Jan Liberda – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jan Liberda
Pełne imię i nazwisko

Jan Konrad Liberda

Data i miejsce urodzenia

26 listopada 1936
Bytom

Data i miejsce śmierci

6 lutego 2020
Bytom, Polska

Wzrost

168 cm

Pozycja

lewy łącznik

Kariera juniorska
Lata Klub
1949–1950 Budowlani Chorzów
1950–1954 Ogniwo Bytom
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
1954–1969 Polonia Bytom[a] 301 (145)
1969 Chicago Eagles
1969–1971 AZ '67 46 (1)
1971 Polonia Bytom 3 (1)
1971 GKS Katowice
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
Polska U-18
Polska U-23
1959–1967 Polska 35 (8)
Kariera trenerska
Lata Drużyna
1971–? GKS Katowice (asystent)
1972–1973 Zagłębie Sosnowiec (asystent)
1973 Zagłębie Sosnowiec
1973 Zagłębie Sosnowiec (asystent)
1974 Zagłębie Sosnowiec
CKS Czeladź
1977–1978 TuS Schloß Neuhaus
1980–1982 Polonia Bytom
1982–1983 TuS Schloß Neuhaus
1983–1984 VfB Oldenburg
1991 Polonia Bytom
  1. Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.

Jan Konrad Liberda (ur. 26 listopada 1936 w Bytomiu, zm. 6 lutego 2020 tamże) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, związany przez niemal całą karierę z Polonią Bytom, trener. Dwukrotny mistrz Polski, zdobywca Pucharu Intertoto i Pucharu Ameryki, dwukrotny król strzelców ekstraklasy, reprezentant Polski.

Kariera klubowa[edytuj | edytuj kod]

Jako młody chłopak chciał zostać piłkarzem bytomskiej Polonii, nie był jednak dostrzegany przez trenerów dziecięcych zespołów tego klubu[1]. W 1949 zapisał się wobec tego do Budowlanych Chorzów, gdzie występował pod nazwiskiem Bartłamowicz. W kolejnym roku został w końcu członkiem Polonii, występującej w latach 1950–1955 pod szyldem Ogniwa Bytom. Do afiliacji doszło 2 maja 1950[2]. Idolem Liberdy w pierwszej drużynie był Kazimierz Trampisz, od którego przejął kresowy akcent[1].

W I lidze Liberda zadebiutował 5 września 1954 w meczu z Ogniwem Kraków (0:1). Spotkanie zostało później unieważnione i powtórzone, jednak za ten występ został mistrzem Polski 1954. Przez kilkanaście kolejnych lat był podstawowym graczem Polonii, w której występował w linii ataku na pozycji lewego łącznika. Dwukrotnie zdobył tytuł króla strzelców ekstraklasy: w 1959 zdobył 21 bramek (tyle samo co Ernest Pol), a w 1962 wystarczyło mu 16 trafień. W 1962 zdobył z Polonią drugie mistrzostwo Polski – w finałowym dwumeczu o tytuł z Górnikiem Zabrze (4:1, 1:2) zdobył dwie bramki – a w 1965 europejski Puchar Intertoto, zwyciężając w finale z SC Leipzig (0:3, 5:1). Polonia to jedyna w historii polska drużyna, która zdobyła jakiekolwiek kontynentalne trofeum[3]. Również w 1965 Ślązacy sięgnęli po Puchar Ameryki, triumfując w finale amerykańsko-europejskich rozgrywek International Soccer League (Interliga) rozgrywanym z Duklą Praga (2:0, 1:1). Liberda został wybrany najlepszym zawodnikiem tamtej edycji Interligi.

