Fandom mangi i anime – Wikipedia, wolna encyklopedia

Fandom mangi i anime – subkultura społeczności fanów mangi i anime. Nazywana także społecznością miłośników japońskich komiksów i filmów animowanych[1].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Cosplayerzy podczas konwentu fanów mangi i anime Niucon w dniach 8–10 sierpnia 2014 roku we Wrocławiu

Fandom mangi i anime jest tzw. subkulturą[2].

Członkowie fandomu mangi i anime charakteryzują się spędzaniem dużej ilości czasu na swoim hobby (oglądaniem anime, czytaniem mangi), a także kontaktami z innym fanami, online lub w świecie rzeczywistym. Niektórzy biorą udział w aktywnościach takich jak cosplay, fansubbing/skanlacja czy pisanie fanfiction (dojinshi), tworzenie fanartu lub wydawanie fanzinów. Niektórzy fani mangi i anime nie uważają się za członków fandomu, gdyż nie uczestniczą w wydarzeniach w świecie rzeczywistym; nie ma jednak zgody czy uczestniczenie w takich wydarzeniach jest wymagane by daną osobę określić jako członka fandomu lub nie. Podobnie, niektórzy fani i członkowie fandomu uważają się za otaku (japoński termin oznaczający pasjonata, zwykle utożsamiany z fandomem mangi i anime), ale inni uważają to określenie za pejoratywne. Na Internecie istnieją liczne strony i fora dla fandomu mangi i anime, a w świecie rzeczywistym, kluby i konwenty[2][3][4][5][6]. Członkowie fandomu mangi i anime często deklarują swoją przynależność do niego ubiorem, zwłaszcza w postaci przypinek(inne języki)z motywami z anime i mang[7].

Z subkulturą fanów mangi i anime powiązane są subkultury fanów demosceny, fantastyki, J-rocka, a także warianty cosplay takie jak gothic lolita, visual kei, crossderssing, czy ganguro[2][5][8].

Fandom mangi i anime znacząco przyczynił się do popularyzacji tych mediów poza Japonią i ich sukcesu komercyjnego; równocześnie jednak fani mangi i anime często naruszają prawo autorskie, kopiując, dzieląc się i tłumacząc te media (związane jest to często z brakiem dostępu do tych mediów, lub ich wystarczającej ilości, zwłaszcza w języku innym niż japoński i angielski). Wiele popularnych lub klasycznych tytułów nie jest dostępnych legalnie w krajach takich jak Polska, zwłaszcza w j. polskim[2][9][10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Świat[edytuj | edytuj kod]

Historia fandomu mangi i anime sięga lat 70.; w Japonii powstał m.in. w związku z działalnością fanów serialu Space Battleship Yamato(inne języki)[11][12][13][14]. W USA fandom związany z fantastyką zaczął kształtować się już dekadę wcześniej i fandom japoński zawdzięcza swoje powstanie pewnym wzorcom amerykańskim (takim jak pisanie listów w celu obrony serialu Star Trek: Seria oryginalna), aczkolwiek w latach późniejszych to fandom japoński zaczął kształtować amerykański (i światowy) fandom mangi i anime na swoje podobieństwo[14][15]. Za najstarszą, międzynarodową generację fanów mangi i anime uważa się generację narodzoną w latach 60.[16]

Lata 90. określa się jako okres eksplozji popularności tych mediów, powiązany z równoczesnym wzrostem ich fandomu. Jeden z najstarszych amerykańskich konwentów fanów mangi i anime, A-Kon(inne języki), zadebiutował w 1990 r. i zgromadził niecałe 400 osób, nieco ponad dekadę później miał już ok. 10 000 uczestników[17]. Największym na świecie konwentem fanów jest japoński Comiket, który przyciąga ok. pół miliona uczestników[18].

Polska[edytuj | edytuj kod]

Fandom mangi i anime istnieje też w Polsce, gdzie według większości badaczy pojawił się w połowie lata 90.[1][2][19][20], aczkolwiek pierwsi, acz niezorganizowani fani japońskiej animacji pojawili się prawdopodobnie w latach 70., gdy w Polsce wyświetlono japoński film animowany Kot w butach[21]. W połowie lat 80. w Warszawie powstał prawdopodobnie pierwszy, nieformalny polski klub fanów japońskiej popkultury, zorganizowany przez Witolda Nowakowskiego[22].

Na początku lat 90. anime emitowała stacja Polonia 1, później dołączył do niej Polsat; dla wielu fanów anime w Polsce była to pierwsza okazja, by zapoznać się tym medium (znaczącą rolę odgrywały także wypożyczalnie kaset VHS i popularyzacja Internetu)[23][24]. Za znaczące w formowaniu fandomu mangi i anime uważa się działalność i publikacje Roberta „Mr. Roota” Korzeniewskiego. W 1995 zorganizował on pokazy filmów anime na kilku wydarzeniach polskiej demosceny, a także napisał artykuły, opublikowane na łamach czasopism o grach komputerowych „Gambler” i „Secret Service”, gdzie po raz pierwszy w polskich mediach opisano przeglądowo fenomen mangi i anime; „Secret Service” był przez następne dwa lata głównym czasopismem piszącym o tematyce popkultury japońskiej w Polsce[3][25]. W tym roku powstał też w Polsce pierwszy klub mangi i anime, krakowski klub „Kawaii” (wydający pierwszy polski fanzin mangi i anime, o tej samej nazwie[26]); w ciągu najbliższych kilku lat liczba podobnych klubów znacznie wzrosła, aczkolwiek wiele istniało tylko kilka lat[27]. Przykładem nadal istniejącego polskiego klubu mangi i anime jest Sekcja 9 Śląskiego Klubu Fantastyki, założona w 1998 roku[24][28].

