Donatyzm – Wikipedia, wolna encyklopedia

Donatyzm – ruch kontestacyjny w IV/V w. w Kościele chrześcijańskim w prowincji Afryki północnej Cesarstwa rzymskiego, zapoczątkowany przez biskupa Donata z Kartaginy w następstwie prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana (303–305 n.e.). W 412 roku donatyści zostali skazani na banicję przez cesarza Honoriusza, zanikli całkowicie w wyniku najazdu ariańskich Wandalów, a następnie muzułmańskich Arabów.

Kara rzucenia zwierzętom na pożarcie, stosowana w Cesarstwie rzymskim wobec kryminalistów. Zaliczano do nich także donatystów, którzy nie wyrzekli się swych praktyk. Mozaika z III w. n.e., Muzeum Al-Dżamm w Tunezji

Idea ruchu

[edytuj | edytuj kod]

Główną ideą ruchu był sprzeciw wobec ponownego włączania do Kościoła apostatów, którzy zaparli się wiary chrześcijańskiej w wyniku gróźb ze strony władz cesarstwa. Przywódcy ruchu uznawali, że apostaci utracili sakramenty chrztu i święceń i nie można już im ich przywrócić (podobne poglądy głosił wcześniej nowacjanizm, a przed nim tertulianizm). Ponieważ stanowisko Kościoła, któremu przewodził biskup Rzymu, zakładało możliwość porzucenia apostazji, powrotu do wiary i pojednania z Kościołem, według donatystów i on stał się niegodny prawomocnie udzielać ważnych sakramentów. W przekonaniu donatystów, jedynym istniejącym Kościołem Chrystusa, który zachował świętość potrzebną do udzielania sakramentów, byli oni sami. Nazywając się „Kościołem męczenników” lub „Kościołem doskonałych”, wszystkim, którzy dołączali do nich, przychodząc z kościołów będących w komunii z biskupem Rzymu, udzielali ponownie chrztu i innych sakramentów. W szczytowym okresie rozwoju schizmy, Donata popierało ok. 270 biskupów, którzy zgromadzili się na swoim synodzie w 336 roku. Przeciwni byli posłuszeństwu władzy cesarskiej.

Działania na rzecz zażegnania schizmy i sprostowania błędów dogmatycznych podjęli głównie Optat z Milewy oraz Augustyn z Hippony. Ten ostatni głosił, że Kościół jest wspólnotą składającą się również z grzeszników oraz że ważność sakramentów nie zależy od moralności (dyspozycji) tego, komu są udzielane, lecz od świętości Kościoła, gdyż sakramenty należą do niego, a nie są prywatną własnością poszczególnych szafarzy.

Konferencja zwołana w roku 411 w Kartaginie bardzo osłabiła ruch donatystów. W tym też okresie władze cesarskie nasiliły represje stosowane wobec donatystów, co, pomimo początkowego sceptycyzmu, poparł Augustyn. Augustyn doprowadził przy tym do zaniechania stosowania kary śmierci wobec opornych[1]. Struktury zostały unicestwione po zwycięstwie ariańskich Wandalów, pod wodzą Genzeryka. Ostatecznie zanikł po zajęciu Afryki Północnej przez muzułmańskich Arabów[2]. Według Hansa von Campenhausena represyjna polityka wobec donatystów była powodem niechęci ludności afrykańskiej wobec Kościoła katolickiego, która zaowocowała całkowitym upadkiem chrześcijaństwa w Afryce po inwazji muzułmańskiej[1].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Hans von Campenhausen: Ojcowie Kościoła. Warszawa: Cyklady, 1998, s. 313–315. ISBN 83-86859-34-2.
  2. Gerald O’Collins, Edward G. Farrugia: Zwięzły słownik teologiczny. Kraków: WAM, 1993, s. 63. ISBN 83-85304-79-7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Adamiak, Stanisław: Deo laudes: historia sporu donatystycznego. Warszawa: Sub Lupa, 2019.
  • Congar, Yves OP: L’apport de Saint Augustin a la théologie des sacrements et de l’Église du fait de son affrontement avec le donatisme. W: Augustine d’Hippone: Traités Anti-Donatistes, Volume I, Psalmus Contra Partem Donati; Contra Epistulam Parmeniani Libri Tres; Epistula Ad Catholicos; De Secta Donatistarum. G. Finaert (przekład na j. franc.); Yves M.-J. Congar (wstęp i przypisy). Paryż: Desclée De Brouwer, 1963, s. 71–123, seria: Bibliothèque Augustinienne – Œuvres De Saint Augustin 28, Quatrième Série.
  • Kubacki, Zbigniew: Donatyzm. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. 3. Warszawa: PWN, 2001, s. 261–262. ISBN 83-01-13661-8.
  • Optat z Milewe: Traktat przeciw donatystom. Aleksander Gołda (przekł., wstęp i przypisy). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011, s. 158, seria: Źródła Myśli Teologicznej 56. ISBN 978-83-7505-329-6.