Emil Torday – Wikipedia, wolna encyklopedia

Emil Torday (właściwie Emil Böhm^[1]) (ur. 22 czerwca 1875 w Budapeszcie, zm. 9 maja 1931 w Londynie) – wybitny^[1] węgierski antropolog, etnolog i afrykanista. Znał 14 lokalnych języków afrykańskich.^[2] Jego specjalnością były ludy Kuba (Bakuba) i Luba (Baluba). Zaangażowany w działalność International African Institute, Royal Anthropological Institute, i Save the Children International^[3].

Urodził się w Budapeszcie, jako środkowy z trzech synów Lajosa Böhma (urzędnika ubezpieczeniowego) i Erzsébet Mannheimer, pochodzących z Csáktornya (dzisiejsza Chorwacja). Nazwisko Tordai otrzymali na mocy dekretu austro-węgierskiego ministerstwa spraw wewnętrznych w 1890 roku. Nie wiadomo skąd i kiedy zmieniono pisownię końcowego i na y.^[1] Studiował na Uniwersytecie Monachijskim (biografowie węgierscy nie potwierdzają tego^[1]), ale nie ukończył go - podjął pracę w Banku Brukselskim^[2].

Pracę w Afryce zaczął od stanowiska urzędniczego nad jeziorem Mweru, w Wolnym Państwie Kongo. Dysponując dużo ilością wolnego czasu, zaczął poznawać kulturę Luba (Baluba) i oddał się swojej pasji lingwistycznej - nauczył się 14 lokalnych języków. Po zakończeniu kontraktu w 1904 roku powrócił do Europy. Wkrótce poznał kuratora British Museum, Thomasa Joyce'a. Znajomość pozwoliła Today'owi na powrót do Afryki w 1907 jako przedstawiciel British Museum, a następnie jeszcze raz, jako pracownik Compagnie du Kasai^[1]. W trakcie jednej z wypraw, jesienią 1909, został raniony przez nosorożca^[1].

W trakcie pobytu prowadził badania etnograficzne mieszkańców basenu rzeki Kwilu. Zgromadził kolekcję ponad 3000 przedmiotów (głównie zdjęć i rzeźb), z których ok. 3000 trafiło do British Museum a 391 do Węgierskiego Muzeum Etnograficznego^[1]. Jednym z jego osiągnięć było wyznaczenie chronologii władców Kuba (Buszongo) – dzięki wywiadom udało mu się ustalić, że w trakcie panowania 98. z władców miało miejsce zaćmienie Słońca, którego datę określił na 30 marca 1680^[4].

Do Europy wrócił w 1909, aby opublikować wyniki swoich badań. W 1910 otrzymał za nie Cesarski Złoty Medal Nauki i Sztuki. W tym samym roku ożenił się ze Szkotką Gaią Macdonald, a dwa lata później urodziła im się córka.

Wykładał na Węgrzech, w Belgii, Francji^[1]. W 1913 wykładał w Filadelfii a następnie rozpoczął praktykę medyczną w Londynie. Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w opiekę nad jeńcami wojennymi^[2].

Zmarł na atak serca w 1931 we French Hospital Shaftesbury Avenue^[2].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• On the ethnology of the South-Western Congo Free State (1907) (wraz z Thomas Athol Joyce)
• George Grenfell and the Congo (1910) (wraz z Harry Johnston i Lawson Forfeitt)
• Camp and tramp in African Wild (1913)
• The New Congo Collection (1913)
• On the Trail of the Bushongo (1925)
• Causeries Congolaises (1925)
• Descriptive sociology, or, Groups of sociological facts, classified and arranged by Herbert Spencer (1925) (z Herbert Spencer, David Duncan i Sir William Matthew Flinders Petrie)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]