French
DeutschElla z Nortumbrii – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Król Nortumbrii | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
Ella z Nortumbrii, Alle, Alli, Ælla, Ælle, Aelle (zm. 21 marca 867) – władca anglosaskiego królestwa Nortumbrii w II połowie IX wieku.
Nieznane jest pochodzenie Elli. Symeon z Durham stwierdza w swej kronice, że nie miał królewskiego pochodzenia[1]. Jest jednak niewykluczone, że był powiązany z dawnym królem Nortumbrii, Redwulfem. Z kolei Roger z Wendover nazywa go bratem Osberta[2].
Trudne jest również datowanie jego panowania: według relacji kronikarzy miał objąć władzę w 862 lub 863 roku, z kolei analiza numizmatów wskazuje, że jeszcze w 866 roku władcą był Osbert.
Według zapisów kronik Ella usunął Osberta z tronu. Kronikarze nazywają go tyranem i uzurpatorem. Według relacji Symeona z Durham, Osbert zdecydował się na próbę odzyskania władzy. Aby sfinansować zbrojnych, zajął ziemie kościelne w Wercewurde (ob. Warkworth) i Tillemuthe (ob. Tillmouth), leżące w północnej części dawnej Bernicji[3]. Z kolei Ella sięgnął po nieruchomości położone w dawnej Deirze: Ileclif (ob. Cliffe) oraz Wigeclif (ob. Wycliffe)[4]. Nortumbria znalazła się na progu wojny domowej.
W tym samym jednak czasie na kraj po raz kolejny najechali wikingowie pod dowództwem Halfdana Ragnarssona i Ivara Ragnarssona, którzy właśnie podbili Królestwo Anglii Wschodniej[5]. Aby stawić im opór, obaj pretendenci do tronu Nortumbrii zdecydowali się zjednoczyć swe siły i stawić opór najeźdźcom w Yorku[1]. 1 listopada 866 Normanowie zaatakowali York. Oblężenie trwało do 21 marca 867 roku, kiedy to wikingom udało się zrobić wyłom w fortyfikacjach. Zaatakowali miasto, zabijając Osberta, Ellę i ośmiu innych ealdormanów[1][2]. Skandynawska Saga o synach Ragnara wspomina, że Ella został pojmany, a następnie rytualnie zamordowany przez Ivara Ragnarssona, który wykonał na nim rytuał krwawego orła[6]. Miała to być zemsta za to, że Ella zabił ojca braci Ragnarssonów, Ragnara Lodbroka[7].
Po tej bitwie Nortumbria utraciła swą suwerenność i została podzielona: dawna Deira przeszła w ręce zwycięskich Normanów, zaś w Bernicji pozostawili oni marionetkowych lokalnych władców, którzy do 895 roku posiadali tytuł króla Nortumbrii, a później króla Yorku i eldormana Yorku (od 927)[1].
Śmierć króla Elli została wspomniana we wstępie do powieści historycznej Sea Kings in England angielskiego romantyka Edwin Atherstone'a[8].
W kulturze[edytuj | edytuj kod]
Seriale[edytuj | edytuj kod]
Wikingowie - w czterech pierwszych sezonach serialu pojawia się postać króla Aelli, wzorowana na Elli z Nortumbrii. Gra go Ivan Kaye[9][10].
Gry wideo[edytuj | edytuj kod]
Seria Crusader Kings - jednym z grywalnych władców jest Ælla Oswulfson, przedstawiony jako książę Nortumbrii[11].
Filmy[edytuj | edytuj kod]
Wikingowie - w tym filmie z 1958 roku, Aella grany przez Franka Thringa jest głównym antagonistą[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Yorke, s. 138.
- ↑ a b Osberht. Foundation for Medieval Genealogy. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
- ↑ Aird, s. 28.
- ↑ Aird, s. 29.
- ↑ Magnusson, s.
- ↑ Roberta Frank. Viking atrocity and Skaldic verse: The Rite of the Blood-Eagle. „English Historical Review”. 99, kwiecień 1984. DOI: 10.1093/ehr/XCIX.CCCXCI.332. JSTOR: 568983. [dostęp 2014-01-28]. (ang.).
- ↑ Holman, s. 117.
- ↑ Edwin Atherstone: The Sea-Kings in England: an Historical Romance of the time of Alfred, Tom 1. Edinburgh: Robert Cadell, 1830, s. 4.
- ↑ Aelle [online], Wikingowie Wiki [dostęp 2023-06-25] (pol.).
- ↑ Vikings. Katheryn Winnick, Gustaf Skarsgård, Alexander Ludwig World 2000 Entertainment, Take 5 Productions, Shaw Media. 2013-03-03. [dostęp 2023-06-25].
- ↑ Interesting characters – CK3 Wiki [online], ck3.paradoxwikis.com [dostęp 2023-06-25].
- ↑ The Vikings. Richard Fleischer Brynaprod, Brynaprod, Curtleigh Productions. 1958-06-28. [dostęp 2023-06-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Yorke: Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16169-9. (pol.).
- Magnus Magnusson, Mark Harrison: The Vikings: Voyagers of Discovery and Plunder. Osprey Publishing, 2008. ISBN 978-1-84603-340-7.
- Katherine Holman: The A to Z of the Vikings. Scarecrow Press, 2009, s. 117. ISBN 978-0-8108-6813-7.
- William M. Aird: St Cuthbert and the Normans: the Church of Durham, 1071–1153 (Studies in the History of Medieval Religion Vol. 14). Boydell & Brewer, 1998. ISBN 978-0-85115-615-6. (ang.).