. W latach 1947-1948 dokonano pospiesznej, niepełnej rekonstrukcji, bez odtworzenia zniszczonych rzeźb i malowideł. Od 1955 roku mieści się tutaj Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna[2]. W 2011 roku dokonano renowacji elewacji, zachowanych fresków oraz rekonstrukcji wystroju rzeźbiarskiego przywracając obeliski nad lukarnami oraz obeliski i rzeźby na szczycie.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Dom wzniesiony w stylu renesansu północnego (niderlandzkiego). Zalicza się go do najwspanialszych dzieł świeckiej architektury mieszczańskiej w czasach nowożytnych. Elewacje budynku zdobiły niegdyś liczne rzeźby i niezwykle bogate malowidła. Do dziś zachowały się jedynie figura Iustitii oraz niewielkie fragmenty dawnej polichromii[3].

Dekoracje elewacji Domu Wagi Miejskiej powstawały w dwóch etapach. W XVII wieku ukształtował się pierwotny program ideowy tej budowli, głoszący pochwałę cnót moralnych i religijnych, połączoną z apoteozą prawa i porządku społecznego rozumianego jako ład Boży.

W niszach na fasadzie budowli umieszczono wówczas figury przedstawiające alegorie trzech cnót teologicznych, zgodnych z nauką biblijną:

Druga grupa rzeźb przedstawiała alegorie cnót moralnych wywodzących się z tradycji antycznej. Były to:

Na zwieńczeniu ściany szczytowej umieszczono kamienną figurę Archanioła Michała w zbroi rycerskiej, trzymającego lancę i tarczę. Rzeźba ta miała symbolizować zwycięstwo dobra nad złem.

Całość uzupełniały dwie płaskorzeźby, przedstawiające:

Około 1700 roku zadecydowano o wzbogaceniu tego renesansowego wystroju o nowe treści polityczne i religijne. Inicjatorem przedsięwzięcia był prawdopodobnie bardzo wpływowy wówczas w mieście zakon jezuitów.

Uzupełniająca dekoracja malarska obejmowała kilka wątków ideowych. Apoteozę władzy wyrażały umieszczone w medalionach portrety oraz herby[4]:

Ukazaniu majestatu władzy wynikającego z jej religijnego pochodzenia służyły portrety biblijnych proroków i władców – Abrahama, Izraela, Judy, Mojżesza, Jozuego, Gedeona, Jefty, Samsona i Dawida.

Namalowany w górnej części fasady herb Nysy z przedstawieniem towarzyszących mu bóstw morskich, syren i trytonów tworzył kolejny wątek, poświęcony apoteozie miasta.

W zwieńczeniu umieszczono wizerunek Matki Bożej jako Królowej Nieba, z Dzieciątkiem Jezus, siedzącej na tronie, z półksiężycem u stóp. Po bokach znajdowały się przedstawienia knechtów symbolizujących prawo i władzę.

Dopełnienie nowego programu ideowego stanowiły namalowane na elewacjach herby:

Obie nałożone na siebie dekoracje – renesansowa i barokowa - odznaczały się bardzo wysokim poziomem artystycznym. Nie zachowały się jednak żadne informacje o ich autorach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Folklor Nyskiego Regionu - Zabytki. [dostęp 2008-12-03].
  3. ↑ Dom Wagi Miejskiej i kamieniczki. um.nysa.pl. [dostęp 2008-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-08)].
  4. ↑ Ewa Dawidejt-Drobek, Wiesław Drobek, Turystyka i przestrzeń w kontekście pamięci kulturowej, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 63.2, 2018, s. 21-42, ISSN 0209-4589, ISSN 2543-7313 (online) [dostęp 2024-02-13] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J.Daniel, I.Zielonka, "Nysa-przystanek wędrowca", 2004, wyd. Inserat ISBN 83-912169-1-8
  • Marek Sikorski, "Nysa. Skarby sztuki i osobliwości", 1999, wyd. Silesiapress ISBN 83-909213-0-8
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII, Województwo opolskie, z. 9, Powiat nyski, Warszawa 1963

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dom_Wagi_Miejskiej_w_Nysie&oldid=72865771”