Ili – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ili
Ilustracja
Kontynent

Azja

Państwo

 Chiny,  Kazachstan

Lokalizacja

Tienszan

Rzeka
Długość 1439 km
Powierzchnia zlewni

140 tys. km²

Źródło
Miejsce północne stoki środkowej części pasma Tienszanu
Współrzędne

43°35′18,7″N 82°30′30,5″E/43,588535 82,508476

Ujście
Recypient jezioro Bałchasz
Współrzędne

45°20′14,3″N 74°03′20,9″E/45,337313 74,055800

Położenie na mapie Chin
Mapa konturowa Chin, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Kazachstanu
Mapa konturowa Kazachstanu, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Azji
Mapa konturowa Azji, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ujście”

Ili (kaz. Іле, Yle; ros. Или, Ili; chiń. 伊犁河, Yīlí Hé) – rzeka na obszarze bezodpływowym w Azji Środkowej, na terytorium Chin oraz Kazachstanu. Długość – 1439 km (624 km w Chinach, 815 km w Kazachstanie), powierzchnia zlewni – około 140 tys. km².

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Źródła Ili znajdują się na północnych stokach środkowej części pasma Tienszanu, skąd rzeka płynie na zachód. W górnym biegu (w Chinach) Ili przyjmuje dopływy Kunes He, Kax He i Tekes. W środkowym biegu, już w Kazachstanie, Ili przyjmuje lewobrzeżne dopływy Szaryn, Szylyk, Tałgar, Kaskeleng i Kurty, po czym przepływa przez zaporowy Zbiornik Kapszagajski. Następnie zmienia kierunek na północno-zachodni, wypływa z gór na Pogórze Kazachskie i przecina pustynię Taukum. Uchodzi deltą do jeziora Bałchasz w Kazachstanie.

Rzeka jest zasilana w sposób mieszany. Wiosenne wezbrania z topniejących śniegów przechodzi w całym dorzeczu niezbyt wysoko. W pierwszej połowie maja pojawia się szybkie i wysokie wezbranie z ulewnych deszczów. W pierwszej połowie czerwca poziom wód staje się najwyższy. Powodem jest topnienie pól śnieżnych i lodowców. Przepływ w czerwcu wynosi średnio 932 m³/s. Wysoki poziom wody jest też obserwowany w listopadzie (średnio 301 m³/s). Dla rzeki charakterystyczna jest duża długość wezbrania letniego. Jest to spowodowane różnymi rodzajami zasilania dopływów, które osiągają maksima w różnym czasie[1].

Żegluga[edytuj | edytuj kod]

Ili jest żeglowna od miasta Yining. Wody rzeki są wykorzystywane do nawadniania pól.

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Rzeka ma trzy wyraźne terasy:

Delta rzeki (z silną gospodarka irygacyjną) porośnięta jest m.in. roślinami włóknodajnymi, np. Apocynum lancifolium[1].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W pobliżu Kapszagaju, na znajdujących się tuż przy rzece skałach, można odnaleźć ryty skalne przedstawiające Buddę, z VIII wieku n.e.

Główne miasta nad rzeką to Kujgan (u ujścia), Bakanas, Kapszagaj (nad Zbiornikiem Kapszagajskim), Qapqal i Yining. W dorzeczu Ili znajduje się około 22 tysięcy jezior o łącznej powierzchni 876 km².

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c S. P. Susłow, Geografia fizyczna azjatyckiej części ZSRR, PWN, Warszawa, 1961, s. 633, 688