W 1996 powstały pierwsze polskie strony internetowe poświęcone tematyce mangi anime, i pierwszy polskie internetowe forum dla tej tematyki – kanał IRCowy #anime-pl; rok później powstała Usenetowa grupa pl.rec.anime[29]. W 1997 powstały w Polsce pierwsze czasopismo branżowe nt. mangi i anime (Kawaii i Animegaido[30]), i odbył się pierwszy w Polsce konwent fanów tej tematyki (Manga no Sekai w Gdyni, w sierpniu tego roku, który przyciągnął ok. 50 osób)[2][3][21]. Trzecia edycja Manga no Sekai w 1998 była miejscem pierwszego w historii polskich konwentów mangi i anime wydarzenia cosplayowego, pierwszych tematycznych panelów i prelekcji, i pierwszej konferencji wydawców tej tematyki[31]. W 1997 roku członkowie gdyńskiego fandomu stworzyli pierwszy polski fansub anime (dla filmu Ranma ½: Nihao My Concubine(inne języki)); dekadę później, tworzeniem fansubów do anime zajmowało się blisko sto grup fanowskich w Polsce i podobna liczba grup skanlacyjnych[32]. W 1998 powstał pierwszy polski fanowski teledysk anime (anime music video, AMV)[33][34]. Tworzono też fanowskie mangi; których kilkadziesiąt, a prawdopodobnie znacznie więcej, ukazało się w drugiej połowie lat 90. w fanzinach, czasopismach bądź wydaniach.(w większości amatorskich) Do pierwszych, z roku 1997. należą "Silver Eye" Piotra Kowalskiego i Droga miecza Krzysztofa Leśniaka[35].

W ostatnich latach dekady 90. powstało też wiele polskich firm zajmujących się dystrybucją anime, mangi i powiązanych produktów (np. założone w 1996 wydawnictwo Japonica Polonica Fantastica, które wydało w tym roku mangę Aż do nieba, pierwsza mangę legalnie wydaną i przetłumaczoną w Polsce, czy powstałe w 1999 wydawnictwo Waneko)[36] Przełom wieku był okresem profesjonalizacji fandomu mangi i anime, zaczęły powstawać legalnie zarejestrowane kluby (Stowarzyszenie „Sakura no Ki”), i dobrze zorganizowane konwenty na które przybywały setki osób, nieraz blisko tysiąca (First Impakt, Asucony, Dojicony – rekordowa na wiele lat była edycja konwentu BAKA z 2008 r. z frekwencją ok. 2000 osób); zaczęto także zwracać uwagę na kwestię praw autorskich[37]. Wraz z postępującą informatyzacją polskiego społeczeństwa, powstała na początku dekady strona internetowa anime.com.pl stała się „nieoficjalnym centrum polskiego fandomu”[38]. Z głównego fandomu anime i mangi wyodrębniły się wyspecjalizowane grupy, m.in. fanów J-rocka, czy twórczości o związkach gejowskich (yaoi) i lesbijskich (yuri)[8].

Równocześnie jednak na przełomie tysiąclecia fandom mangi i anime musiał mierzyć się z krytyką w mediach na temat brutalności i seksualizacji w mandze i anime, a także propagowania satanizmu, co wynikało w dużej mierze z szoku kulturowego starszych pokoleń po ich spotkaniu z japońskimi „bajkami” i brakiem wiedzy, że komiks i film animowany mogą być przeznaczone dla starszych odbiorców[39]. Jak zauważył Reczulski w 2023, w tym okresie „niektórzy dziennikarze i pedagodzy [zatrwożeni popularnością popkultury japońskiej wśród dzieci i młodzieży] malowali apokaliptyczne wizje niechybnej demoralizacji polskiego społeczeństwa oraz szeroko rozpisywali się o straconym pokoleniu”; co jednak nie doszło do skutku, a badani przez niego w ostatnich latach członkowie fandomu, z których wielu dalej uważa się za jego część, stanowią „przekrój normalnego zdrowego społeczeństwa”[40].

Wraz z rozwojem społeczności fandomu mangi i anime w Polsce, zwiększyła się liczba i wielkość konwentów polskich; już na początku pierwszej dekady XXI wieku w Polsce odbywał się przeciętnie jeden konwent miesięcznie, a po kilku latach rocznie liczba konwentów sięgnęła ok. trzydziestu[5][41]. Duże polskie konwenty mangi i anime aktywne w ostatnich latach to m.in. BAKA i Magnificon[42].

