French
DeutschGubernia mohylewska – Wikipedia, wolna encyklopedia
| gubernia | |||
| 1772–1919 | |||
 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia | 42 134,6 km² | ||
| Populacja (1897) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| Liczba powiatów | 11 | ||
Położenie na mapie | |||
.png)
Gubernia mohylewska (ros. Могилёвская губерния; biał. Магілёўская губерня; jid. מאָהילאָווער גובערניע) – gubernia Imperium Rosyjskiego utworzona po I rozbiorze Polski.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1796 gubernie mohylewską i połocką zjednoczono w białoruską. W 1802 podzielono ją z kolei na witebską i mohylewską. W 1917 gubernie witebską, mohylewską oraz części mińskiej i wileńskiej połączono w okręg zachodni. W 1918 dołączono do nich także gubernię smoleńską, a w październiku 1919 gubernia mohylewska powstała na nowo jako homelska.[potrzebny przypis]
Administracja i samorząd[edytuj | edytuj kod]
Centrum guberni był Mohylew. W 1882 dzieliła się na powiaty oraz ujezdy:
- czausowski
- czerykowski
- homelski
- horecki
- klimowicki
- mohylewski
- mścisławski
- orszański
- rohaczewski
- powiat sienneński lub sieński,
- starobychowski
Na terenie guberni, podobnie jak na innych terenach ziem zabranych, władze rosyjskie szczególnie długo opóźniały utworzenie samorządu terytorialnego, tzw. ziemstw. Wynikało to z obawy przed zdominowaniem ich przez miejscową ludność nierosyjską, szczególnie Polaków. Podczas gdy w innych częściach Imperium Rosyjskiego ziemstwa tworzone były już w drugiej połowie XIX wieku, w guberni mohylewskiej ich namiastka powstała dopiero 2 kwietnia 1903 roku. Członkowie ziemstw byli jednak wyznaczani przez administrację carską i mieli skrajnie ograniczone kompetencje. Samorząd w guberni uległ wzmocnieniu 14 marca 1911 roku, gdy ta została objęta ukazem carskim o wprowadzeniu ziemstw z 12 czerwca 1890 roku. Była to jednak jego zmodyfikowana wersja, gwarantująca dominującą pozycję Rosjan[1].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Według spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 22% ludności powyżej 9 roku życia[2].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według rosyjskiego spisu ludnościowego z 1897 roku Gubernię zamieszkiwały 1 686 764 osoby, podział etniczny populacji przedstawiał się następująco[3]:
- Rosjanie (w spisie jako Rosjan określano także Ukraińców i Białorusinów) - 1 451 496 (86%) w tym:
- Białorusini 1 389 782 (82%)
- Żydzi - 203 507 (12%)
- Polacy - 17 526 (1%)
- Inni - 12 235 (0,7%)
Największe miasta[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
_(2).jpg)
Największe miasta guberni w 1897 roku na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:
| miasto | populacja | województwo (1771) | 1930 | 2019 | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Mohylew | 43 119 |  mścisławskie |  |  |
| 2. | Homel | 36 775 |  mińskie | | |
| 3. | Orsza | 13 061 |  witebskie | | |
| 4. | Rohaczów | 9 038 | mińskie | | |
| 5. | Mścisław | 8 514 | mścisławskie | | |
| 6. | Horki | 6 735 | witebskie | | |
| 7. | Bychów | 6 381 | mścisławskie | | |
| 8. | Czeryków | 5 249 | mścisławskie | | |
| 9. | Czausy | 4 960 | mścisławskie | | |
| 10. | Klimowicze | 4 714 | mścisławskie | | |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją... s. 165–166.
- ↑ Rozdział I. Białoruś i jej mieszkańcy w XIX i na początku XX wieku. W: Białoruska Republika Ludowa... s. 48.
- ↑ Demoscope Weekly - Annex. Statistical indicators reference [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
- Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 597. ISBN 978-83-231-2484-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Szlachta guberni mohylewskiej. (pol.).
- Gubernia mohylewska wg JewishGen (ang.)
- Gubernia mohylewska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 603.
- Mapy i podział administracyjny guberni mohylewskiej
