French
DeutschFranciszek z Waldeck – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | ok. 1491 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 15 lipca 1553 |
| Biskup Minden | |
| Okres sprawowania | 1530–1553 |
| Biskup Osnabrücku i biskup Münsteru | |
| Okres sprawowania | 1532–1553 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Diakonat | 28 grudnia 1540 |
| Prezbiterat | 29 grudnia 1540 |
| Sakra biskupia | 1 stycznia 1541 |
| Data konsekracji | 1 stycznia 1541 |
|---|---|
| Konsekrator | |
| Współkonsekratorzy |
Franciszek z Waldeck (niem. Franz von Waldeck, ur. ok. 1491 prawdopodobie na zamku Sparenberg[1][2], zm. 15 lipca 1553 na zamku Wolbeck) – biskup Minden od 1530, biskup Osnabrücku i biskup Münsteru od 1533, pochodący z rodu hrabiów Waldeck.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Franciszek był synem hrabiego Waldeck Filipa II[1][2][3] i Katarzyny z Solms-Lich[1]. Studiował w Erfurcie[1][2], gdzie w 1508 został wybrany rektorem uniwersytetu[1]. Został kanonikiem katedralnym w Kolonii, Trewirze, Moguncji i Paderborn, a w 1523 prepozytem kapituły św. Aleksandra w Einbeck. Mniej więcej od tego czasu żył w związku z Anną Polmann z Einbeck, z którą miał ośmioro dzieci[1][2]. W 1530 wybrano go na biskupa Minden (kontrkandydatem, który opanował większość księstwa, był syn księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel Henryka II Młodszego, Filip Magnus (do porozumienia doszło dopiero w 1534)[1], a w 1532 na biskupa Osnabrücku i biskupa Münsteru[1][2][3]. W staraniach o te dwa ostatnie stanowiska pomogło mu wsparcie landgrafa Hesji Filipa[2][4]. Mimo braku wyższych święceń na wszystkich tych stanowiskach zyskał zatwierdzenie papieskie i cesarskie; święcenia biskupie przyjął dopiero 1 stycznia 1541 (święcenia diakońskie i kapłańskie przyjął kilka dni wcześniej: 28 i 29 grudnia 1540)[1].
W 1533 przyznał miastu Münster wolność wyznania, jednak gdy zaczęły rosnąć w siłę radykalne odłamy protestantów, próbował je powstrzymać. Gdy władzę w Münsterze w 1534 przejęła komuny anabaptystów, Franciszek na pomoc w jego odzyskaniu wezwał sejm Rzeszy[2][4]. Energiczne działania biskupa przeciwko komunie wynikały z faktu, że w przeciwieństwie do luteran, anabaptyści nie uznawali jego książęcej władzy[1][2]. Gdy miasto zostało w 1535 zdobyte, zostało rekatolicyzowane, mimo starań biskupa w celu przywrócenia wolności religijnej[1][2][3]. Walka z anabaptystami spowodowała także poważne kłopoty finansowe biskupa[1][4]. Sam biskup pod wpływem kontaktu z landgrafem Hesji Filipem zwrócił się do nauczania Marcina Lutra i na początku lat 40. podjął starania w celu zaprowadzenia reformacji w księstwach biskupich[2][4]. Wysiłki te były też powiązane z zamiarem ożenku z Anną Polmann (rzekomo w tajemnicy ją poślubił w 1540[1]) i zachowania jednego z zsekularyzowanych księstw biskupich dla swoich potomków[2].
Jego starania miały różny efekt. W księstwie münsterskim zostały one odrzucone przez stany księstwa[2]. W Osnabrücku biskup we współpracy z miastem rozpoczął działania w celu przeprowadzenia reformacji[1][2]. W Minden, gdzie luteranizm już wcześniej miał silną pozycję, prowadził mediację pomiędzy miastem i kapitułą katedralną[2][3]. W 1542 wziął udział w ataku protestanckiego związku szmalkaldzkiego na księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel Henryka II Młodszego[1][2][4]. Jednak składane kilkakrotnie przezeń prośby o przyjęcie do związku zostały odrzucone[4]. Podczas wojny szmalkaldzkiej w 1547 stany wymusiły na nim neutralność[2], a wojska cesarskie wkroczyły na jego ziemie[1]. Utracił wówczas na rzecz hrabiów Oldenburga Delmenhorst (o który spór toczył się już od dawna[1]), ukarany w ten sposób przez cesarza za brak wsparcia[1][2]. Porażka protestantów w tej wojnie zmusiła Franciszka do wycofania się ze swych planów zaprowadzenia reformacji[2] i odwołania w 1548 podjętych już w tym zakresie działań w biskupstwie Osnabrücku[1][2]. Kapituła katedralna w Osnabrücku oskarżyła go o herezję przed papieżem[1][2][3], jednak bez skutku, bowiem broniła go kapituła katedralna z Münsteru podkreślająca jego zasługi w odzyskaniu miasta z rąk komuny anabaptystów[1][2].
Wiosną 1553 księstwa biskupie zaatakował syn Henryka II Młodszego, Filip Magnus. Franciszek został zmuszony do zapłaty książętom brunszwickim odszkodowania oraz ustąpienia z biskupstwa Minden na rzecz innego syna Henryka II Młodszego, Juliusza[1][2][4][3]. Wkrótce potem Franciszek zmarł, prawdopodobnie w wyniku udaru mózgu[1][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Franz. W: Germania Sacra: Historisch-statistische Beschreibung der Kirche des alten Reiches. Wilhelm Kohl (bearb.). T. Neue Folge, 37.3: Das Bistum Münster: Die Diözose. Berlin - Nowy Jork: Walter de Gruyter, 2003, s. 552–573. ISBN 3-11-017592-4. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Hans-Joachim Behr, Waldeck, Franz Graf von, [w:] Biographisch-Bibliographische Kirchenlexikon, tom XIII, Herzberg: Friedrich-Wilhelm Bautz, 1998, s. 193–195, ISBN 3-88309-072-7 [dostęp 2020-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-29] (niem.).
- ↑ a b c d e f Wilhelm Sauer: Franz von Waldeck. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 7. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1877, s. 290–292. (niem.).
- ↑ a b c d e f g Germania Sacra: Historisch-statistische Beschreibung der Kirche des alten Reiches. Wilhelm Kohl (bearb.). T. Neue Folge, 37.1: Das Bistum Münster: Die Diözose. Berlin - Nowy Jork: Walter de Gruyter, 1999, s. 213–224. ISBN 3-11-016470-2. [dostęp 2020-03-10]. (niem.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek z Waldeck [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2020-03-12] (ang.).