Mimo przeciętnych warunków fizycznych[4] Liberda słynął z techniki, pracowitości i skuteczności oraz talentu przywódczego i waleczności. Z powodu swojego charakteru bywał zawieszany za dyskusje z sędziami i działaczami. W 1958 poprzez pobyt w Śląsku Wrocław chciała go przejąć Legia Warszawa, jednak jej zamiary udaremnił I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach Edward Gierek. Liberda w ciągu swojej kariery miał wiele propozycji z innych polskich klubów, wszystkie jednak odrzucał[1]. W I lidze zagrał dla Polonii 304 razy, zdobył najwięcej bramek w historii klubu – 146. W sezonie 1962 jego szesnaście goli stanowiło 5,86% wszystkich trafień ligowych piłkarzy tamtej edycji MP – po nim już nikt nie osiągnął takiego współczynnika. Pozostaje też ostatnim, który w jednym sezonie polskiej ligi strzelił więcej goli niż było kolejek do rozegrania oraz jedynym w historii, który w pięciu kolejnych edycjach ekstraklasy trafiał do siatki co najmniej piętnaście razy[3]. Przez wielu uznawany jest za najlepszego piłkarza Polonii w historii[2].

W 1969 wyjechał za ocean, gdzie krótko bronił barw polonijnego zespołu Chicago Eagles. Pod koniec tamtego roku został graczem holenderskiego AZ '67. W sezonie 1969/70 osiągnął z tym zespołem ćwierćfinał pucharu kraju, jednak już rok później drużyna spadła z ekstraklasy. Liberda zagrał w Holandii w lidze i pucharze 51 razy, zdobywając dwie bramki[5].

Pod koniec rundy wiosennej sezonu 1970/71 wrócił na krótko do Polonii, by w kolejnym sezonie zostać grającym asystentem trenera drugoligowego GKS Katowice. Rychło zakończył karierę.

Kariera międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

W 1955 znalazł się w kadrze prowadzonej przez Kazimierza Górskiego reprezentacji Polski U-18 na rozgrywany we Włoszech Turniej Młodzieżowy UEFA[1]. Zorganizowano w nim wyłącznie fazę grupową; Polacy w grupie C zajęli trzecie miejsce, za Bułgarią i Hiszpanią, a przed Irlandią Północną[6]. W kolejnych latach Liberda występował też w państwowej drużynie młodzieżowej (U-23).

Maracanã, arena w Rio de Janeiro na której polscy piłkarze przegrali w 1966 towarzyski mecz z Brazylijczykami 1:2.

W pierwszej reprezentacji Polski zadebiutował 20 maja 1959 w rozegranym w Hamburgu meczu z Niemcami Zachodnimi[7] (1:1). Bramkę dla Polaków Krzysztof Baszkiewicz zdobył z podania Liberdy[2].

W 1960 zdobył jedną z bramek w spotkaniu kadry Polski z brazylijskim klubem Santos FC (2:5) na Stadionie Śląskim w Chorzowie. Dwukrotnie dla gości trafił Pelé, wówczas młoda gwiazda światowego futbolu[8]. W 1966 podczas tournée polskiego zespołu po Ameryce Południowej Liberda zdobył wszystkie trzy bramki dla biało-czerwonych w dwóch spotkaniach z Brazylią (1:4, 1:2) i Argentyną (1:1). Drugi pojedynek z Canarinhos (w ich składzie znaleźli się m.in. Pelé i Garrincha) rozegrano na obiekcie Maracanã; Liberda jest jedynym Polakiem, który strzelił gola na tym stadionie. Mecz ten obserwowało ponad 130 000 widzów, co jest rekordem polskiej reprezentacji. Po spotkaniach z Latynosami bytomianin zyskał przydomek Biały Pelé[4].

Łącznie w reprezentacyjnym zespole A zagrał 35 razy, zdobywając osiem goli. Występował w meczach towarzyskich oraz eliminacjach do mistrzostw świata, Europy i zawodów olimpijskich. Międzynarodową karierę zakończył w 1967 po meczu z ZSRR (0:1) w eliminacjach olimpijskich. Nie pojechał pociągiem na rewanż do Moskwy po tym, jak poczuł się zlekceważony przez sztab szkoleniowy odmową podejścia któregoś z jego członków do telefonu, gdy dzwonił do niego z Rzepina, niedaleko przejścia granicznego, oczekując na sprowadzanego z Niemiec Zachodnich Forda Taunusa[8]. Za tę zuchwałą reakcję niektórzy działacze domagali się dla zawodnika wieloletniej dyskwalifikacji, lecz po raz kolejny pomógł mu Edward Gierek, wyciszając aferę. Piłkarz w reprezentacji więcej jednak nie zagrał.

