Ivan Illich – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ivan Illich
Data i miejsce urodzenia

4 września 1926
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 2002
Brema

Ivan Illich (ur. 4 września 1926 w Wiedniu, zm. 2 grudnia 2002 w Bremie) – austriacki filozof i krytyk współczesnego społeczeństwa z pozycji anarchistycznych. Zyskał sławę negując powszechnie uznane autorytety i stanowiska dotyczące takich problemów jak: edukacja, system opieki zdrowotnej, zatrudnienie, energetyka, rozwój ekonomiczny i płeć.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ivan Illich był synem inżyniera, matka była Żydówką, przez co w roku 1941 usunięto go ze szkoły. Studiował teologię i filozofię na uczelniach we Florencji, Rzymie i w Salzburgu. Napisał doktorat na temat poglądów Arnolda Toynbeego. W latach 1952–1969 był kapłanem kościoła katolickiego. Od 1956 był wicerektorem Uniwersytetu Katolickiego w Portoryko. W 1961 założył placówkę naukowo-badawczą i kształceniową: Centrum Dokumentacji Międzykulturowej (CIDOC) w Cuernavaca (Meksyk). Placówka ta przygotowywała też przyszłych misjonarzy katolickich. Początkowo był wspierany przez władze kościelne, lecz z czasem jego poglądy ewoluowały, ostatecznie utracił wsparcie Kościoła i porzucił kapłaństwo[1][2][3].

 Osobny artykuł: Medical Nemesis.

W latach 70. i na początku lat 80. opublikował siedem książek, w których przedstawił krytykę głównych instytucji społeczeństw uprzemysłowionych. Uważał, że instytucje te realizują cele przeciwne do pierwotnie założonych. W roku 1982 ukazała się kolejna książka pod tytułem Gender dyskutująca tematykę płci i rodziny w kontekście pracy. W kolejnych latach publikował eseje, artykuły na bardzo różnorodne tematy związane z szeroko rozumianą kulturą[1][2][3].

W 1983 zdiagnozowano u Ivana Illicha raka ucha wewnętrznego, nie korzystał jednak z tradycyjnej pomocy medycznej, odmówił operacji i znieczulania bólu jaki doznawał z tego powodu. Choroba oszpeciła mu twarz. Ostatecznie, będąc w pełni aktywności, zmarł w 2002[1][2][3].

Poglądy

[edytuj | edytuj kod]

Choć sam Illich nie nazywał siebie anarchistą, on i jego idee były blisko powiązane ze środowiskami lewicowego anarchizmu i liberalnego socjalizmu. Jego poglądy i działania odegrały ważną rolę w kształtowaniu się teologii wyzwolenia, choć Illich nie był jej zwolennikiem[4][5][6].

W swojej książce Deschooling Society sformuował koncepcję descholaryzacji społeczeństw. Illich sprzeciwiał się obowiązkowymi szkolnemu[7]. Według niego instytucjonalizacja edukacji wpływa na instytucjonalizacje społeczeństwa. Uznał system szkolnictwa za nieefektywny, oparty na hierarchii i dostosowany do ocen, a nie wymiany idei oraz umiejętności. Zdaniem Illicha system szkolnictwa jest oparty na modelu masowej produkcji, doprowadza on do prealienacji młodych ludzi pozbawiając ich kreatywności; szkoły powinny zostać wymyślone na nowo. W książce zaproponował zastąpienie systemu edukacji przez zdecentralizowane sieci edukacyjne oparte na równości i egalitarności oraz samokształcenie w płynnych i nieformalnych układach[8]. Według Illicha dobry system edukacji powinien zapewniać wszystkim chcącym się uczyć dostęp do zasobów w dowolnym momencie, umożliwić chcącym dzielić się wiedzą znalezienie chcących się od nich uczyć oraz umożliwić przedstawianie swoich idei tym, którzy chcą je zaprezentować społeczeństwu[9].

Jest uznawany za zwolennika teologii apofatycznej[10].

Tłumaczenia prac na język polski

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Ivan Illich, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-05-06] (ang.).
  2. a b c Ivan Illich. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. Soylent Communications. [dostęp 2019-05-06]. (ang.).
  3. a b c Ivan Illich Facts. [w:] YourDictionary, Encyclopedia of World Biography [on-line]. Gale Group, Inc, 2010. [dostęp 2019-05-06]. (ang.).
  4. The Prophet of Cuernavaca: Ivan Illich and the Crisis of the West [online], academic.oup.com [dostęp 2024-05-20].
  5. Tara Bartlett, Daniel Schugurensky, Deschooling Society 50 Years Later: Revisiting Ivan Illich in the Era of COVID-19, „Sisyphus – Journal of Education”, 8 (3), 2020, s. 65–84 [dostęp 2024-05-20].
  6. Rosa Bruno-Jofré, Jon Igelmo Zaldívar, Ivan Illich, the Critique of the Church as It: From a Vision of the Missionary to a Critique of Schooling, [w:] Catholic Education in the Wake of Vatican II, DOI10.3138/9781487514525-008 (ang.).
  7. Odszkolnić szkoły! [online] [dostęp 2024-05-20] (pol.).
  8. Encyclopaedia of Marxism and Education – Ivan Illich and Deschooling Society, s. 503.
  9. Ivan Illich: deschooling, conviviality and lifelong learning – infed.org [online], infed.org [dostęp 2024-05-20].
  10. Ivan Illich as An Esoteric Writer [online], davidcayley.com, 16 stycznia 2019 [dostęp 2024-05-20] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]