Franz Ernst Neumann – Wikipedia, wolna encyklopedia

Franz Ernst Neumann
Ilustracja
Franz Ernst Neumann (1856)
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1798
Schmelze bei Joachimsthal

Data i miejsce śmierci

7 listopada 1872
Królewiec

Zawód, zajęcie

fizyk, krystalograf, matematyk

Odznaczenia
II Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę Order Królewski Korony (Prusy) Order Królewski Maksymiliana za Naukę i Sztukę
Multimedia w Wikimedia Commons

Franz Ernst Neumann (ur. 11 listopada 1798 w Schmelze bei Joachimsthal, zm. 23 maja 1895 w Królewcu) – niemiecki fizyk, krystalograf i matematyk, jako pierwszy podał matematyczne sformułowanie prawa indukcji wzajemnej; ojciec Carla Gottfrieda Neumanna (1832–1925). Laureat Medalu Copleya.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Franz Ernst Neumann urodził się 11 listopada 1798 roku w Schmelze bei Joachimsthal[1]. Był nieślubnym dzieckiem hrabiny Charlotte Friderike Wilhelmine Mellin (1753–1830) i Franza Ernsta Neumanna (1758–1821)[1]. Dzieciństwo spędził u dziadków ze strony ojca[1]. Od 9. roku życia przebywał w Berlinie, gdzie uczęszczał do gimnazjum Friedrichswerdersches Gymnasium[1].

W 1815 roku, w wieku szesnastu lat wstąpił na ochotnika do 9 Kołobrzeskiego Pułku Grenadierów im. Hrabiego Gneisenau i brał udział w wojnach napoleońskich[2]. 16 czerwca 1815 roku został ciężko ranny w bitwie pod Ligny – kula trafiła go w twarz i przebiła górną szczękę, a jego rany zostały opatrzone dopiero po dwóch tygodniach, kiedy został przywieziony do Düsseldorfu[2]. Po sześciotygodniowym pobycie w lazarecie został zwolniony i uczestniczył w oblężeniu Givet[2].

Po zakończeniu wojny powrócił do szkoły, którą ukończył w 1817 roku[2]. Następnie rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Berlinie, które kontynuował na uniwersytecie w Jenie[1]. Jego nauczycielami byli m.in. August Neander (1789–1850) i Friedrich Schleiermacher (1768–1834[2].

W 1819 roku powrócił do Berlina, gdzie studiował nauki przyrodnicze – przede wszystkim mineralogię u Christiana Samuela Weissa (1780–1856)[1]. W 1826 roku uzyskał stopień doktora – pracę doktorską napisał z krystalografii De lege zonarum principio evolutionis systematum crystallinorum[2]. W tym samym roku został wykładowcą (niem. Privatdozent) na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, gdzie przejął prowadzenie wykładów z mineralogii od Karla Gottfrieda Hagena (1749–1829)[1]. W 1829 roku otrzymał za wstawiennictwem Friedricha Wilhelma Bessela (1784–1846) stanowisko profesora fizyki matematycznej, które piastował aż do przejścia na emeryturę w 1876 roku[1]. W 1830 roku poślubił córkę Hagena Florentine (1800–1838), z którą miał trzech synów: Carla Gottfrieda (1832–1925) – późniejszego profesora matematyki, Ernsta (1834–1918) – późniejszego profesora patologii i hematologii, Juliusa (1835–1910) – późniejszego profesora ekonomii[1]. Po śmierci żony w 1838 roku ożenił się ponownie – z kuzynką żony Wilhelmą Kunigunde Hagen (1802–77), z którą miał córkę Luise (1837–1934), późniejszą malarkę[1].

W 1834 roku razem z Carlem Gustavem Jacobim (1804–1851) założył pierwsze seminarium matematyczno-fizyczne, wzorowane na seminarium naukowym w Bonn[1]. Pomimo starań nie udało się mu się zbudować instytutu fizyki, stąd w 1847 roku zlecił budowę budynku laboratoryjnego koło swojego domu sfinansowaną ze środków odziedziczonych po drugiej żonie[1].

Zmarł 23 maja 1895 roku w Królewcu[1].

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Zajmował się krystalografią i zastosowaniem geometrii analitycznej w krystalografii[3]. Badał optykę kryształów i właściwości termiczne różnych minerałów[1].

Badał zjawiska polaryzacji, podwójnego załamania i indukcji elektromagnetycznej[3]. W 1845 roku jako pierwszy podał matematyczne sformułowanie prawa indukcji wzajemnej[3]. Swoją teorię indukcji elektrycznej opublikował w dwóch artykułach (1845, 1847)[4]. Obok Wilhelma Webera (1804–1891) był jednym z najważniejszych orędowników teorii oddziaływania elektromagnetycznego[1].

W obszarze matematyki zajmował się teorią potencjału i funkcji kulistych[3].

Neumann przywiązywał także dużą wagę do dydaktyki i nauczania nauk przyrodniczych[1]. W swoim seminarium matematyczno-fizycznym kształcił nauczycieli szkół średnich[1]. Promował niezależną pracę i eksperymenty w procesie kształcenia[1]. Studentami Neumanna byli m.in. fizycy Gustav Kirchhoff (1824–1887), Friedrich Ernst Dorn (1848–1916) i fizyk Georg Hermann Quincke (1834–1924)[1] i matematycy Alfred Clebsch (1833–1872)[2], Carl Gottfried Neumann (1832–1925)[1] i Paul Du Bois-Reymond (1831–1889)[2].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Neumann opublikował tylko część wyników swojej pracy – wiele wyników swoich badań przedstawiał studentom w trakcie swoich wykładów[1]. Dzieła podane za Neue Deutsche Biographie[1]:

  • 1823 – Beiträge zur Kristallonomie
  • 1831 – Untersuchung über die spezifische Wärme der Mineralien
  • 1831 – Theorie der doppelten Strahlenbrechung abgeleitet aus den Gleichungen der Mechanik
  • 1845 – Allgemeine Gesetze der induzierten elektrischen Ströme
  • 1848 – Über ein allgemeines Princip der mathematischen Theorie inducierter elektrischer Ströme
  • 1881–1894 – Vorlesungen über mathematische Physik (7 tomów)
  • 1906–1928 – Gesammelte Werke (3 tomy)

Członkostwa, odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Neue Deutsche Biographie 1999 ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Allgemeine Deutsche Biographie 1906 ↓.
  3. ↑ a b c d Encyklopedia PWN ↓.
  4. ↑ Encyclopædia Britannica ↓.
  5. ↑ Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Mitglieder - historisch Franz Ernst Neumann. [w:] www.bbaw.de [on-line]. [dostęp 2021-01-23]. (niem.).
  6. ↑ a b c Bayerische Akademie der Wissenschaften: Franz Ernst Neumann. [w:] badw.de [on-line]. [dostęp 2021-01-23]. (niem.).
  7. ↑ Académie des sciences: Les membres du passé dont le nom commence par N. [w:] www.academie-sciences.fr [on-line]. [dostęp 2021-01-23]. (fr.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Ernst_Neumann&oldid=72607190”