Kariera trenerska[edytuj | edytuj kod]

Po krótkim epizodzie w Katowicach, w latach 1972–1975 pracował jako szkoleniowiec w pierwszoligowym Zagłębiu Sosnowiec. Był asystentem Antoniego Brzeżańczyka, Czesława Uznańskiego i Nándora Bányaia, prowadził też zespół samodzielnie oraz w duetach z Uznańskim i Kazimierzem Trampiszem[9].

W kolejnych latach pracował w CKS Czeladź oraz klubach zachodnioniemieckich: TuS Schloß Neuhaus (1977–1978[10] oraz krótko na przełomie grudnia 1982 i stycznia 1983[11]) i VfB Oldenburg (1983–1984).

Drugoligową bytomską Polonię obejmował dwukrotnie, jej piłkarzy szkolił najpierw w latach 1980–1982, a następnie w rundzie jesiennej sezonu 1991/92[12].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Liberda pochodził z polskiej rodziny osiadłej w bytomskiej dzielnicy Rozbark w ówczesnych granicach Niemiec[2]. Miał dwóch braci. W 1975 został absolwentem AWF w Katowicach, uzyskując tytuł trenera II klasy. Posiadał też wykształcenie technika górnika i ślusarza. Miał żonę Teresę oraz syna.

Przez długie lata, od początków XXI wieku cierpiał na chorobę Alzheimera, przez którą po jakimś czasie stracił kontakt z rzeczywistością[8]. Zmarł w rodzinnym mieście w wieku 83 lat[13]. Pochowany został 11 lutego 2020 na cmentarzu Świętej Trójcy w Bytomiu[14].

Statystyki[edytuj | edytuj kod]

Klubowe[edytuj | edytuj kod]

Klub Sezon Liga Liga Puchar[b] Europa[c] Inne[d] Suma
Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki Mecze Bramki
Ogniwo Bytom 1954 I liga 1[e] 0 0 0 1 0
Polonia Bytom 1955 I liga 14 2 2 1 16 3
1956 II liga 3 3
1957 I liga 22 9 22 9
1958 I liga 20 5 2 0 22 5
1959 I liga 22 21 22 21
1960 I liga 22 15 22 15
1961 I liga 26 15 26 15
1962 I liga 14[f] 16 3 2 17 18
1962/1963 I liga 26 16 4 4 1 26 20
1963/1964 I liga 25 13 1 25 14
1964/1965 I liga 26 12 0 26 12
1965/1966 I liga 24 8 0 24 8
1966/1967 I liga 26 8 0 26 8
1967/1968 I liga 13 2 0 13 2
1968/1969 I liga 20 3 0 20 3
Ogólnie 301 145 8 11 6 1 315 157
AZ '67 1969/1970 Eredivisie 16 1 3 1 19 2
1970/1971 Eredivisie 30 0 2 0 32 0
Ogólnie 46 1 5 1 51 2
Polonia Bytom 1970/1971 I liga 3 1 0 0 0 0 3 1
GKS Katowice 1971/1972 II liga 0
Ogólnie w karierze 350 147 13 12 6 1 369 160

Międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]