Według Łukasza Reczulskiego, popularyzacja anime i mangi w Polsce odbyła się wcześniej niż w wielu innych krajach europejskich, zwłaszcza rejonu Europy Środkowej i Wschodniej. Reczulski przypisuje to wczesnej emisji serialu Czarodziejka z Księżyca (Polsat, 1995) i popularyzatorskim artykułom Korzeniowskiego z tego samego okresu[43].

Pod koniec lat 90. liczebność polskiej społeczność mangi i anime szacowano na ok. 10 000–15 000 osób, W połowie drugiej dekady XXI wieku, wynosiła ona 100 000 osób[44]. Zwiększyła się też liczba wydawnictw mangowych (w 2019 istniało ich 7, a wydano w tym roku ponad 400 pozycji)[45]. Zwiększyła się też dostępność tytułów anime, aczkolwiek wielu fanów uważa obecną sytuację na polskim rynku w tym zakresie za nadal niesatysfakcjonującą[2]. Reczulski, pisząc w 2023, uważa, że fandom mangi i anime „jest obecnie w [Polsce] zjawiskiem normalnym i powszechnym oraz stanowi jeden z czołowych elementów polskiej kultury młodzieżowej, wywierający olbrzymi wpływ na język, zainteresowania czy styl ubioru polskich nastolatków”[46].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Reczulski 2023 ↓, s. 106
  2. ↑ a b c d e f g Anna Juozulinas, Fandom mangi i anime w Polsce, „Argumenta Historica” (9), 2022, ISSN 2353-0839 [dostęp 2024-03-12] (pol.).
  3. ↑ a b c Łukasz Reczulski, Paula Gamus, Historia łódzkiego fandomu mangi i anime w latach 1995–2010, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, 21, 2015, DOI: 10.18778/0860-7435.21.03, ISSN 2450-1336 [dostęp 2024-03-12] (ang.).
  4. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 141–148
  5. ↑ a b c Aleksandra Kościuch, Konwent jako karnawał fanów mangi i anime, „Okolice. Rocznik Etnologiczny”, 7 (1), 2009, s. 27–51.
  6. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 207–208, 219, 227, 243–244, 249
  7. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 174
  8. ↑ a b Reczulski 2023 ↓, s. 261
  9. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 44–45, 115–116, 150–152, 155–156, 230–237
  10. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 234–236, 249–250, 259–261
  11. ↑ Chiquan Guo, Chengyan Zeng, Anime and Manga Fandom in the 21st Century: A Close-Up View, IGI Global, 2020, s. 480–496, ISBN 978-1-7998-1048-3 [dostęp 2024-03-12] (ang.).
  12. ↑ Tim Eldred, From Out of the Darkness… | CosmoDNA [online], 22 czerwca 2013 [dostęp 2024-03-12] (ang.).
  13. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 152–153
  14. ↑ a b Andrea Horbinski, What You Watch Is What You Are? Early Anime and Manga Fandom in the United States, „Mechademia: Second Arc”, 12 (1), 2019, s. 11–30, DOI: 10.5749/mech.12.1.0011, ISSN 1934-2489, JSTOR: 10.5749/mech.12.1.0011.
  15. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 139–140
  16. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 162
  17. ↑ Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 154–155
  18. ↑ Dan Kopf, Tokyo’s Comiket, not Comic-Con, is the biggest fan convention in the world [online], Quartz, 21 lipca 2018 [dostęp 2024-03-12] (ang.).
  19. ↑ Dariusz Brzostka i inni red., „Chińskie bajki”: fandom mangi i anime w Polsce, Wydanie I, Seria: Paralele: Folklor-Literatura-Kultura, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019, ISBN 978-83-231-3976-8 [dostęp 2024-03-13].
  20. ↑ Aleksandra Kościuch, Jacy jesteśmy fajni. Fandom mangi i anime w Polsce [online], 17 listopada 2011 [dostęp 2024-03-12] (pol.).
  21. ↑ a b Reczulski 2023 ↓, s. 108–110, 182, 189
  22. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 111–113
  23. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 46, 58–59, 62–63, 113–114
  24. ↑ a b Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 193
  25. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 64–66, 115–116, 122–126, 130–133, 141
  26. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 208
  27. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 149, 153–154, 192, 201–203, 225
  28. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 195, 252
  29. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 165–166, 172
  30. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 70–73
  31. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 183–184
  32. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 219, 222, 243–244
  33. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 223
  34. ↑ Teledysk ten można obejrzeć na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=hCQu88D3_kA.
  35. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 215-217, 240
  36. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 68–70
  37. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 203, 252, 254
  38. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 96–97
  39. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 79–96
  40. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 267
  41. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 193, 196, 257
  42. ↑ Konwenty fanów mangi [online], Wszystko o anime i mandze, 23 października 2012 [dostęp 2024-03-12] (pol.).
  43. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 117–118, 266
  44. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 173, 175
  45. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 265
  46. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 266

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Manga i anime
Odbiorcy
Gatunki
Terminologia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fandom_mangi_i_anime&oldid=73504548”