Polska
Rok Mecze Gole
1959 5 2
1960 2 0
1961 2 0
1962 3 0
1964 3 2
1965 8 0
1966 10 4
1967 2 0
Ogólnie 35 8
Gole międzynarodowe
Lp. Data Miejsce Występ Przeciwnik Gol na Wynik Rozgrywka
1. 21 czerwca 1959 Stadion Olimpijski, Wrocław, Polska 2 Izrael Izrael 3:0 7:2 Towarzyski
2. 7:2
3. 7 października 1964 Råsunda, Solna, Szwecja 15 Szwecja Szwecja 2:2 3:3
4. 3:2
5. 5 czerwca 1966 Estádio Magalhães Pinto, Belo Horizonte, Brazylia 26  Brazylia 1:0 1:4
6. 8 czerwca 1966 Maracanã, Rio de Janeiro, Brazylia 27 1:2 1:2
7. 11 czerwca 1966 Estadio Monumental, Buenos Aires, Argentyna 28  Argentyna 1:1 1:1
8. 2 października 1966 Stadion Pogoni, Szczecin, Polska 31  Luksemburg 2:0 4:0 ME 1968 – eliminacje

Sukcesy[edytuj | edytuj kod]

Klub[edytuj | edytuj kod]

Polonia Bytom[a]

Indywidualne[edytuj | edytuj kod]

Polonia Bytom

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b W latach 1950–1955 jako Ogniwo Bytom.
  2. Do sezonu 1962 włącznie mecze Pucharu Polski rozgrywanego w systemie jesień-wiosna przypisano rozgrywkom ligowym zgodnie z rokiem kalendarzowym.
  3. Uwzględniono: Puchar Europy – 6 (1).
  4. Uwzględniono: Puchar Intertoto, International Soccer League.
  5. Uwzględniono mecz unieważniony i powtarzany.
  6. Uwzględniono: Baraż o MP – 2 (2).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d BYTOMSKI PELE. WSPOMNIENIE JANA LIBERDY. ks.poloniabytom.com.pl, 2020-02-07. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  2. a b c d Czesław Ludwiczek. Jan Liberda. Znakomity napastnik. „Tygodnik Kibica”, 2009-06-24. Ryszard Drewniak. (pol.). 
  3. a b Wojciech Bajak: Zmarł Jan Liberda. ekstraklasa.org, 2020-02-07. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  4. a b JAN LIBERDA. ks.poloniabytom.com.pl. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  5. Jan Liberda overleden. az.nl, 2020-02-07. [dostęp 2020-02-09]. (niderl.).
  6. Erik Garin, Tony Jordan, Mikael Jönsson: UEFA Youth Tournament Under 18, 1955. rsssf.com. [dostęp 2020-02-09]. (ang.).
  7. ZMARŁ JAN LIBERDA. pzpn.pl, 2020-02-06. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  8. a b c Antoni Bugajski: ZMARŁ JAN LIBERDA. BYŁ SYMBOLEM NAJMOCNIEJSZEJ POLONII BYTOM. przegladsportowy.pl, 2020-02-06. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  9. Jan Liberda nie żyje!. zaglebie.eu, 2020-02-07. [dostęp 2020-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-15)]. (pol.).
  10. Frank Beineke: SC Paderborn trauert um Ex-Trainer Jan Liberda. nw.de, 2020-02-07. [dostęp 2020-02-09]. (niem.).
  11. TuS Schloss Neuhaus 1982/83. skladyfutbol.pl. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  12. Polonia Bytom 1991/92. skladyfutbol.pl. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  13. Jan Liberda nie żyje. 90minut.pl, 2020-02-06. [dostęp 2020-02-09]. (pol.).
  14. Jacek Sroka: Pogrzeb Jana Liberdy: Gwiazdę Polonii Bytom żegnali koledzy z boiska i piłkarscy kibice. dziennikzachodni.pl, 2020-02-11. [dostęp 2020-02-11]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Ludzie (1945-1962). 100 lat prawdziwej historii (3), Wydawnictwo GiA, Katowice 2017, s. 110.
  • Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Mecze – Kluby – Sezony (1945-1955). 100 lat prawdziwej historii (4). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2018, s. 230–257.
  • Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Mecze – Kluby – Sezony (1956-1962). 100 lat prawdziwej historii (5). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2018, s. 60–207.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]